Halloween, u mie niy...

I niy kciôłech ło tym gôdać, ale tak ci mie to dopolóło, iże musza sam chocia ino spómnieć ło tym. Bo, tóż mómy jużcić richtik choby w Americe. Mockach już ło tym rzóńdziół, ło tych wszyjskich Walyntynkach, św. Patrikach, roztomajtych cudzych fajerach. A łóńskigo roku, tak jakosik na dziyń przed Wszyjskimi Świyntymi przikwanckołech ci sie na ździebko sztajfnych szłapach i ślegnołech na szeslóng, coby sie moja staro niy kapła, iżech niy jes monter. Przecamć ci mi słepać blank niy „wolno” (a jak gôdôł ficywyrt we lazarycie: kiej niy wolno – no, to wartko!). Aż tu narôz, jak niy gruchnie muzika (sóm szlagcojg to cheba mog i szyby we elzinym wertiko szczaskać ), a jakiesik ci tam szarpidróty niy nasze pieśnicki ku tymu wiskajóm, chocia tyż ze srogim larmym. To ci jesce bóło małe piwo. Tak na łodwieczerz gawca ci sie, a sam wele naszyj klopsztangi na placu skokajóm jakiesik cudoki. Na łeby powrajżowali bele jake roztomajte larwy zbajstlowane ze ... bani.
Ludzie, małoch hercszlaku niy dostôł. Lejza ci na dół na plac i gryfnie pytóm :
– Suchejcie nó łochyntole pieróńskie, cóż ci to sie samdo dioska dziyje ?
– Panie Ojgyn – rykli łorôz te łoszkliwe gizdy – co wy to przedwojynny, i niy miarkujecie, iże dzisiôj mómy halołin (Halloween)?
Anó, możno niy blank przedwojynny, ale kiż pierón tyn jakisik diosecki halołin – myśla sie – i ida ku Myrcikowi, ftory mô cera we Irlandii. I łón ci mi dziepiyro pedziôł , iże to ci jes take hamerikańske świynto (choby ci te nasze starodôwne polske Dziady) przi kierym bajstluje sie roztomajte gupoty, na fresy sie wkłôdô bele jake larwy i robi sie larmo na côłki karpyntel.
Nó, ja ... terôzki wszyjsko muszymy choby afy podrzyźniać, co ino capi letkim auslynderskim, hamerikóńskim cuchym. Ale, do tego, to jô ci sie już na isto, prôwdóm blank niy przibadóm i tela !!!
A tak blank na łostatek, coby mi żôdyn niy pedziôł, iże jô ino sam jankor i srogo żałość po naszych starodôwnych prziwykach flyjguja, rzykna tak jak kiejsik tyż to tyn nasz Jan ze Czarnolasu pisôł:
„Nie porzucaj nadzieje,
Jakoć sie kolwiek dzieje:
Bo nie już słońce ostatnie zachodzi,
A po złej chwili piękny dzień nadchodzi.”
Tak sie tyż terôzki medikuja, że to boło by na tela, trza ino jesce we pyndziałek i wtorek (ja, przi Zaduszkach tyż!) deptać na nôjbliższy smyntôrz, i jesce kómuś ta świycka łoświycić, jesce jedyn pociorek zerzykać.

Tóż chowcie sie, trefiómy sie na kiyrchowie

Zapierónowany... pierón...

Jesce za blank starego piyrwyj – jak zawdy berali moja Starka Klara – dziecka by sie niy łopowożyli przi łojcach, starzikach abo ino przi jakisik cudzych pedzieć niygryfne słówko jernika, jezderkusie, co ło pierónie sam niy spómna. A i jesce jô ze bracikiym, kiejby nóm sie cosik takigo bulkło, wypsło to by my zarozki łod mamulki łoberwali lapóm abo kopyścióm bez rzić. Nó, nó ... rzić tyż niy szło przi majoryntnych pedzieć, abo – niy dej Pónbóczku – cosik spómnieć ło dupie. Żôdyn tyż ze tych łojców mojich kamratów, kierych łod malutkości bocza, kierych znołech jesce łod trowniola, wtynczôs tyż niy sklinali przi dzieckach. I niy bółoby sam ło czym rzóndzić kiejby niy to, iże terôzki dziecka poradzóm tak sklinać, tak pierónić, iże niyjednymu starymu prykowi nikiej jô uchole poradzóm uświyrknóńć. Ja, jô miarkuja, iże terôzki i we telewizyji, i we bele jakich cajtóngach idzie sie tych wszyjskich żadnych i grubelackich siydmiuch bolyści niy zważujóm blank na to, co tyż jejich dziecka poradzóm słówecek naumieć. A, tyż i te mode, niełopiyrzóne mamulki i tatulki łod wypiytnościć. Sómech kiejsik słyszôł tako ci gôdka. Dwiuch modych żynioli zicło sie sam u nos u „Breka” przi piwie i tak po jakisik kwilce roztomajtego przekazowanio, paradzynio sie swojimi dzieckami jedyn śnich gôdô:
– A wiysz Acik, jak ci to mój maluśki Armando poradzi już farónić i sklinać?
– Niy gôdej, Ernst, tyn twój synecek poradzi tak festelnie sklinać ? A wiela to łón tyż mô lôt? – pytô sie tyn drugi kamrat.
– Nó, zeszły miesiónc pizło mu już styry lata!!!
Na to łozwała sie kaczmorka, kiero pewnikiym bóła już po Abrahamie:
– A rzykać panoczku, to tyn wasz synecek tyż tak gryfnie poradzi, ja?
– A dyć dejcież pokój paniczko Agnys ... taki maluśki synecek ?
I sam môcie taki prawy przikłôd, do cego to idzie dójńść, kiej sie niy poradzi moresu we chałpie udziyrżyć, dziecka niy sóm sztryng trzimane i mogóm łóne robić, co jim sie ino rzywnie widzi, a kiej by mu na co łojce niy dali zwólo, to bydzie pokazować, stowiać muki. I sam winowate sóm wszyjskie dojzdrzałe, majoryntne ludzie naobkoło. Przeca terôzki to ani rechtora, ani tyż swojigo kapelónka abo katychyjtki, dziecka nie suchajóm i we zocy, reszpekcie niy majóm. Nó, ale to już jes blank inkszô bôjka i jô niy ło tym sam kciôł dzisiôj rzóndzić. Sztimuje mi sam jedyn fal, kiery jużech kiejsik gôdôł ale rzykna rółz jesce: Kiejsik kole naszygo kościoła, kole mojij „Józefki” rómplowało poruch gizdów, łochyntoli tak możno dziesiyńć lot starych. Łoroz we tym côłkim larmie i rómraju jedyn najduch jak niy wrzesknie:
– Dej pozor Acik, bo jak cie świtna w rzić, to ci paniynka w ślypiu zarościeje!!!
Usłyszôł to nasz kapelónek, łapnół tego lómpa za dakel i ekleruje mu, co tak sie niy gôdô, bo tak ino żadziole klycóm, a te słówecko rzić, to ci jes w gymbie takigo bajtla srogi grzych !!!
Na to tyn rojber i rozwiynźluch fałesznie ci sie tego kapelonka pytô:
– Pónfraterku roztomiyły, pedzóm mi łóni, co jes wiynkszyjszy grzych: jak sie rzyknie rzić, abo jak sie kómu naświto do rzici ???
Zdrzicie go, jaki śniygo klugszajser?
Nó, a mie, tak po prowdzie, idzie ło take na isto szykowne, take gryfne ślonske słówecko: pierón. Wiycie, rozcasu, za starego piyrwyj, możno za staryj Polski (tak mi zawdy tuplikowali jedna i drugo moja Starka) szło tyż ździebko posklinać, pofarónić. Ale to byli take słówecka jak niy przimiyrzajónc: jerómbol, pierómbol, pierzina kandego, pierucha, ty giździe dioseckki (jak sie kogoś kciało posklinać), stodiosecko, giździorsko marcho, berdyjo do kupy ze bezkurcyjóm, i wiela, moc inkszych. Ale szło tyż szykownie pedzieć ło jakimsik guzdroku, ło chopie, kiery mô ruła jak z żeleźnioka, kiery mô richtich langy lajtóng coby sie yntlich gibnół, coby tyrôł piedrónym, uwijôł sie drap, na flot, nó ... coby pierónym szprajsnół. A szło tyż na ślimoka, zawalaca, lebra abo mamlasa pedzieć, iże śniego jes takô dupa w kraglu abo blank ci łón jes taki niyboszczyk sztrucla po stojóncku srôł. Kaj tym wszysjkim słóweckóm do tych, kiere idzie we internecu przecytać abo u mie łod dziecek (a terôzki nôjbarzij to ło dziołszek) u mie szpilplacu przi mojij „siedymnostce”, mojij szkole kajech niyrôz łod rechtora (kiej mi sie co poniykedy wypsło, z gymby wyfukło) próntkiym abo i fyjderbiksóm nachytôł.
Miarkujecie, co jô tak krajzuja, metlóm i łomylóm bele kaj i nałobkoło. Bo kca dójńść yntlich do tego pieróna. Jake to ci jes gryfne, szykowne i prawe ślónske słówecko. Tym „pierónym” idzie wypedzieć wszyjsko, idzie pokôzać, co cowiek jes nerwyjs, idzie kôzać komuś gibnóńć sie, i idzie tyż je wstyrknóńć lecy kaj jak słówecko: łónacyć. I kajsiś żech wycytôł, co jesce we latach dwadziestych zeszłygo wiyka jedyn nasz ślónski karlus, Górnoślónzôk ze Bytónia sklinôł na łówczysnygo prezidynta Republiki Weimarskij marszala Paula von Hindenburga i mianowôł go : pierónym łognistym. Łapli go szandary, powiydli do gyrichtu kaj winowali ło ubliżowanie prezidyntowi. Tela, co sóndca niy bół isty, co tyż te słówko gelduje, co tak na isto kciôł tyn bytóński karlus pedzieć. Napisôł ci łón do tego prezidynta cy łón sie cuje sponiywiyrany, cy jimu tyn Bytóniok ubliżowôł, kiej go mianowôł: pierón? Na to wszyjsko grof Hindenburg łodpedziôł „kurz und bündig” znacy krótko i knółtlowato: NIY ! Nó, i tyn karlus wylôz niywinowaty.
A na łostatek idzie gryfnie rzyknóńć za naszym tyż ślónskim karlusym, za jednym mondrokiym, kiery sie Heinz Olesch mianowôł:
„Czy ciężko jest, gorąco albo zimno
z głębi uczuć moich
wyrażam uczucie, smutek lub żal
słowem mocnym i dosadnym
niezwykłym i radosnym
"pieronie" a lżej jest mi na sercu.”
Do sto pierónów! Gryfnie ci to łón bół pedziôł !

Ło ślónskich pierónach...

Dó nôs, Ślónzôków przilgło ci już na zicher słówecko: PIERÓN. We côłkij Polsce gôdô sie na nôs: „To sóm ślónske pieróny”, abo inakszij: „Juzaś ci sie sam przikludziyli te ślónske pieróny.”
Aji same Ślónzôki, kiej to usłyszóm, blank sie tymu niy prociwiajóm, bali i śpiywajóm sami ło sia: „Jô ślónski pierón spod Bytónia ....”.
Miano „pierón” przijimô sam roztomajtô wymółwa, cwek. Za starego piyrwyj bóło przeklyństwym. Eźli ftoryś ze naszych Łojców napocznół ci po naszymu „pierónować” – Mamulki rzóndziyli:
– Ustóń sklinać, bo niy wylejziesz ze samygo spodka piykła!
Abo tyż jesce inakszij:
– Chopie! Jak ty przed dzieckami wyglóndôsz? Pónbóczka sie niy strachosz!
Mode pokolyniô Ślónzôków corozki mynij, mało kej gôdô: pierónie. Wszyjske modzioki (dziołchy tyż, możno i barzij łod synków) przyjńszli już na zowcite przeklyństwa, napoczynajónce sie na literecka „k”. Te, ftore boczóm jesce piyrwyjszy jynzyk starych berkmónów, szmelcyrzy, szkaciorzy gynał ci miarkujóm take ałsdruki jak:
– A na pieróna mi to ...
– A pierón go tam wiy ...
– Cóżysz to za pierón śniego? ...
– A ki pierón? ....
– Pierón na pierónie niy łostanie ...
– Za żôdnego pieróna tego niy znôjdziesz!
– A, pierón by mi to kôzôł ...
– Nó, niech go pierón prasknie (szczeli)! ...
Stare ludzie gôdali tyż jesce pieśliwie „pierónek” wiynkszóścióm do maluskich chopców:
– A to ci dziepiyro pierónek!
– Jak jô ino tego łoszkliwego pierónka chyca ...
Inkszóm zortóm sóm wszyjske formy przimiotnikowe: pieróński, pieróńsko, pierónowo, zapierónowanie (pieróńsko pogoda, pieróńske porzóndki, take ci zapierónowane czasy) ... Kajniykaj gôdało sie tyż jesce „pierónica” ale możno czyńścij pieróńskô baba.
Samtyjsze ludzie, ftore sztyjc wciepowali do gôdki słówecko pierónie (ale niy we złóści) niy prziwiónzywali do tego żôdnyj szpecijalnyj wôgi. Juzaś cudze (gorole) łodbiyrali te słówecko nikiej szterowne, dróżniónce przeklyństwo. Łozprawiali taki fal jak to kiejsik we Lyndzinach kapelónka, ftory lajziół po kolyndzie, gospodôrz prziwitôł słóweckóma:
– Szczyńść Boże, farorzycku! Witóm Wôs piyknie ... Ale, pierónie, niy łoklupujcie tak tych waszych szczewików łod śniyga, ino wlazujcie rajn!
– Gospodôrzu, a czamu tak sklinôcie? – pytô ksióndz.
– Ale, bogać tam! Przeca jô blank niy sklinóm farorzycku ...
Ta łozprôwka gynał łoddôwo znaczyni słówecka „pierón” dlô godajóncego i dlô suchajóncego. Przinoleżałoby sie barzij pomedikować skany tela tych naszych ci „pierónów”, tela tych „pieróńskich” łokryślyni u Ślónzôków? Polôk, ftory bez cufal bydzie zaskoczóny wiadómościóm, kieryj sie blank niy spodzioł, abo kiero wkludzióła go we sroge zadziwiynie gôdô:
– O mój Boże! abo krótko: – O Boże!
Gynał tym tuplym rzóndzóm inksze nôcyje:
Miymiec gôdô: – Mein Gott!
Francuz – Mon de Dieu, Mon Dieu!
Italijôk – Dio mio!
A Ślónzôk juzaś – Ło pierónie!
Wytuplikować to idzie tak: Dugo skorzij przijimania krześcijaństwa bez Polska na dziydzinach, kaj miyszkali plymia słówiańske łoddôwali czyść roztomajtym bóżkóm. We pasie, ftory sie cióngnie łod Czech, bez Ślónsk, teryny górnyj i strzodkowyj Elby, łobszary skuplowane ze Odróm, Pomorze Zachódnie aże po wyspa Rugia zamiyszkiwali Słówianie Zachódnie, Ślynżanie, Serbołużyczanie, Obobryci i inksze jesce. Plymia te łoddôwali czyść Perunowi, bogowi pierónów i rzgmotów, i sprawcy niyba. Dló łoddôwania czyści tymu Perunowi łobiyrali ludzie szczygólne miyjsca: hyrbliki, gróniczki, gróndziki na jeziórach, take gôje porośniynte wiykówymi dymbóma ... Takim ci nôjbarzij wywołanym miyjscym na Ślónsku bóła góra Ślęza pod Wrocławiym łod kieryj miano przijón Ślónsk. I to Ślónzoki mianowali Peruna – „Pierónym”. Ło tym pisôł już kiejsik dôwno nasz Karol Miarka we jejigo „Klymynsowyj górce” tak:
„Pagórek ten nosił nazwę Górki Piorunowej, którą lud okoliczny za bardzo świętą uważał, bo na jej szczycie stały posągi dwóch bogów, którym z daleko i szeroko lud składał ofiary. W tej bowiem okolicy panowało bałwochwalstwo. Prawda, że już od dawna, a mianowicie od czasu apostołowania świętych Cyryla i Metodego – około 870 r. chrześcijaństwo w tej stronie szerzyć się poczynało, ale dopiero w 966 r., gdy cała Polska przyjęła chrzest wtedy i nasza kraina należąca do Polski przyjęła naukę Chrystusa; mimo to jednak w wielu miejscach, mianowicie między górami, lasami, jeziorami trwało jeszcze dość długo pogaństwo, zanim zupełnie wykorzenione zostało”.
Nó, i tak tyż do dzisiôj u nôs na Śłonsku łostoł tyn côłki PIERÓN!

Podzim...

Nó, tóż mómy już lato zbyte i na podzim idzie jak sie patrzi. Pierónym wartko śleciały nóm te latowe miesiónce bez kiere latoś klara grzôła jak sto diosków choby we Africe. Niyftorym to ci łod tyj hice i na dekel praskło i terôzki (aże do welónku na landratów, fojtów lebo prezidyntów) to wylajzuje. Cowiek sie ani niy spodzioł a sam trza już fajrant ze forantym na zima robić. Łogórki, cześnie, uherki, wieprzki i inksze ółbsty i gymizy sóm już we krałzach zawarzone a poskludzane we pywnicach, chlywikach lebo inkszych kamerlikach, a na sóm łostatek pójńdzie kapusta do fasków abo krałzów, i kobzole do chlywika a pywnice. I to już bydzie fertik, bo jak gôdô powiadaczka:
„Kapusta mô być dóma wdycki do Rafała,
Coby niy zamarzła, ino smakowała. ..”
a tyż trza bydzie przi folowaniu do fasków dôwać pozór, coby nastyknóńć ze robotóm do piytnôstego paździyrnika bo niyskorzij:
„Po świyntyj Jadwidze, słodkość we kapusta idzie”.
Za starego piyrwyj to łobie moje Starki rychtowali (kôżdô dlô sia) jakosik gryfno faska ze kapustom i wciepniyntymi pónkami a ziorkami korzyni. U staryj Kosmaliny, co to miała szynk na Pudlerskij, zawdy we pywnicy boła fest ci nafolowanô, na zima narychtowanô, richtycznô dymbiannô faska po piwie. Juzaś Starka ze mamulkowyj zajty, Sukiynnicka, rychtowali takô faska u nôs we pywnicy. Co ci to bóło uciechy przi krónżaniu i przi deptaniu tyj kapuchy? A niyskorzij, to zasik my łoba ze bracikiym durch sie wadziyli, kiery pójńdzie do kupy ze Starkóm do pywnice posmywać te szuminy na fasce i suchóm chadróm połobciyrać te bergi (graniciole), kierymi bóła ta kapusta przicisniónô.
Starki już Pónbóczek przipytôł dôwno do sia a jô terôzki to ino kapusta wrazuja do karałzów. Niy ma ji dwa lebo trzi cetnôry jak za Starki, ale kajsik do môja i czerwiynia zawdy mi styknie, a i niy jedyn istny, kiery mie nawiydzi, mô ta moja kapusta nikiej jakiesikwymyślate maszkyty.
Nale, Wiycie coch miôł na podzim nojbarzij rôd? Anó, miołech rôd tych wszyjskich roztolicznych najduchów, kierzy na szachcie, na zantce lebo na balzamgórce fyrtali ze drahami abo faklowali kalfaskami aże bóło siwo łod smyndu. A zasik na łodwieczerz za smyntorzym przi „Jozefce” we glucie ze fojery piykło sie kartofle a wszyjskie mieli fresy choby dziobły ufifrane tymi festelnie spolónymi kartoflóma.
Ja, ale te gracki sie już niy wrócóm. Już sie na ceście niy uwidzi synków, ftorzi tyrajóm za rajfóm na drucie abo te haje „nasz plac, na wasz plac” kole naszyj klopsztangi i łobciepowanie sie świyżymi kasztaniolami, co sie je skorzij ściepowało ze stromów przi „józefkowym” kiyrchowie ( a starego kopidoła sie za błozna robióło). Gôdajóm, iże terôzki je inakszij. Ale, eźli lepszij???

Tydziyń pynzjónisty (1)

Jô wiedziôł! Jô blank dobrze miarkowôł, iże tyn prziszły tydziyń bydzie blank do dupy, i to zarôzki możno łod pyndziałku. Wiycie! Bo to jes tak: cowiek, kierymu jesce niy pizło łoziymdziesiónt lôt, to sie we sobota zawdy na jakosik balanga rychtuje, choby możno niy zarôzki kajsik u „Bryki”, abo we jakimsik chorzowskim „VIP-ie” przed Logiewnikami lebo we „Szopynie”, ale zawdy kajś, kaj ze kamratami idzie jakosik gryfnô halbeczka łobalić, możno i ździebko potańcować, i to niy ino – Pónbóczku wybocz mi tyn grzych – ze swojóm staróm. A eźli niy balandrować ze srogóm paradóm, tóż chocia wkarować do maluśkigo szynku, kaj już doczkajóm kamraty i idzie tyż połozprawiać pôrã wiców lebo pospóminać dôwne czasy kej sie bóło gryfnym i modym. Nó, mie to ino te „i” jesce łostało. Nó, i coby pedzieć po takim zapióntku, iże cowiek bogobójnie côłki tydziyń przetrowiół. Łod biydy idzie tyż jesce poszkacić, ale musi być do tego śtyruch, bo we trzech to tyż jes dobrze, ino... blank niy mô fto nalywać i dôwać pozór eźli achtliki niy sóm prózne, a kiejby już bóło blank ze gorzôłóm knap – musi przeca ftoś kacnóńć sie po nowo halba. A wiycie przeca, iże kôżdô flaszecka musi sie skóńczyć, ale jake ci to jes sroge dziwowanie, kiej richtik bydzie śnióm szlus!
Niyskorzij jes niydziela, i ... dupny kacynjamer, taki „tupot biôłych mew” (jak śpiywôł Gołas). Rachowanie eźli to niy pierón niy szczelół we portmanyj i już tyż możno niy styknie do dziesióntego, do pynzyji. Nó, pynzyjô, to za tela pedziane, barzij jes to taki dôwniyjszy taszyngeld. Cowiek, ale ze szprymóm, znacy moc doświadczóny, niy mô ze takóm niydzielóm srogszij utropy, bo przecamć niyjedna już tako łobstoł jak Pónbóczek przikôzôł. A dyć to wszyjskie poradzóm spokopić, co dobro seta i ku tymu biyr ze rantym na sztofie, to tak jak we staroszkowyj powiarce: sznaps ze rana, lepszejszy niźli zana, a stary chyrtóń trza naszmarować i przegurglować.
I yntlich jes już pyndziałek. Gowa choby kastrol ze mydlinami po praniu, we gymbie choby we nachtopie, lynzyk nikiej zola ze tryjtka, pychol niy łogolóny, zoki ci jesce łod soboty, abo możno i łod niydzieli, porozciepowane bele kaj, ancug wisi na sztilu, na berlisku łod mietły a niy na biglu (starô możno niy dała pozór). Dobrze chocia, iże gybis jes tam kajech go we sobota wrajziół... we gymbie, we gymbie... a kaj by miôł być? A na mojij „Józefce” pizło dziesiyńć.
– Możno byś sie zeltru szluknół, lebo kiszki ze bóncloka, to przijńdziesz deczko do sia? – starô idzie ze doradóm.
– Brrrrr, zelter, abo to jô gańś lebo kaczyca, cobych sie we wodzie toplôł... kiej sie ino kapka spamiyntóm, ida do Pyjtra na piwo – padóm opaternie ale blank po cichuśku, coby mi gowa niy pukła.
– I niy rómpluj do pieróna tak tymi tymi garcami, pokrywkóma, niy rób krachu i diosekckiego larma!... jezderkusie, moja palica!...

Tydziyń pynzjónisty (2)

Nó, co tam byda wiela gôdôł, pyndziałek jak pyndziałek, tyż mi mecyje. Ale cosik’ech czuł, cosik mi sam festelnie wóniało, gôdôłech? Gôdôłech?
Piwo, możno dwa, łobiôd... alech ino podziubôł... niy, niy skuli kacynjamru, ino jô musza mało wiela ze basiska ściepnóńć boch spaśny i tela. Dwa piwa do wieczerzy i nynać. Możno we wtorek bydzie lepszij?
Mómy wtorek. I anich sie spodziôł, kiej mi tyn pyndziałek śleciôł. Cosik mi sie ino zdô, co to na łodwieczerz niy byli ino dwa piwa. Staro łamzi po izbie choby zarôzki miała puknóńć jak krupniok. Zmierzło jak pokrziwa! Bez rubyj lachyty niy podlazuj.
– Suchej inó Elza, a co tyż tam wczorej bóło we telewizyji, bo jô na isto wiela niy bocza?
– Ty giździe diosecki, jesceś miôł we sobota i niydziela mało? Jesce ci niy stykło, iżeś musiôł Bercika napytać i do kupy ze Jorgym – bo łón, tyn twój sznapskolega, zawdy tam kaj lejóm zawdy ze swokiym sie przikotasi – łobalyliście cheba ze śtyry halby i... ło ty sto pierónie! ... Kaj je moja miodówka coch ci jóm we szrancku skukała na kucanie dlô mamulki?
– Dlô mamulki, dlô świekry, a dlô chopa ślubnygo to niy, dlô niygo to psinco? Na łoszkliwyj miodówce bydziesz chopowi szporować?
Nó ale, co tam byda sie mamlasiół, co byda kminiół, pyndziałek to... „bół ale choby żôdnego niy bóło”... tak jakosik, abo ździebko inakszij szrajbowôł ci tyn côłki nasz Kochanowski... abo fto?
Nó, terôzki do badywanny, wytónkać sie, wytoplać, łoszpluchtać. Fresa gynał tyż przejechać raziyraparatym, parfinym ...
– Sóm sam jake snożne fuzekle i wybiglowano hymda? – spytôłech sie mojij Elzy szykownie. – I jakisik taszyntuch, bo ta sznuptychla, kierô móm we kabzie to... ale wónio, ale cap ... pewnikiym wczorej zech w gówno wlôz i śnióm jesce sie szczewiki wypucowôł...
– A kaj ty zasik lyjziesz giździe diosecki. Niy môsz nic do roboty we chałpie? Kamraty już styrcóm na Krziżowyj i niy poradzóm sie na cia doczkać. Juzaś bydziecie ło polityce fandzolić aże dójńdzie do haje? – zawrzeskła łod dźwiyrzy moja babecka i poszła na góra ze praniym.
A jô wartko jakla na pukel, pitówa na łeb, handszuły, szczewiki i już mie niy bóło. Ida sie, ale polekuśku, bo to przeca mô być ino szpacyr dlô zdrowiô. Musza sie przecamć flyjgować, bo mie dochtory tela, co ze lazarytu wypuściyli kaj mi te tyn jakisik „staw biodrowy” wstawiyli.
– Panie Ojgyn – gôdôł ci mi kiejsik dôwno tymu nazôd jedyn taki istny dochtór, jak moja Elza pó mie przijechała do Ochojca – terôzki muszóm łóni fest dôwać pozór. Żôdnych cygaretów (a dyć jô już niy kurza), żôdnyj gorzôły, a do tego zeksu tyż po maluśku sie brać, i... niy dej Pónbóczku sie za poseblykanymi na wiesna łoziymnôstkami łobziyrać !

Tydziyń pynzjónisty (3)

A ftoby sie tam na nie zaziyrôł, przeca szwarne dziołchy to niy do łoglóndaniô sóm ino do... nó, co wy wiycie, a jô miarkuja.
– I niy nerwować sie, niy gorszyć, bo moge być jesce jedyn hercszlag i bydzie po ptôkach! – to tyż jesce tyn dochtór.
Jak sie niy nerwować, kiej te dioseckie angyjbery we Warszawie, ze tym jednym ze tych maluśkich cwilingrów machlujóm, iże tego sto amerikańskich stolôrzy tak by tak ci do kupy niy poskłôdô.
Nó, toż tómpia sie tak blank polekuśku ...
– A pochwôlóny pani Jóndercyno, pochwôlóny.
– A dziyń dobry (to juzaś jedna starô gorolica!) panie Ojgyn. Licho jakosik wyglóndôcie, panie Ojgyn, aże licho. Możno jakô utropa ze swojóm staróm môcie, abo co?
Abo co? Abo by cie gańś świtła starô murchlo. Licho wyglóndôcie, panie Ojgyn. A ty jak wyglóndôsz? Z dupy ci sie gramoły sujóm a łoziymnôstka ci sie markiyruje.
– Niy, niy, frau Jónderko – łodpedziôłech szykownie. – U mie wszyjsko jes do porzóndu. A u wôs? Chop dalszij słepie i wyrôbiô na siyni we waszym familoku (a môsz diosecko hyrpo!)? A tyn kalny ślyp to tyż skuli niygo, jakô fanga Wóm prziwalół?
Poszła, pofurgła choby dziobła uwidziała. A na winklu, kole masarza styrcóm już kamraty. Tela... co mie dzisiej jes niy za za tela do gôdki. Ale, do Pyjtra wlejza. Możno szkaciôrze już tam tyż ci bydóm.
– Niy, niy, chopy jô dzisiej niy szkaca, bo musza ze staróm niyskorzij pójńść do miasta, coby zabulić za ubezpieczynie – ekleruja szykownie.
– Nó tóż ale zicnij sie ino, Pyjter już przecamć leje... ty dowosz... fto je terôzki na przodku ... rajcuj a niy nynej, abo grómy abo wancki chytómy?
Nó, i mómy już... strzoda.
Wezdrzijcie sie ino, jak tyn czas śleciôł? Ani sie cowiek pozdôł a już ci mómy poła tydnia. Te dni, tydnie, miesiónce przeciykajóm miyndzy palcyskóma... ludzie! Jak tyn czôs wartko tyrô... nó ja, dziepiyro miôłech Abrahama, a sam ci mi już pizło szejśćdziesiont piyńć lôt. Nó, niy cobych sie cuł stary... stary to jes ino kóń... ale cosik tak choby barzij we kostyrach targało, łajzić już tak wartko tyż niy poradza ... ale co tam, niy byda jamrowôł, boch przeca lôt mojij świekry niy docióng, to i gôdać niy ma ło cym, pra?
– A cóż ty łochyntolu diosecki tam tak jamrujesz pod fusiskiym? Wstaniesz to yntlich ze tóm rzicióm ze prykola i chycisz sie jakisik roboty abo niy? – słysza jak ze kuchynie wrzescy moja starô.
Ino, co tyż sie przidarzyło? Przecach ino na pôrã minut zicnół ze szkaciôrzami a sam już jes szczwôrtek. Niy poradza tego gynał spokopić.
– Elza, a jakisik cajtóngów toch niy miôł wczorej ze sia?
A miôłeś, miôłeś inoch je musiała na góra do wysuszyniô zasmycyć, bo byli ci côłkie ze marasu... prasknółeś kajsik do flapsu abo co, bo i galoty, i jakla na rynkowie byli festnie zmaraszóne? – bali już barzij zgodliwie pedziała moja baba.

Tydziyń pynzjónisty (4)

A cobych jô to wiedziôł... musiôłech być niy blank mónter. Ło Jezderkusie! Ale mie zasik we palicy tómpie. Możno ze starości.
– Co tam jamrujesz, iże ze staróści, łod utropiyniô – wyrcy ze antryja starô. Jake to ty tam môsz utropiynie, możno ze kim gorzôły sie nasłepać.
E, tam, cicho być, niy fandzôl tela... „Polityka” jes, „Forum” – jes i te dioseckie „Nie” tela, co festelnie utoplane. Pokiel co, niy wylazyja ze tego prykola, aże wszyjsko przecytóm. Ino, kaj jô móm brele?
– Elza, kajsik mojich breli niy ujzdrziłaś... a możnoś mi je na łostuda skukała?
– Jô tam za twojimi brylami niy łajża, kajś je wetkôł, tam je môsz... dzisz? Sam na szrancku we antryju leżóm... ino zapultane choby je ałtok flapsym łobciepôł.
Szczwôrtek. Klara wylazła, nie ma zimno jak przi zimnych zegrodnikach, nó i trza by możno kajsik wykludzić sie ze chałpy, coby do imyntu niy zakisnóńć. Hmm, cosik chudy mi sie zdô tyn mój portmanyj.
– Elza, a niy wytargałaś mi jakisik betków ze mojigo bajtlika?
– Ty mamlasie diosecki, ty bezkurcyjo, a gorzôła bez te śtyry dni to ci kamraty stôwiali? Mie bydziesz take gupoty łozprawiôł? – cheba już fest znerwowanô moja Haźbiytka wrzescy ku mie ze antryja.
Kamraty, kamraty, a bo to kiery ci cosik łobsztaluje, cheba, iże ujzdrzi, co ty mu niyskorzij côłkô halbecka postawisz, kamraty... kamraty...
Ida, inoch dzisiej jakisik lekuśki, i gowa tak niy tyrpie, musi druk jes dzisiej inkszy, bo po jakiymu jes inakszij niźli wczorej, zawczorej?... Gorzôła? Jakô gorzôła, te pôrã sznapsów? Nó, możno niy ino pôrã ... ale co tam... Tam na wiyrchu na tyj Wiejskij łostuda jak sto diosków, wszyjskie sie chatruszóm, wadzóm, łobciepujóm flapsym i rychtujóm sie już bezmać welónku.
Moja starô gôdała, iże kiej tak kukô na ta telewizyjô, to ji sie zdo, iże lajstła sie jakiś gryfny plac we cyrkusie tela, co do richticznego cyrkusu trza jakiesik betki zabulić a tyn we Syjmie to jes blank „gratis”. Gôdajóm ło welónku a tak na isto to żôdyn śnich niy kce sie łod tego wercitego zesla łodchlastnóńć. Kôżdymu sie zdô, co ino jego ludzie, wyborce wywelujóm, bo ino łón ta naszô Polska poradzi wyrychtować.
– Sergust chopy. Coście take markotne dzisiej, kipnół fto abo co? – prziwitôłech kamratów ze kierymi bakołech we werku, na „Kościuszce”. Wszyjskich ci nôs wysztuchli na ta drabko pynzyjo, na te côłkie iptowate „świadczynia”.
– E, tam, nic sie niy stanyło, ino mie dzisiej jakosik leberka sztinkrujóm i jscać niy poradza – pedzioł Ziga, piyrszy sekretôrz (dôwnij, dôwnij). – A u naszyj dochtórki raja choby dôwnij we tym mónopolu, sam na winklu, po gorzôła. Tela, iże po gorzôła zawdy sie ze jakómsik uciechóm stôło a u dochtora... to niy idzie pedzieć. Naobkoło roztomajte zasmarkańce, bo to i gripa, i jakiesik kucanie, charlanie i co by tak jesce niy bóło.
Bo Ziga, kiej rano sztreknie sie ze prykola idzie zarôzki do łokna i gawcy ci sie gynał na nasz knapszaft, i tak ci medikuje: możno mie co boli, możno mie kajsik szczyko, abo możno... żôdne możno, ino zarôzki wartko pyndaluja do dochtora, łón pewnikiym mi cosik nojńdzie, jakiesik choróbsko abo co.

Tydziyń pynzjónisty (5)

A jes ci u nôs jedyn taki dochtór, za zgniyły coby we lazarycie robić, a kiery – coby żôdnymu niy zaszkłódzić – zawdy jakiesik pile abo inksze medikamynty szrajbnie i... wszyjskie ółmy go kwôlóm. Tyn Ziga tyż!
Ida dalszij. Na winklu kole dôwnyj drógeryji łod Kryształkiewicza (terôzki jes tam masôrz) zasik pôruch styrcy. To już grubiôrze, kierzy tyż ciyngiym sie dziwujóm, po jakiymu nasze wóngle jes take wertowne, gruby zawiyrajóm a Czechy niy dosik, iże dó nôs posywajóm, to jesce na łostuda łotwiyrajóm nowe gruby a... wszyjskie my do kupy wlejźli do tyj samyj Ojropy. Cosik mi sie zdô, iże na trzyźbo to wszyjsko niy idzie spokopić, wszyjsko pochytać...
Nó, tóż to, co móm we zwyku: małe piwo i seta driny! Pyjter już nalywô, bo jes zawdy mónter i wszyjsko kapuje, a niyskorzij...
– „... Gorolu cy ci niy żôlllll...”
Możno i żôl, żôl, ino iże pijyndzy, jesce możno leberek – i... do sto pierónów na isto nikaj niy jada!
Pióntek. Dôwnij to bół szpas, starka abo mamulka posywali (mie abo bracika) do Pióntkowyj po żur za pióntka. Boczycie: za pióntka żuru łod Pióntkowyj we pióntek. Byli czasy, aże byli. Terôzki już niy ma staryj Pióntkowyj ani staryj Pytrauski, ino jedna takô styrcy we ajnfarcie ze rubóm kamratkóm ze kwiôtkóma. Znôcie to, znôcie? Wszandy sam na Ślónsku tak terôzki jes. A żur smakuje gynał tak samo i we Lipinach, i we Piôśnikach, Świyntochlowicach i Rudzie jak i sam u mie na Pniokach. A tyn czas ciurliko miyndzy palcyskami; dziyń za dniym, tydziyń za tydniym a za tym tydniym inkszy jesce tydziyń i miesiónczek za miesiónczkiym, i tak do usranyj śmiyrci!
We „Józefce” glingajóm gloki. Myrcik ze krziżym, maluśki kapistrant wiedóm kamrata Ernsta na kiyrchow... piyńćdziesiónt siydym abo łoziym lôt mu pizło, niy doczkôł ani kiej mu synek skóńcy sztudiyrować... Już sie niy tropi, już mu niy jes żôl tego zasranego życiô... Już mu dmuchoce festelnie zagrali tela, co niy zatańcowôł już nikiej tyn Maciek ze śpiywki.
Sobota. Cosik niyhersko mi jes, ale niy dziwota... skórka my łoblywali. A jakô gryfnô ryjda, szykownô egzorta ciepnół grobym nasz Farorz, moja Elza to niy gôdóm, zawdy miyntko bóła, ale i nasze kopidoły tyż sie poślimtali. Ernst to bół dobry karlus. Niy jednymu seta łobsztalowôł bez proszyniô. A we szkata jak łón grôł. A dyć côłki wieczór my spóminali jego rajcowanie przi kôżdym szpilu, jego zowcite ałsdruki: niy nynej, niy, bo to szkat a niy babskie barchany, kiej bydziesz taki nôgły, to sie ino diosi bydóm radować. Nó, tóż nasuj, nasuj! (Inksze gôdajóm nasyp lebo beszóng!). I tak jak to łod zeszłyj soboty.
A gôdôłech, co mi sie zdôwało, iże tyn tydziyń bydzie na isto łoszkliwy...
Krrra, krrra, krrra... dej pokój Ojgyn, niy krakej... A tydziyń juzaś forbaj!!!

Baltazar...

Tak jakosik po tyj drugij wojnie światôwyj to ci sie sam u nôs we Chorzowie i na côłkim Ślónsku gynał wszyjsko pometlało. Przikludziyło ci sie sam dó nôs mocka roztomajtych goroli, jedne do roboty, inksze juzaś skuli tego, co możnô jim sie udô samtyjszych wyłónacyć, wyrajtować i ... tak jakosik sie tyn nasz nowy ale ... polski światek kulôł. Na isto, barzij sie kulôł niźli łajziół nikiej szwajcarski buksiok. Bo te richticzne buksioki pokwanckali sie tam, kaj te nasze przôciele sie dziepiyro po dziewiyńćdziesióntym roku wykludziyli. Jak to kiejsik gryfnie rzóndziyli: ciynżkie czasy pedzioł Rus, kiej na puklu zygor niós (na banhów)!
Nó ale, jô niy ło tym kciołech sam łozprawiać. Przikludziół ci sie sam dó nôs na Pnioki we piyńćdziesióntych latach jedyn taki „repatrijant”, kierego mianowali ci Baltazar. Dejcie pozór! Baltazar! Możnô sie we jakigosik nyjgra jejigo mamulka zagawcyła abo co, niy poradza terôzki gynał spokopić. Styknie co rzykna, iże łón blank ci niy poradziół po naszymu cytać ani szkryflać.
Lajter naszyj szuli (terôzki już dupny dyrechtor), mojij „siedymnôstki”, kiej ci sie ino kapnół, co ci tyż jes łón we wercie, posywôł ci go na take kursy dlô tych ci wszyjskich pampóni, kaj ucyli jich cytać i ździebko szrajbować po naszymu. I kiej sie tyn Baltazar wszyjskigo już naumiôł, poradziół naszkryflać: tata, mama, Ala, As i ... posłali ci go we nadgrôda ze inkszymi takimi jak łón na gryfny ałsflug do tyj Warszawy. Przeca boczycie jesce jak to wtynczôs bóło, pra?
Pojechali ci takim srogim ałtokiym we śtyrdziystuch. Kóndowali, wandrowali ci tak côłkóm czelôdkóm po tyj Warszawie. Wkarycyli sie kajsik i do szynku na łobiod, gawcyli sie jak stôwiajóm tyn côłki gyszynk łod Józka Stalina, tyn Pałac Kultury (ftory terôzki nasz jedyn ynglicki minister kce zbulić), pokwanckali sie do jakigôsik muzyjóm a tak blank na łostatek tyn, kiery niymi reskiyrowoł, pedziôł, iże na łodwieczerz pójńdóm wszyjskie do kupy do tyjatru na taki kónsztik, kiery sie mianuje „Uczta Baltazara”. I tu ci sie napoczła komedyjô. Tyn ci nasz istny napocznół ci już przi łobiedzie jachrać sie, roztopiyrzać, ształnować nikiej kóń pod górka, aże naszoł taki jedyn dupny skład, kaj ci sie lajstnół srogô, szykownô biksa ajnlasfarby, takigo biôłygo laku.
Po wieczerzy côłki ferajn pofyrtôł do tego tyjatru. Zicli wszyjskie tam, kaj fto miôł plac łobsztalowany, tam kaj jejigo plac bół na listecku naszkryflany i ino tyn nasz buks, tyn côłki Baltazar, zicnół sie na frajnym placu we blank piyrszyj raji.
Pôra minutek cicho i łoroz tyn dupny forchang poszoł na wiyrch, komedijanty napoczli zwyrtać sie po tyj binie. A łón ino suchôł, suchôł i ciyngiym sie wiertôł choby miôł ci wancki w rzici. Zetrwało to tak jakosik aże do drugigo aktu i łoroz po pałzie robi sie jakosik srogô wija, szelóntanie i takie tam ... nó, styknie, iże sam rzykna, co na tym farbistym forchangu bóło ci srogimi literóma naszkryflane:
„ A dyć uczta sie wy same, bo Baltazar ... już poradzi !!!”
A, iże jo tyn kónsek już łod bajtla bele kaj łozprawiôł (bół to wteda kónsek moc dugszyjszy) tak ci mie placowe kamraty i we szuli, i na placu kole familoka mianowali ciyngiym „Baltazar”, co mi już do dzisiôj kajniykaj łostało!

Medikamynt...

Wiycie, to mi sie przitrefiyło jakiesik trzidziyści lôt tymu nazôd. Jôch bół jesce wtynczôs festelnie wizgyrny i taki łacny na dziołchy. Tak po prôwdzie to do dzisiôj mi to łostało, tela ino, co szkrabka jes ale gorzij ze ... drukym. Nó ale, jô niy ło tym dzisiôj. Króm tego bółech (tak mi zawdy wszyjske tuplikowali) festelnie złym cowiekym, takim stopieróńskim łoszkliwcym, ftory kôżdymu musiôł dopolić (nó, cheba co to bóła gryfnô dziołcha ... to niy).
Nó i rółzczasu kajsik we lazarytowyj poczykalni natrefiółech na gryfnô dziołcha, ftorô skóndsi znôłech, abo zdało mi sie, iżech znôł. Tak ci po pôruch minutkach wywiónzała sie gôdka. Frela napoczła zadôwać roztomajte pytania, a iże – co jô już sam spómniôł – skanych jóm już kuplowôł, uzdołech szczyrze łopedzieć.
– A co ty tak zaobycz porôbiôsz w życiu?
– Nó, mocka rzecy, robia, sztudiyruja, trajnuja pôra zachów, szkryflóm ... nó gyneralnie móm stôrani, coby mi sie blank niy cnióło....
– Tóż tyż pewnikiym niy môsz za tela frajnego czasu ...
– I taki ci jes mój plan, bo kiej jô móm za tela frajnego czasu, to na isto poradza wypokopić take ci stopieróńske gupoty, a co gorszyjsze, niyskorzij je wszyjske poradza tym tuplym zryalizjyrówać ...
– Hmmm, wiysz co ... – napoczła ta dziołcha, a filuje tak na swoja kamratka – w takim razie rzykna ci tak: wiysz, iże tak naprôwda we wnóntrzu twojim jes ci jakosik pustka, czujesz, iże czegosik ci brakuje i to cie przignymbiô i boli ...
Myśla se: Ooo ... trefióny i zatopióny ... to cheba jakisik Freud we kiecce mi sie sam przitrefiół ... Godóm na to:
– Nó, festelnie trefióno diagnółza.
I tu dziepiyro napoczynô sie wartki rómraj. Łóna ze takim dioseckim uśmiychym na fresie:
– A wiysz Ojgyn (już my se gôdali za jedno) jaki jes na to wszyjsko dobry medikamynt?
Kuknółech tak na nia jesce rółz, barzij żech jóm zmustrowôł ... nó blank niypuklatô, dychać mô czym, fresulka tyż szykownistô – werci sie spróbować:
– Nó ... cheba wiym ...
I w tym łoka mrziku jeji kamratka poprosióła jóm na bok (rzyknicjie mi po jakiymu fajnô dziołcha mô zawdy żadno kamratka?) ... cosik ji tam tuplikuje ... dló mie to bali i lepszij, bo moga wartko jesce wypokopić jakisik tykst, ftory łobali jóm na kolana ... Nó, ja ... swalynie na kolana bóło ... ale razinku toch niy tego sie spodziywôł ...Łóno wrôco ku mie pytô fałesznie:
– Nó, to co? Miarkujesz już co to za medikamynt?
– Nooo ... zdô mi sie, co na isto wiym ...
A łóna na to:
– Jezus Krystus!!!
Ludzie! Jak to sie idzie za modzioka drzistnóńć! Razinku jôch musiôł trefić na tych „Świadków ...” cy jak jim tam jes ...

Dziołcha na telefółn...

Możno to bydzie ździebko zbereźne abo – dlô niyftorych – żadliwe, ale jô już jes na tela stary, iże godzi mi sie take zachy łozprawiać. A podsuchołech kiejsik jednego modzioka jak tuplikowôł kamratowi jedyn, deczko łoszkliwy, cufal:
– Wiysz Hajnuś, siedzymy sie ze Jorgusiym-Małym u mie dóma i wykôzało sie, iże synek blank nigdy niy słyszôł ło dziołchach na telefółn, co to wiysz ... my se kejsik ze glacatym Ecikiym łobsztalowali ...
– Jakosik mie ci to niy dziwi – łodpedziôł jego kamrat, tyn Hajnuś.
– Nó ale, suchej dalszij ... – trómfnół mu tyn, coch go podsuchowôł – moja babeczka robi we licyjóm, sam za winklym, miarkujesz?
– Nó, miarkuja we kierym ...
– Nó, tóż glingómy po ta „laska”, po ta dziołcha, bo niy kcielichmy za tela przepłôcać ...
– Nó, i ... i co dalszij Erich? – spytôł sie Hajnuś, a jôch sie dowiedziôł jak sie mianuje tyn łozprawiôcz.
– ... i za jakiesik pioyńć minute zwónek do dźwiyrzy.
– Tak gibko, ja? ...
– Nó, sómech bół zadziwióny, iże tak wartko, ale co tam, łotwiyróm dźwiyrze a sam ci takô dupyncjô blónd... nó ... ino brać ...
– Chopy, to wyście pierónym niyrichtik sóm ...
– ... to jô do tyj dziołszki: nó, prosza piyknie, zaproszóm ... a czamu tak wartko? Jes nôs dwiuch, trufóm .. móm nôdzieja, iże ci to niy szteruje i take tam jesce duperszwance rzóndza – łozprawiô ze biglym Erich.
– ... nó i ...
– A łóna zaziyrô na mie takim spłószónym weźrokym i napoczynô: ale ... jô ...
– Nó, tóż jô juzaś – gôdô dalszij Erich – iże eźli ji to blank niy wadzi, to zabulymy tuplowanie i coby sie blank nôs niy bôła ....
– Nó, i ... mogesz to gibcij łozprawiać ...
– ... a łóna jesce barzij spłószónô i juzaś: ale jô ino, jô ino ...
– Jezderkusie Erich, gôdej, co dalszij!
– ... i tak chopie, pôrã razy, aże na łostatku nóm śmiytła. Nó, tóż jôch sie łozgzukôł, łozhajcowôł i uzdôłech, co zaglingóm do tyj agyncji, cóż tyż mi to sam posywajóm. Biera mobilniok a sam ... SMS łod mojij staryj ze tego licyjóm: „Posywóm dziołcha, szkolorka po moje bryle, łóne leżóm na mojim nachtiszu we izbie ...
– He, he ... chopie, to môsz pierónym przesrane ... chobyś sie chopie zesrôł sztacheldratym ...
– Nó .... blank niy ...
– A to po jakiymu Erich?
– Nó, bo moja starô wrócióła ze szuli i ze pyskiym ku mie:
– Jakóż to niy poradziółeś znojśc mojich bryli? Przecamć leżóm samtukej, na nachtiszu!!! Łoślypnółeś, abo co?

Karciorz a podzimki...

Móm ci we Warszawie kamrata (robiyli my do kupy na Miyndzynarodowych Targach Poznańskich), kiery jes ci pierónym uwziyntym, zowzitym karciôrzym. Rółz deczko wygrô, inkszóm razóm mocka przedrzistô, i tak ci mu sie tyn jego światek kulôł aże do załóńskigo roku. Chyciół ci łón sie we pokera ze śtyróma festelnie zabranymi pampóniami spode Warszawy, ze takimi badylôrzami, ftorzi do Warszawy muszóm śtyry dni wółami jechać. We tyn dziyń pierónym ci sie tymu mojimu kamratowi darziło, i na łostaku pokôzało sie, co łón wygrôł łod jednego ze tych bambrów plantacjô... podzimków.
Nó, tóż śleciała zima, prziszła wiesna i tyn mój kamrat cosik musiôł ze tóm plancjóm zdziôłać. Ftosik mu doradziół, iże podzimki trza na wiesna powłóczyć i zatym jesce naciepać miyrzwy abo polôć belówóm. Mój kamrat przipnół do trekera nôjprzodzij hoki a zatym maszina do łozciepowania gnoja. Nó, i siôd juzaś na tyn szleper i napocznół krajzować tam a nazôd po tym polu. Łod drógi, do lasa, łod lasa ku dródze, i tak ciyngiym ta samô lajera. A tam pod tym lasym styrcôł ci taki jedyn wsiowy ipta. Spomiarkowaliście, iże we kôżdyj wsi musi być taki jedyn wsiowy gupielok, wsiowy guptaś (nó, we mieście tyż, ale jich tam tak niy zawdy idzie ujzdrzić), ftory ci na zicher żôdnymu niy ukrziwduje, ale na isto poradzi gôdkóm ździwoczyć i do łostatka cowieka łozgzukać.
Tyn mój kamrat dojyżdżôł ku lasowi, treker wyrcy, maszina łozciepuje naobkoło tyn gnój. Larmo i capiynie choby côłki gnojok mu na pukel śleciôł, a tak już ze daleka tyn wsiowy iptak kiwôł ku niymu gracóm i wrzescôł:
– Hej! Ty tam, na tym traktórze! Jak ci leci?
– Dobrze, dobrze, miyrzwa łozciepuja...
Nawróciół i za pôrã minutek juzaś dojyżdżô ku lasowi. A tyn wsiowy gupielok juzaś fómluje ryncami i wrzescy:
– Hej! Ty tam, na tym gryfnistym traktórze! Co robisz?
– Łozciepuja chopie gnój na ta plantacjô...
Za pôrã minutek juzaś jes przi lesie, i juzaś tyn wsiowy ipta i ciubaryk fachluje gracami i wrzescy ku niymu:
– Hej! Ty tam szykowny karlusie na tym nôjgryfniyjszym traktórze! Co robisz?
Mój kamrat już do łostatka łozgzukany wrzescy na côłki karpyntel:
– Posypuja, chopie, podzimki gównym!
– Jezderkusie panoczku! Alech ci jô jes gupi, aże gupi – rzykô ci ku mojimu kamratowi tyn wsiowy gupielok. – Wiedzóm łóni, iże jô zawdy posuwôł podzimki... cukrym!

Ślónzok we Miymcach...

Łoj, niy majóm letko nasze, Ślónzôki kiej ino wykludzóm sie za granica ... nó, możno ino do Miymców. Tak tyż ci bóło ze mojim kamratym Achimym. Wlôz ci łón kiejski do takigo ichniego zupermarkytu, pichnół trzi śtyropaki piwa, łapli go i musiôł stanóńć przed ichnim gyrichtym, miymieckim sóndym ...
– Eźli łoskarżóny prziznowo sie do tego, iże ukrôd trzi śtyropaki piwa we tym zupermarkycie? – pytô sóndca.
– E tam, zarôzki habnół, ukrôd! Bóło napisane: „Bier”, nó toch se wzión, prôwda!

Blank staro gyszichta...

To bóło jesce za staryj Polski ale już blank przed tym, kiej tyn diosecki Adolf wkarycół sie sam dó nôs do Polski. Francka Kopycioka napytali nôjprzodzij do stowki a niyskorzi wziyni go ci już do wojoków, do miymieckigo wojska. A, iże łón blank niy poradziół po miymiecku gôdać, ani tyż nic nie poradziół we tym ichnim lynzyku spokopić, miôł borajstwo mocka utropy i zgryzki. Nó ale, jejigo kamrat Bercik łod Majzlinyj poradziół deczko po miymiecku i na te Franckowe wajanie pedziôł boł tak:
– Nic sie Francek niy trop, jô cie naucza chocia tela, cobyś aby móg sóm tymu feldfyjblowi lebo jakimuś oficyjerowi łodpedzieć, kiej sie cia bydzie ło cosik tam pytôł.
Nó, i łoba kamraty napoczli łod zarôzki ta nauka.
– Jak sie mianujesz? – pytô sie Bercik.
– Francek Kopyciok !
– Suchej chopie! Niy mogesz gôdać Francek ino Franc!
– A łodkany ty sie wandlujesz?
– A jô to łod Bytónia!
– Niy mogesz godać, iże ze Bytónia ino ich bin aus Beuthen !
Nó, i tak tymu Franckowi tyn Bercik wszyjsko co potrza po miymiecku tuplikowôł aże sie Francek cegoś tam naumiôł. Ale, coby sie Francek niy majtnół we gôdce zrobiyli sie proba tela, co już blank po miymiecku. Nó, i niyskorzij jechali dalszij ze tym koksym.
– Wie alt bist du? Jaki jeżeś stary ? – pytô Bercik. – Musisz łodpedzieć, iże: ich bin zwei und zwanzig Jahre alt.
– Niyskorzij cie tyn oficyjer spytô jak dugo jużeś jes przi wojôkach? Wie lange in der Armee? Na to mu rzykniesz, iże côłkie dwa lata – ganz zwei Jahre. Na łostatek moge sie cia jesce spytać eźli twoje łojce jesce żyjóm? Leben euer Erzeuger? – to na to łodrzykniesz, iże ja.
Nó, i Francek do kupy ze Bercikiym przetrajniyrowali to jesce ze pôra razy i Franckowi sie zdało, iże już wszyjsko pochytôł, wszyjsko spokopiół. Tela, co to wszyjsko bóła gôdka jak papagaje gôdajóm, bo ci nic ze tego niy miarkowôł.
Nó, i kiejsik ło szaroku przijechôł do kasarni jedyn major. Robi eksycyrka, gawcy tak po wszyjskich, i na łostatek widzi mu sie Francek Kopyciok.
– Komm zu mir! Podyjńdź sam ku mie – rzóndzi po miymiecku.
Bercik go dugnół we ziebra i Francek polôz ku tymu majorowi.
– Wie heiβt du? Jak sie mianujesz? – spytôł tyn oficyjer.
– Franc Kopyciok.
– Woher bist du? A łod skónsi żeś ty jes?
– Ich bin aus Beuthen – łodpedziôł prawie Francek.
I terôzki tyn major miôł sie spytać: A jakiś to jes chopie stary, i to se Francek gynał boczół. A ty ci tyn major sie go pytô:
– Wie lange in der Armee? Jak dugo żeś sam jes przi tych wojôkach ?
– Zwei und zwanzig Jahre! – łodpedziôł jak sie naumiôł Francek.
– Wie alt bist du? A jaki żeś to jes stary chopie? – pytô sie dalszij tyn major.
– Zwei Jahre!
Tyn major tak sie dziwo na Francka, łobziyro rest wojôków i tak blank po cichuśku gôdô:
– Abo jô jes gupielok, aboś ty jes świtnióny ?
– Łoba my sóm – pado Francek i styrcy kóntyntny, iże na wszyjsko umiôł tymu majorowi richticznie po miymiecku łodpedzieć.

Kamracki tref w szynku...

Czelodka śtyrdziystolytnich kamratów rajcuje, diszkutjyruje, kaj tyż to godzi sie jim trefić do kupy, coby wećkać jakisik szmektny łobiôd. Na łostatku uzdali, iże nôjlepszij bydzie trefić sie we szynku pod mianym „Tustô Gańś”, anó skiż tego, co tameszne szynkiyrki majóm jakelki ze festelnie wyrzniyntymi aże do nabla dyndolami, aussznitami i ku tymu ... sztramske cycki.
Dziesiyńć lôt niyskorzij,ta samô czelodka tela, co już piyńćdziesiyńciolytnich kamratów trefiô sie juzaś i juzaś diszkutiyruje kaj tyż to przinoleżi sie trefić na szmektny łobiôd. Na łostatku zgódziyli sie wzajym, iże nôjlepszij trefić sie we szynku „Tustô Gańś”, a to beztóż, iże tam jes festelnie szmektne jôdło i mocka zortów wina do łobraniô.
Dziesiyńć lôt niyskorzij hormijô już szejśćdziesiyńciolytnich kamratów juzaś sie wrółz trefiyła i juzaś chopy rajcujóm kaj tyż to latoś przinoleżi sie spichnóńć. Na łostatku uzdali do kupy, iże nôjlepszij bydzie sie trefić we kaczmie „Tustô Gańś” a to skuli tego, co tam idzie szmektnie pojeść we spokojności i cichości, i jes ci to restaurant ino dlô niykurzóncych.
Dziesiyńć lôt niyskorzij, kamraty tera już siedymdziesiyńciolytnie, zyjńszli sie do kupy i juzaś dyszkutjyrujóm kaj tyż to zdô sie jim wrółz spichnóńć. I tyż na łostatku zgódziyli sie spólnie, iże nôjlepszij bydzie, kiej trefióm sie we kaczmie „Tustô Gańś”, a to beztóż, co tyn restaurant mô tyż dójńście dlô inwalidzkich wózków i mô bali jesce i winda.
Dziesiyńć lôt niyskorzij, kiej jim wszyjskim pizło już łoziymdziesiónt lôt, juzaś ta samô lajera, trefiyli sie te kamraty juzaś i łod wrotów rajcujóm kaj tyż to latoś mógli by sie trefić. Na łostatku zgódziyli sie do kupy, iże nôjlepszij bydzie jak sie spichnóm we szynku „Tustô Gańś” .... Zgódziyli sie tyż, iże jes ci to szykownô idyjô, bo przeca jesce nigdy tam ... niy byli!

Darymny futer...

Pojstrzodek nocy, dziepiyro pizło dwanôście. Na prykolu śpióm starô ze starym a chyrczóm, choby kcieli dwa kubiki drywna zerżnóńć.
– Chrrr, chrrr, chrrr,
A sam łotwiyrajóm sie dźwiyrka ze kilszranku i wylazuje śniego srogô mysz. Dupnô choby kormik. Wylazuje tako ździebko bamóntnô, we jednyj gracy dziyrżi kranc wusztu, we drugij paket biksów biyru, we rugzaku na plecyskach mô jesce nafolowane jakiesik paksliki szmiyrkyjzy, rola hauzkyjzy i ajnfachowo kyjza we talarkach.
Usiotano, zafucano depto tak polekuśku, opaternie nôjprzodzij bez kuchyń, siyń i terôzki bez izba, kaj nynajóm te starziki. A sam chrrr, chrrrr, chrrr, choby we zajgwerku ... chrrr, chrrr, chrrr ...
Ta mysz depto dalszij aże dokwanckała sie do swojij dziury, do dukli kaj bez dziyń sie nynała. Jesce ino kukła do zadku i za kwilka zaziyrô a sam blank przi jeji dziurze postawiónô jes szłapka a driny na wôbik kónścineczek szpeku ... taki, Wiycie, choby sie fto pazurska połobrzinôł. Maluśko szpyrecka, pewnikiym szporobliwe te starziki byli.
A sam dalszij, możno bali i barzij ... chrrr, chrrrr, chrrrr,
Ta mysz sie tak zniynôgła łobrócióła do zadku .... chrrr, chrrr, chrrr ...
– Kurwa! jak dziecka! Blank jak dziecka!

Welónkowo kampanijo...

Naszygo cwergowatego prymiyra (dôwnego) Jarosława Srogigo Kaczyńskigo zatrzasło we katastrofie drógowyj. jego duszycka przifurgła do niyba, do świyntygo Pyjtra, kiery mu zarôzki szykownie pedziôł:
– Witóm gryfnie! Ale przodzij muszymy cosik wyrychtować ... Tak drugda widzymy sam u nôs prymiyrów, iże niy sómy istne, co tyż mómy ze cia zrobić. Szef kce, cobyś spyndziół jedyn dziyń we piekle i jedyn dziyń we niybie. Zatym bydziesz musiôł łobrać sie plac, kaj bydziesz kciôł spyndzić côłko wiyczność.
– Dyć żysz jô już uzdoł kaj kca być. Jô kca być na isto sam w niybie! Przecamć ci u mie jes nôjwiyncyj posłów, ftore sóm barzij papiyske niźli nasz łojciec świynty!
– Żôl mi, ale my mómy sam swoje zakóny.
Świynty Pyjter kludzi Jarosława Srogigo do berkmóńskij szoli, kiero go bydzie wiyźć do piykła. Kiej ino sie łozewrziły dźwiyrza, znod sie łón na srogim, szykownym „polu golfowym” (gynał na takim, jak tyn Miro Drzewiecki na Floridzie). Klara blyndowała na niybie bez jednyj mrokiywki i bóło pieśliwe kajś kole dwacet piyńć gradusów. Hań tam stôł szumny budónek tego „klubu golfowygo”. A wele tego stawiyniô jes jego faterek, kapelónek Rydzyk (mianowany Radiopiernikym) i prymiyr (tyż już wyciepniynty ze wszyjskich szteli) – Jan Olszewski. Jes i kielanôście ludzi ze naszyj polskij prawicy. Wszyjskie sóm szczysne, galantnie łoblecóne i wysztiglowane chocia, ździebko frajnie. Kroczajóm ci ku niymu, łobłopiajóm libeźnie i napoczynajóm sakóm-pakóm spóminać, co tyż to kiejsik bóło, co sie dziôło, chichrajóm sie i rajcujóm. Zbajstlowali sie jakisik szpil we tego „golfa” a niskorzij szumnie łobiadowali i to ze „kawiorym” i inkszymi „homarami”. A dzioboł jim dôł jesce forszlag. Eźli by możno kcieli cosik jesce pomaszkycić i naćkać sie ajzami ...
– A szluknij ino jesce tyj „margherity” i łoddychnij sie jesce po tym łobiedzie !
– Łoch, nó ... , jô niy moga nic szluknóńć. Jô przisióngnół forgot, iże niy byda tak jak mój bracij słepôł te roztomajte „małpki”..
– E tam, kamracie, przeca to jes piykło. Môgesz ćkać i słepać wszyjsko, i niy miyj bobków, bo sam świynty Pyjter nicego niy ujzdrzi. Łod terôzka bydzie ino corôzki lepszij! – skwolajóm kamraty.
Kaczyński wysłepôł ta „margharita” i miarkuje, co tyn côłki Lucyper jes richtik galantny. Jes użyty i moreśny, łozprawiô roztamajte świńskie wice i jes festnie szpasowny, i srogi śniego wicman i kocynder.
Wszyjskie bawiyli sie tak dobrze, co niy dali pozór, kiej jim tyn czas tak wartko ślecioł ... Na łostatek prziszła ta godzina, kiej trza bóło łodyjńść. I juzaś go wszyjskie przociele łobjimali, łobłopiyli i Jarosław Srogi wsiôd juzaś do tyj szoli wjechôł na wiyrch do niyba.
Świynty Pyjter już sie go niy poradziół doczkać i styrczoł we antryju do niyba.
– Nó, tóż terôzki czas na byzuch w niybie – rzyknół mu Starzik i łodewrził dźwiyrze tego niyba do mola.
Bez dwacet śtyry godziny Kaczyński musiôł sie kamracić ze Turowiczem, Giedroyciem, Maciejym Szczepańskim, Kisielewskim i inkszymi takimi. I z całym tym kamractwym, z kierymi szpacyrowali po Polach Elizyjskich i łozprawiali ło czymsik barzij gyszpantnym niźli pijóndze, a ku tymu wszyjskie do sia byli ze srogóm zocóm i reszpektym. Żôdnego przisrowania, żôdnego świńskigo szpasu; żôdnego szykownego budónku jakigosik „klubu” ino ajfachowo jôdłodajnia. A beztóż, co te ludzie niy przinoleżeli do bogôczy, do festelnie zabranych, niy znod sam żôdnego dobrze wywołanego, nifto tyż śniym niy połozprawiôł i niy poznôł, co łón ci jes jakosik isto i wercito perzółna.
Gorzij! Pónbóczek bół podany na jakigosik „hippisa”, kiery fórt ino rzóndzi ło „wieczystym pokoju” powtôrzô sztyjc i jednym ciyngiym stare powiarki:
„Wyrzynóńć handlyrzy ze Świątyni”.
„Procnij bydzie bogoczowi wlyjźć do mojigo królestwa, niźli kameli przeciś sie bez ucho ze sztiknadli”.
Kiej już tyn dziyń miôł zbyte, świynty Pyjter wróciół sie nazôd i rzyknół:
– Nó, Jarosławie, terôzki musisz wybiyrać.
Kaczyński pomedikowôł kwilka i łodpedziôł świyntymu Pyjtrowi:
– Jô nigdy niy miyniół, iże tak wybiera. Ech... dobra. Tak sie miarkuja, co niybo jes gyszpantne, ale rzykna, iże byda barzij szczysny i frajny we piykle, pojstrzód mojich kamratów. Świynty Pyjter łodkludziół bół go aże do tyj grubiannyj szoli i Jarosław Srogi nazôd sjechôł do piykła ...
Kiej ino dźwiyrze tyj szoli sie roztwarłi, znod sie łón na pojstrzodku srogij platy, wygoranyj i próznyj, a naobkolo bóło ino hasie, bele jake habozie i industrijowe abfale. Festelnie przelynknióny ujzdrzôł wszyjskich swojich kamratów sknółtlowanych ketami ze żelazła, jak po klynczóncku zbiyrali te habozie i wciepowali je do takich srogich côrnych miechów. Jak bakali choby nojynte przi nôjgorszyjszyj robocie. Kwiynczeli i wajali na te swoje procne żywobycie a grace i pychole mieli côrne łod marasu i roztomajtego smyndu, kiery wylazowôł ze telich kastrolów we kierych parszczyli sie duszycki inkszych pierónowych chacharów, bezkurcyjów i łoszkliwców. A dzioboł, tyn côłki Lucyper wartko przimyknół sie ku niymu i łobjimôł go za plyco jejigo ciciatóm, szkuciniatóm i smrodlawów gracóm.
– Niy poradza poszkopić – mamrôł zestrachany Kaczyński a wyglóndôł jak rapitółza we giskanie. – Kiejżech sam bół wczorej, bół plac do tego modernego „golfa” i gryfno gospoda ze maszkytnym jôdłym. Ćkali my „kawior”, „homary” i inksze szpecyje, i słepali my roztomajte szykowne gorzôłecki. Podskakowali my choby hazoki na zogónie i szumnie my sie bawiyli ... A terôzki uwidziôłech ino pustynia nafolowano roztomajtóm belówóm i wszyjskie wyglóndajóm jak trzi śćwierci do śmiyrci.
Dzioboł badnół sie ino tak na niygo i szeptnół mu do dakla po cichuśku:
– Wczorej my sam mieli srogo k a m p a n i a w y b o r c z o; a dzisiôj tyś wotowoł (głosowôł) na nôs! Wybrôłeś!
A my tyż bydymy chnet mieli: po kielónku i do welónku, prôwda?

Stopieróński brand...

Jedyn istny sztaluje we szynku nôjprzodzij zajdel ćmawego piwa, zatym kufa jasnego piwa, niyskorzij juzaś szopa ćmawego i zatym kufa jasnygo i tak w kółko ta samô lajera.
– Panoczku! – pytô ftosik zdymbioły. – A wiela zajdli piwa poradzicie tak bez côłki dziyń wysłepać.
– Nó ... tak łod dwanostuch do piytnostuch zajdli kôżdydziyń.
– Eee, to musiecie panoczku mieć stopieróński brand, prôwda?
– Brand? – pytô sie łosłupiôły biyrbruder. – Przecamć jô blank ale to blank niy dopuszczóm ku tymu, coby mieć ... brand!

Baba ze mobilniokiym...

Wiycie, cowiek mô roztomajte dnioszki w tydniu. Rółz jes gryfniście i szpasownie, a juzaś inkszym razym jes blank łoszkliwie. Jô tyż we łóńskim tydniu miôł taki fal. Blank ło szaroku, nó dló mie to bydzie kole dwanôstyj, wlożech do banki, boch kciôł zakulwitać sie do Katowic. Banka, jak to banka, wszyjskie driny take jakesik przimulóne i łoklapniynte, jak to zawdy we pyndziałek przed połedniym, błógostan cichóści ... I łorôz jak mi jedna żadnô mamzela niy napocznie bez mobilniok fandzolić ... Nó, myślôłech, iże mie pierón szczeli! Jakisik ci iptowaty plastik (takô, Wiycie sztucno chnet do imyntu baba) uzdôł se z ranca powrzesceć do mobilnioka. A tak prôwdóm, toch jesce do terôzka takigo żadnego widoku niy widziôł. Bo dejcie pozór, śtyry wôrstwy na fresie: solarióm, puc, solarióm i juzaś puc – pewnikiym to skuli tego, coby sie niy łozpłynyło na fresie.
Nó, tóż jadymy tak se dalszij, wszyjske we tyj bance ściykłe na tego babsztyla, już do łostatka łocucóne i ... łorôz haltynsztela. Zbiyróm sie do wyjńścia, zaziyróm, a sam tako maluśkô starecka tyż kce wyjńść ze wózykiym. Ftosik ji już ale pómogô, tóż tyż ino czekóm aże wysiednie, cobych i jô móg wylejźć. A tu łoroz tyn erzac nyjgerki nôgle mi sie na plecy ryje i wrzescy na côłki karpyntel:
– Gibcij! Gibcij! Mie sie pierónym ścigo, uwijóm sie jak sto diosków!
Nó, i wtynczôs niy szczimôłech. Łobracóm sie ku nij fresómi, i nôjbarzij ci zgrzyndliwie jak ino poradza, ciepia ku nij:
– A kajżysz sie to mamzelo spiychosz, kaj ci sie szlóndro jedna tak uwijô?
Przecamć ... plastik rozkłôdô sie bez 1000 lôt!
Nó, a rest tego dnioszka miôłech na isto szykowny ...

Karciorz a... podzimki...

Móm ci we Warszawie kamrata (robiyli my do kupy na Miyndzynarodowych Targach Poznańskich), kiery jes ci pierónym uwziyntym, zowzitym karciôrzym. Rółz deczko wygrô, inkszóm razóm mocka przedrzistô, i tak ci mu sie tyn jego światek kulôł aże do załóńskigo roku. Chyciół ci łón sie we pokera ze śtyróma festelnie zabranymi pampóniami spode Warszawy, ze takimi badylôrzami, ftorzi do Warszawy muszóm śtyry dni wółami jechać. We tyn dziyń pierónym ci sie tymu mojimu kamratowi darziło, i na łostaku pokôzało sie, co łón wygrôł łod jednego ze tych bambrów plantacjô... podzimków.
Nó, tóż śleciała zima, prziszła wiesna i tyn mój kamrat cosik musiôł ze tóm plancjóm zdziôłać. Ftosik mu doradziół, iże podzimki trza na wiesna powłóczyć i zatym jesce naciepać miyrzwy abo polôć belówóm. Mój kamrat przipnół do trekera nôjprzodzij hoki a zatym maszina do łozciepowania gnoja. Nó, i siôd juzaś na tyn szleper i napocznół krajzować tam a nazôd po tym polu. Łod drógi, do lasa, łod lasa ku dródze, i tak ciyngiym ta samô lajera. A tam pod tym lasym styrcôł ci taki jedyn wsiowy ipta. Spomiarkowaliście, iże we kôżdyj wsi musi być taki jedyn wsiowy gupielok, wsiowy guptaś (nó, we mieście tyż, ale jich tam tak niy zawdy idzie ujzdrzić), ftory ci na zicher żôdnymu niy ukrziwduje, ale na isto poradzi gôdkóm ździwoczyć i do łostatka cowieka łozgzukać.
Tyn mój kamrat dojyżdżôł ku lasowi, treker wyrcy, maszina łozciepuje naobkoło tyn gnój. Larmo i capiynie choby côłki gnojok mu na pukel śleciôł, a tak już ze daleka tyn wsiowy iptak kiwôł ku niymu gracóm i wrzescôł:
– Hej! Ty tam, na tym traktórze! Jak ci leci?
– Dobrze, dobrze, miyrzwa łozciepuja...
Nawróciół i za pôrã minutek juzaś dojyżdżô ku lasowi. A tyn wsiowy gupielok juzaś fómluje ryncami i wrzescy:
– Hej! Ty tam, na tym gryfnistym traktórze! Co robisz?
– Łozciepuja chopie gnój na ta plantacjô...
Za pôrã minutek juzaś jes przi lesie, i juzaś tyn wsiowy ipta i ciubaryk fachluje gracami i wrzescy ku niymu:
– Hej! Ty tam szykowny karlusie na tym nôjgryfniyjszym traktórze! Co robisz?
Mój kamrat już do łostatka łozgzukany wrzescy na côłki karpyntel:
– Posypuja, chopie, podzimki gównym!
– Jezderkusie panoczku! Alech ci jô jes gupi, aże gupi – rzykô ci ku mojimu kamratowi tyn wsiowy gupielok. – Wiedzóm łóni, iże jô zawdy posuwôł podzimki... cukrym!

Wszyjsko darmowo, kostynlółs...

Trefiyli sie we szynku u Pyjtra dwa kamraty. Łoba byli róncz po latowych wywczasach i tak przi ladze, znacy sie zajdlu piwa i sznapsie, napoczli łozprawiać, co tyż to uwidzieli za tóm granicóm, bo – jak pewnikiym wszyjske miarkujecie – terôzki Poloki, te polske angyjbery, wykludzajóm sie bez lato kajsik do gorkich krajów. Łozprawiajóm, łozprawiajóm, a jô deczko – bo łóni, możno po trzecij ladze łozprawiali już dosik wrzeskliwie – napocznół szpicować dakle, nó... podsuchowôłech jich.
– Wiysz Enst, nôjbarzij sie werci wykludzić, i to i bez lato, i bez zima, do takij ci Szwajcaryji...
– Eeee, tam co ty gôdôsz Walek? Przecamć tam sie za wszyjsko buli jak za łobiyli, i to we tych łoszkliwych frankach, tam jes drogo jak u Żyda...
– Blank niy ma to prôwda! We Szwajcaryji jes ci wszyjsko darmówo, blank za nic, za darmo...
– Przeca to niy ma myjglich Walek, jakóż tyż to? Wszyjsko darmowo?
– Suchej ino, bo tuplowanie niy byda gôdôł.
– Nó...
– Fligrym do Genewy, łodprawa cylnô, taksa do hotylu... za darmo...
– Taksa darmowô?
– Ja, taksa za friko, hotyl śtyrogwiôzdkowy, apartmynt „all inclusive”... Swissotel Metropole abo możno Mandarin Oriental... za darmo... kostynlółs...
– Niy gôdej? Blank darmówo?
– Łobiôd we sztramskim restourancie ze lampusym szmektnego wina... blank za darmo...
– Niy? Ja? Blank darmówo?
– Zatym juzaś taksa i nôjlepszyjszy plac we tyjatrze, we Grand Théâtre de Genève... i wszyjsko za darmo...
– Niy gôdej? Jaaa?
– Zatym wieczerzô we Hostellerie de la Loire, Le Creux de Genthod... nó możno na łostatku we Charly O'Neills Irish Bar... i to wszyjsko darmówo...
– Jezderkusie Walek! To wszyjsko we tyj Genewie blank i do łostatka za darmo? Tóż to przeca jes ónmyjglich! Chopie, richtik tak tam jes?
– Terôzki wartko do hotylu, ściykły, nomiyntny i libeźny zeks... darmówo...
– Forgot Enst! Na isto wszyjsko gynał tak jes we tyj Genewie! Naprôwdy!
– Ja, wszyjsko, coch ci pedziôł na zicher darmówo!
– Walek! I tyś tam we tyj Genewie bół?
– Nó, niy jô, ino moja modszô... szwestra!

Bercik świtnół...

– Alojz! A cóżeś ty teli teskliwy i jankorny?
– Niy miarkujesz? Bercik świtnół, blank niy żyje!
– Nó, cóżeś ty? Jak to sie stanóło?
– Anó, Bercik wróciół łonegda do dóm, szluknół jednego abo dwa, legnół sie do prykola, zakurzól cygareta, łoblycze sie chycióło ....
– I co? Spolół sie?
– Niy ... zdónżół łozewrzić łokno i wyfuknół bez nie ...
– Jaaa ... miarkuja ... i połómôł sie côłki, blank na śmiyrć?
– Niy! Skorzij zaglingôł po fojerwera. Fojermaniô łozpostrzili take góminianne koło i tam fuknół.
– Pukło? Łozpraskło sie te koło?
– Niyyy ... Jakosik sie tak łod niygo łodbiół i nazôd czympnół do chałpy.
– Nó, i terôzki, to sie już cheba na zicher spôlół!
– Niy, niy! Łodbiół sie łod futrziny i ... śleciôł ...
– Jezderkusie! Gynał na sztreka?
– Niy, blank niy! Stôła ci tam ta łobsztalowanô fojerwera. Ze plałóm. Trefiół na ta plandeka, łodbiół sie i juzaś wskoknół do swojigo łokna.
– Zatrzas sie na amynt, prôwda?
– Niy ... Śleciôł nazôd, łodbiół sie juzaś łod tego góminiannego kółka i wleciôł rajn do pomiyszkaniô!
– Ło sto pierónów! ...Nó, tóż jak tyż to na isto tyn Bercik sie zatrzas?
– A ... zastrzylyli go policajty, ftore już tyż sie tam przikludziyli ... bo jich festelnie napocznół wkurwiać!

Janiołki, janiołki...

A jô juzaś – za Paulkiym Wakułóm – kca Wóm cosik podciepnóńć skorzij naszego syjmowygo welónku. Kcecie, to posuchejcie!
– Siema, ziómolu! – Jarosław Małosrogi-Kaczyński dupiato przibiół górzć ze swojim utrzidupskim Adamym Hofmanym.
– Wiyncyj luzu, chopie – rzycznik prasówy PiS-u pokôzôł, jak wyglóndô modziokowo witaczka.
– Niy wyłajzi mi to, bo pewnikiym móm za knap moje palcyska – tuplikowôł jankornie Kaczyński.
– Tóż prezesie, mogymy sie tyrpnóńć banióma, gymbami. Hofman prasknół ze byka, aże Jarosław Małosrogi kulnół sie na ściana.
– Co? Jako... Cóż to bóło?! Jakeś sie łopowôżół! – łozjargôł sie prezys PiS-u.
– Łóne, te modzioki majóm takô witaczka! – wymowiôł sie jego podkómyndny. – Musicie panoczku to pochytać, eźli kcecie trefić do tych modzioków, do tych modych welmanów, wybórców!
– Letko ci pedzieć – mrónknół Kaczyński, kiej masiyrówôł czoło. – Jeżeś ino trzidziyści jedyn lôt stary, a mie pizło gynał dwa razy tela!
– Fajniście wóm ale idzie panoczku – tuplikowôł Hofman. – Môcie panoczku wrodzóny talynt szałszpilerski. Nałónczôs łostatnij kampaniji majstersko markiyrowôł pón dobrego ónkla we brylach, tóż tyż terôzki bez problymu zagrôcie panoczku srogigo przociela tych gówniôrzy. Bydziecie panoczku barzij widziany niźli tyn Owsiak!
– I bydóm na mie welować?
– Na zicher, panoczku, na zicher! Na BANK!
Kaczyński smôrszczół brwie.
– Jô niy kca, coby welowali na jakisik bank, łóni majóm na mie welować!
– To tak sie ino gôdô. Musicie panoczku spokopić modziokowô gôdka.
– Móm lepszyjszy knif, moc lepszyjszy pómys – zmyszół sie prezes haźlikowych. Wrajżymy na nasze listy deczko modych ludzi. Nôjlepszij... jake mode dziołchy!
– Szprymnie, grajfnie prezesie! – pochwôlół Hofman. – Już widza nagówki we cajtóngach: Janiółki Kaczyńskigo!
Zmarkotniôł Hofman ale... – Ino co ze naszymi starymi kamratkami... Nelli, Beta Kympa, Gosiewskô, Wróblinô, Sobeckô... Zyta...
– Take śnich janiółki jak ze cigowyj rzici trómpyjtka – fuknół Kaczyński. – Baji te nowe wrajżymy na łostatnich placach na listach. Przecamć blank niy kcymy, coby ftorôś śnich richtik dokulwitała sie nóm do Syjmu?
– Klar, iże niy! – Hofman zatar górzci. – Łostało nóm ino znôjść jake fajniste dupy!
– Coś pedziôł? Suchóm! – smorszczół brwie Jarosław Małosrogi.
– Nó, Laski! Dupyncje! Foczki! – Co takigo? Blank niy miarkuja! – Nó... KOCIAKI!
– A! To trza bóło zarôzki tak gôdać!!!

A jo móm pytani...

W tych dzisiyjszych zalotanych, nogłych i postrzelónych czasach, procnie jes znojść choby jedna, jedzinô kwilka, coby postawić sie pôrã istych pytani:
– Po jakiymu do niyftorych ludzi gibcij prziniesóm „pizza” niźli dokulwito sie dó nich retóng, waleska?
– Poczamu parkplac dlô niypołnosprawnych jest tyż ci przi ... ajsbanie?
– Po pierónie ludzie, modziôki do tuplowanego „cheesburgera” i srogij porcyji frytków, prażoków łobsztalujóm sie zawdy Coca-Cola Light?
A terôzki możno jesce ze blank inkszyj faski:
– Po jakiymu baby niy nakłôdajóm tusz do brwjów ze zawartóm gymbóm?
– Skiż cego chop przi golyniu śmigo afki do zdrzadła?
– Przecz take polske słówecko „skrótowiec” jes ci take duge?
– Po jakiymu, coby zawrzić we kómputrze „Windows”, trza druknóńć knefel „start”?
– Zgwoli cego citrółnowy zôft zawiyrô we sia roztomajte kónsztne arómy a juzaś niyftore towôry do praniô, majóm we sia richticzny citrółnowy zôft?
– Skiż cego niy ma ci blank nikaj futru dlo kotów ło gyszmaku myszy?
– A skuli cego juzaś, futer dlô psów, mô jakisik ulypszóny gyszmak – fto to już wypróbowôł?
– Czamu tyż jegły do „eutanazji”, takij bezbólysnyj śmiyrci sóm wywarzóne i „wysterylizowane”?
– Kej żysz furganie, lôtanie fligrym jes take bezpiyczne, to po jakiego dioska hala przilotów fligrów mianuje sie „terminal”, co we medicinie znacy gynał takô faza blank skorzij śmiyrci, umrzitniyńciô?
– A po jakiymu cowiek corôzki barzij drikuje knefel „pilota” łod telewizyjora zamiast wymiynić w niym bateriô?
– Zgwoli cego zawdy wszyjskie baby pieróm handtuchy – przeca bezmać po wyszpluchtaniu sie sómy ci blank snożne?
– A fto mi rzyknie, cy analfabyty na isto radujóm sie kiej jim fto naleje zupy ze nudlami literkowymi?
– Kiej już pierónym dôwno tymu nazôd cowiek łodkrół, wymiarkowôł mlyko, to co tyż jesce tela sznupie i zuchto za czymsik inkszym?
– A po jakiymu tyn pradôwny Noe niy prasknół klapackóm tyj pôry łoszkliwych kopruchów we tyj jejigo arce?
– Czamu tyż łowiyczki niy wylazujóm same na dyszcz, na srogo ulicha?
– A kiejbych sie tak lajstnół blank nowy bumerang, to jak tyż móm wyciepnóńć tyn ... stary?
– A po czamu te wszyjske insztytucyje, kiere sóm łozewrzite bez dwadzieścia śtyry godziny, majóm mocka kluczy?
– I po jakiymuś chopie wróciół sie nazôd do dóm ze urlałbu???
– Nó, i po jakiego pieróna zawdy we siyrpniu łogłoszajóm „miesiónc trzyźbości” kiej tak by tak wszyjskie miarkujóm, iże wtynczôs słepie sie we Polsce nôjwiyncyj gorzôły?
Nó, i terôzki na łostatek. Eźli chopie chocia roz lachnółeś sie przi cytaniu, to możno miarkujesz richticznô łodmowa, łodpowiydzź na te życiowe paradoksy i bezsyns naszygo życiô, tego naszygo życiô bez cweku !!!

Latowe wandry i... łosóbliwóści...

Lato, lato... fajniste i gorke latowe miesiónce, nó i rajzowanie, i to niy ino po Polsce, ale i po côłkim świycie. Corôzki wiyncyj naszych ludzi wandruje po Ojropie, Azyji, Africe i... kaj tam jesce, bo to na isto razinku niyrółz tónij przijńdzie, niźli wywczasy we tym naszym piyknym kraju. A kiej rajzowanie, wandrowanie bele kaj, to tyż i zwiydzanie już łod szaroka, łod śniôdaniô roztomajtych interesantnych miyjsc i... muzyjów. Ja, jô na isto miarkuja, co wiynkszóścióm Polôki barzij majóm rade parszczynie sie na piôsku niźli pyndalowanie piechty, coby jak nôjwiyncyj łobejzdrzić na tym szykownistym pónbóczkowym świycie. Jô już sam kiejsik spóminôł ło jednyj takij mamzeli (ftoryj tuplowôł jeji dupa-chop), kierô mi eklerowała, iże niy na to wandruje kajsik do cudzych krajów, coby cosik ci tam łoglóndać, wysznupać (to wszyjsko mô bezmać dóma we telewizyji), ino coby łotychnóńć łod utropy codziynnóści, a to idzie ino przi plascyniu rzici na piôsku i wystôwianiu fresy we zóntbrylach i rubachnych łogibów ku klarze. Jakech już niyrółz prawiół, porajzowali my już ze mojóm Haźbiytkóm po tym srogim, a szykownym świycie, i tyż ci lecy kedy najńdzie mie szkrabka, coby ło tym pogôwyńdzić. Łozprawiôłech już ło nôjsrogszym tôrgu Khan El-Khalili we Kairze, ło Grinzigu we Wiydniu, Októberfeście we München, ło bazylice La Sagrada Família (Temple Expiatori de la Sagrada Família) we Barcelónie, ło na isto sztramskich grótach, hyjlach Cuevas de Bellamar we Matanzas na Kubie, abo ło jajcach wielkanocnych petersburskigo jubilyrza Petera Carla Fabergé (Петер Карл Фаберже) we moskiywskim muzyjóm uzbrojyniô (Оружейная палата). Kiejech już spómniôł muzyjóm we Moskwie, to kciôłbych terôzki połozprawiać ło roztomajtych łosobliwych muzyjach. Wiycie, jedyn maszkyt (lecy kaj i jôdło) – szekulada, mô cheba nôjwiyncyj muzyjów na świycie. I sam mi gynał sztimuje, to coch pedziôł skorzij. Jes ci take muzyjóm we belgijskij Brugii (mianowanyj flamandzkóm Wenecjóm), kaj idzie ujzdrzić côłko historyjô szokolady łod Azteków i Majów do dzisiôj, a kaj nôjsrogszóm atrakcyjóm jes łogrómnucne 120-kilowe jajco zbajstlowane bez wywołanego szokoladnika (chocolatier) Jacy’ego Vergote’a. Tamech ze mojóm babeczkóm jesce niy bół, ale łoglóndalichmy szokoladowe zamlóngi we czeskij Pradze i we Budapeszcie (kaj jesce, i to bez wykludzyniô sie do Kairu, idzie we Muzyjóm Narodowym łobejzdrzić egipske mumije). Wszyjsko, co skuplowane jes ze szokoladóm, idzie tyż ujzdrzić we Barcelónie (Museu de la Xocolata) abo we nôjstarszym miymieckim zamlóngu we Köln (Imhoff-Stollwerck-Museum abo inakszij Imhoff-Schokoladenmuseum). I szłoby sam wyrachować na isto mocka muzyjów, kaj niy ino idzie łobejzdrzić ale i poszmekować wszyjsko to, co jes sknółtlowane ze szokoladóm, ale jô ino spómna ło jednym jesce muzyjóm we Pekinie. Łotwarli je blank niydôwno, bo we styczniu 2010r (mianuje sie łóne the World Chocolate Dream Park) a idzie tam ujzdrzić szokoladowy chiński mur i 560 szokoladowych wojoków, ftorzi markiyrujóm tych łodkopanych wojôków ze terakoty. Wiycie, mocka jes tyż ci na świecie muzyjów, ftore zajimajóm sie ino jôdłym. Na isto niy poradziółbych wymianować wszyjskich, forech widziôł, a tym barzij tych we kierych niy bółech, ale ło ftorych żech czytôł. We Szpaniolsku, we Madricie jes ci szykowne muzyjóm... szinki a we Norwegii muzyjóm sztokfisza (ze miymieckigo Stockfisch), suszónyj ryby ze gatónku dorszówatych. Sóm tyż muzyja kyjzy, łoliwy, wusztlików (to we Berlinie) abo chleba. Nôjsrogsze jes we Ulm nad Dunajym, kaj urodziół sie Albert Einstein. Majóm swoji muzyja choby ino foie gras (paszteta ze gansinych leberków), muzyja szafrónu, miodu, fajgów i mocka jesce inkszych. Niy bółbych Ojgyn z Pnioków, kiejbych sam tyż niy spómniôł ło roztomajtych nôpitkach. Jakechmy ze mojóm Elzóm napoczli wandrować po świycie, trefiyli my do muzyjóm wina we bulgarskim Pleven. To bóło piyrsze. Zatym, kiejsik przi Zilwestrze u Madziarów, trefiyli my do Törley Múzeum w Budapeszcie (we dziylnicy Budafok chnet nad Dunajym), kaj nôs tameszne nôjprzodzij napoczli plómpać dziesiyńcióma zortami wina, coby na łostatku zaszynkować nóm po maluśkim, uparszczónym we côłkości gusioku na kôżdô pôrã. Te ichnie wina, a i niyskorzij „kóniaki” szło na isto bez łopamiyntaniô słepać, a cowiek bół ciyngiym mónter. Możno to tyż skuli tego szmektnego prosia? Blank inksze bóło muzyjóm wina we Limassol na Cyprze. Wiycie, podug italijóńskich wizynszaftlerów, ichnich móndroków, Cypryjcyki robiyli już swoji wino kajsik kole półtora tysiónca lôt skorzij niźli starożytnie Greki. Archyjologi znodli wele Pyrgos (na połedniowym Cyprze) sroge zbónki ze szczwôrtego tysiónclyciô przed Pónbóczkiym. Gysztaltym byli łóne podane na rzymske amfóry i wlazowało dó nich rajn kole 25 litrów tego wina. Trza jesce sam spómnieć, co nôjbarzij wywołanym cypryjskim winym bóła festelnie słodkô „commandaria” mianowano we starożytnióści Cyprus Mama (znacy cypryjsko matka), a juzaś Ryszard Lwie Serce gôdôł łó tym winie, iże jes ci to richtik wino królów i ku tymu królym win. Te muzyjóm postawiyli we wsi Erimi przi staryj ceście ze Limassol do Pafos. Nôjważniyjsze, co we tym muzyjóm, króm mocki interesesantnych zachów do połoglóndaniô, idzie tyż poszmekować kielanostuch zortów ichniego wina. A i idzie ku tymu lajstnóść sie pôrã flaszecek na dróga do dóm. Jednakowóż, kiej sie rajzuje po Ojropie nôjlekszij jes trefić do... myzyjów piwa, bo tyż kôżdy wywołany browôr mô ambicyjô, coby wyrychtować takô „izba pamiyńci”. Nó, i niy trza być móndrokym, coby spomiarkować, iże na isto nôjciykawsze wystôwki idzie podziwiać we Dublinie, Brukseli (króm muzyjóm, jesce browôr Cantillon), Amstyrdamie, Pilźnie, Pradze, Salzburgu abo tyż na łostatku we München (Bier- und Oktoberfestmuseum). Tak na zicher, to nôjbarzij łosobliwe sóm muzyja... nó, niy miarkuja jak ci to do kupy wszyjsko mianować: zeksu, erótyki, i cego tam jesce. Mógbych ło tym mocka łozprawiać (i pewnikiym byście tyż to, moje roztomiyłe, rade posuchali), ale bez cufal mogóm to dzisioj suchać dziecka, a łone muszóm same do tego dójńść, same wszyjsko... wymaszkycić, i wypróbować. Pewnikiym słyszeliście wiela larma bóło po łotwarciu we Warszawie Muzyjóm Erótyki, a przecamć we côłkij Ojropie idzie na mocka takich muzyjów natrefić. We samym ino Amstyrdamie sóm dwa take (jedne direkt we pojstrzodku Red Light District). Rasowe wandrusy miarkujóm tyż pewnikiym Musée de l’Erotisme we Paryżu, kaj idzie połoglóndać ekszpónaty, dziyła sztuki erótycznyj ze Indiów, Japóni lebo ze Afriki. Bylichmy ze mojóm Haźbiytkóm we Museu de l’Eròtica we Bacelónie (na hulicy la Rambla) i we muzyjóm archyjologicznym we Neapolu (ło tym możno deczko niyskorzij). Coby za tela ło tych bezecyństwach sam niy gôdać, spómna ino dlô przikłôdu ło berlińskim muzyjóm (Beate Uhse Museum) i podane muzyja we Hamburgu i Dreźnie. Werci sie tyż kuknóńć do muzyjóm erotyki we St. Petersburgu (kaj idzie łobejzdrzeć ciulik Grigorija Jefimowicza Rasputina we krałzie), abo do podanych muzyjów we Pradze i we Kownie na Litwie. Nó ale, te co zetwało wandrujóm po Ojropie muszóm na zicher wlyjźć do znanygo Narodowygo Muzyjóm Archyjologicznygo we Neapolu (Museo Archeologico Nazionale), jednego ze nôjważniyjszych muzyjów świata, kaj idzie połoglóndać nôjbarzij wercite znôlejziska ze Pompyjów i Herkulanóm zasutych bez hasie Wezuwiusza. Jes ci tam takô izba, kierô mianuje sie Secret Cabinet (łozewrzili jóm dziepiyro we 2000r) we ftoryj jes moc erótycznych dziył starożytnióści. Dziepiyro kiej sie ujzdrzi wszyjsko we tym muzyjóm, werci sie zaklechtać do tych Pómpejów. We tym rajzowaniu po Ojropie (i niy ino) pewnikiym trefi sie na muzyja, we ftorych pokozanô jes nasze, cowiecze bestyjstwo. Już przecamć markiz de Sade (Donatien-Alphonse-François de Sade 1740 –1814 pisôrz francuski) skuplowôł ze sia krziwdowanie ze zeksym. Łod niygo wandluje sie miano „sadyzmu”. Ale wiynkszóścióm roztomajte muzyja tórtury, foltrowaniô nawiónzujóm radzij ku ajnfachowym strzydniówiycznym praktikóm gyrichtów i górliwości inkwizycyji niźli ku prykolowym ekszperimyntóm francuskigo aristokraty. Widziane sóm zaobycz ze akuratnie narychtowanych aussztelóngów, ftore podkryślajóm gróza, ciyrpiyni, bestyjstwo. Bółech ze mojóm babeczkóm we San Marino, we Museo della Tortura (wlazowało sie rajn bez brama św. Franciszka) kaj szło łobejzdrzić mocka insztrumyntów (ze XVII i XVIII w.), kiere płużyli inkwizycyji. Juzaś dlô lepszyjszego efektu niyftore myzyja sóm tam, kaj richtik targali klyszczóma ciało i zakowali je we rozżygane żelazło. Take muzyja idzie połoglóndać we Pradze, Budapeszcie, Českým Krumlowie, ale i we Hadze (we Museum de Gevangenpoort), we norymberskim Ratuszu, austrijackim Altmal lebo tyż ci we francuskim Carcassonne – coby samtukej niy wymianować mocki inkszych. Werci sie ale kuknóńć do Kriminal Museum we Rothenburgu abo do takigo Kriminalmuseum (Muzyjóm Kriminalistyki i Policyji), kiere jes we jednym ze nôjstarszyjszych bydónków we II Dziylnicy Wiednia przi Sperlgasse 24. Idzie tam łobejzdrzić wszyjsko, co skuplowane jes ze historyjóm prawa, policyji i kriminalistyki łod strzydniowiyczô aże do dzisiôj. Kiej sie jes już we Wiydniu werci sie kuknóńć tyż do Wiyży Szalyńców (Narrentum przi Spitalgasse2). Nó, i jesce jedne, cheba nôjnowszyjsze, interesantne, ale tyż nôjbarzij łoszkliwe –muzyjóm mianowane Plastinarium (sprawióne bez Güntera von Hagensa) we Guben przi Uferstraße 22. Terôzki blank ze inkszyj faski. Jô – jak niyftorzi miarkujóm – dziecek niy móm, a przinôjmni żôdnô dziołcha mi ło tym jesce, podwiyl co, niy pedziała ale musza sam spómnieć ło takich muzyjach kaj sóm i roztomajte gracki dlô dziecek, i take ci zamlóngi wszelijakich pupów. Znóm (bółech tam) we dwióch: piyrsze to take Muzyjóm Zabawek i Automatyki we miyście Verdú we Szpaniolsku kole 100 kilomyjtrów łod Barcelóny. Sóm tam roztomajte tisze do gry we fusbal, take wiycie „fusbaloki”, motorcykle, koła roztomajtyj zorty, autoki na pyndale i mechaniczne... pupy, a bezmać chnedki wystawióm tam tyż szczewiki, biôłe tryjtki fusbaloka Lionela Messiego. Druge, to Muzyjóm Lalek we Petersburgu przi hulicy: Kamskaja 8, a ku tymu jesce Muzyjóm Gracek (adresa: Nadbrzerze Karpowki 32). Szłoby ło tym mocka łozprawiać ale niy czas i plac na to terôzki. Spómna sam ło muzyjóm keyboardów we austrijackim Klagenfurcie (tyż żech ło tym miyście już sam berôł). Nôjsómprzód mianowali je Keybordmuseum, ale – coby łoznaczyć różnica miyndzy insztrómyntóma tastaturowymi, akordjónami (ło akordijónach godołech śtyry lata tymu we radijoku) a takimi ci przekludnymi keyboardami – 1 stycznia 2003r – zwekslowali miasno na EBOARDMUSEUM (Eboardmuseum, Florian Groeger Strasse, 209020 Klagenfurt). Mocka ludzi zadowô se pytani, eźli razinku cosik takigo moge fóngować. Twórce muzyjóm łodpedzieli klar: snadnóm rzeczóm ja. W łodróżniyniu łod inkszych takich „wirtualnych” muzyjów poświyncónych insztrómyntóm tastaturowym, we Klagenfurcie na chnet dwiuch tysióncach kwadratmyjtrów sóm niypowtôrzalne insztrumynty ze tyj zorty jak na tyn przikłôd: syntezatory, e–klawiyry, elektromagneticzne Hammondy, elektróniczne łorgany i roztomajtyj zorty samplery. Nie zabrachnie tyż elektrónicznygo szlagcojga, wzmôcniôczy i inkszych insztrómyntów, dziynka ftorym idzie twórzyć ta fest modernô terôzki muzyka elektróniczô. Mało fto miarkuje tyż – to już ze inkszyj faski, i niy idzie mi ino ło muzyjóm – iże we Altenburgu, chnet 100 km łod Drezna jes jedyn, jedziny na côłkim świycie dynkmal, kiery postawiyli ci we 1903r. Pokazuje ci łón gynał śtyruch chopców, szkatowych dupków jak sie łóni sztram pieróm do kupy ze sia. Nó, i ino szkaciôrze miarkujóm, kiery zawdy jes ci tam miyndzy niymi nôjważniyjszy ... to jes na isto dupek krojc! Tam tyż, we takim gryfnym zómku, ftory wandluje sie jesce łod czasów tego cysôrza Fryderyka I Barbarossy (Rudobrodygo) ze XII wiyku, jes ci gryfne muzyjóm kart i muzyjóm szkatowe, i werci sie je tak na isto łobejzdrzeć, tak jak i jô, ze mojimi kamratóma Miymcami, bez lato 1989 roku. Styknie jesce ino dociepnóńć, co kajsik (cheba we 2006r) we tym Altenburgu, we tym muzyjóm szpilkartów łozewrzili wystôwka ślónskich szpilkartów narychtowanô bez Reinera Sachsa (ze Wrocławiô) i Sigmara Radana ze Berlina. Nó, tóż i lato mómy forbaj, mómy zbyte, i te moje łozprôwki ło muzyjach sóm tak prôwdóm ło kant dupy łoztrzaś. Ale, ale... werci sie sam jesce spómnieć ło niyftorych łosobliwych muzyjach. I tak, we Bercylónie mómy szykowniste muzyjóm... lajchynwagynów. Jes ci to jedne ze nôjbarzij dziwokich muzyjów. Sóm budónek niy mô żôdnego szildu króm napisu: "Serveis Funeraris" (usugi pogrzybowe), ale pywnica wypôłniónô jes starymi fórami, lajchynwagynami i dynkmalami, grabsztajnami. Dlô srogszygo efyju sóm tam nabikowane kónie i roztomajte łoszkliwe, łokropiczne szneiderpupy. We andaluzyjskim, maluśkim, podgórskim miyście Ronda, kaj idzie pódziwiać stometrówy wóndół el Tajo wydubany bez rzyka Tag, jes muzyjóm raubiyrzy, muzyjóm wina i araberske warzyty, ichnie badyhauzy. Nó, i na łostatek Muzyjóm nachtopów we Ciudad Rodrigo wele Via de la Plata poblisku Portugaliji. Idzie tam łobejzdrzić na isto mocka roztomajtych nachtopów, a pojstrzód nich bali i taki, kiery idzie postawić na palcysku. Taki maluśki. Ino niy miarkuja kómu łón by sie przidôł? Nó, i jesce blank na łostatku. Łod pôruch lôt bajstlujóm samtukej we Polsce ze srogóm paradóm „Noce muzyjów”. Szykownistô to idyjô, i tyż poniyftorym kce sie blank na łodwieczerz wykludzić ze chałpy, coby pozaziyrać na te roztomajte ekszpónaty, łosobliwie, iże to jes darmówo. I sam mi sie spómniało cosik skuplowane z tym. Szôłech ci kiejsik ze szpacyru, przed mojim familokiym stôł Pelcynyj Jorg ze swojóm staróm a ze siyni wylazowôł mój kamrat Bercik łod Majzlinyj. – Kaj tyż to deptôsz tak niyskoro Bercik? – pytô sie tyn Jorg. – Anó, miarkujesz, ida nawiydzić nasze chorzowske muzyjóm skuli tego, iże dzisiôj jes „noc muzyjów” i to jesce blank darmówo. – łodpedziôł słósznie Bercik. – A ty byś sie tak tyż rółz we życiu niy wybrôł do muzyjóm, co? Pelcynyj Jorg tak kuknół na swoja starô, pomamrôł cosik pod fusiskiym i na łostatku łodrzyknół Bercikowi: – Wiysz Bercik, jô niyskoro na łodwieczerz szlukna sie jedne piwo, fresa se łoszpluchtóm, wlazuja do naszego szlafcimra i... móm chopie... muzyjóm jak sto pierónów!

Forant na zima...

Nó, tóż mómy już chnet za sia te nôjlepszyjsze miesiónce ku tymu, coby sie narychtować do porzóndku forant na zima. Tak po prôwdzie to terôzki te wszyjskie mode wydane i żyniole pyndalujóm do tych roztomajtych „marketów” kaj idzie nojść wszyjsko, i to bez utropy i staraniô. Ino, iże żôdnô takô yma już niy boczy jake to maszkety poradziyli nasze Ółmy i Starziki sprawić. A wiela razy i mie take smacysko chyci, kiej sie spómna starcynne zaprawianie, iże bych musiôł sie chnet laclik zaknółtlować pod karkiym, cobych sie niy uślimtôł. Terôzki razinku we lipcu możno sprawić nôjlepsze łogórki we krałzach na zima. Te, kiere idóm do bóncloka na „małosolne” to jużech rychtowôł łod czerwiynia, chocia na tôrgu byli łóne jesce fest we wercie. Starka brali ino łogórki mode, niy za srogie, fest zielóne, blank świyże i coby niy byli łobklupane, podropane i driny próżne. Take łogórki trza bóło sztram powrażować do krałzów litroków a śniymi do kupy koper, krzón pokróny we lajstki, ziôrka chadrychu, knóblauch, listka wiśni, johanków lebo dómbiu. Do wszyjskigo wlôć woda przewarzóno ze solóm i ździebkiym cukru, ale zimno. Klapnóńć, zawrzić deklym na góminie i sztram fedróm. Tak dziyń-dwa potrzimać we ciepłym aże sie weki łod samości zawrzóm a niyskorzij zakludzić do pywnicy, coby byli we ćmoku ale niy zamarzli. Trza ino dać pozór, coby soli niy bóło za tela i niy za knap. Starka zawdy sami suli do garca ta sól coby żôdyn sie niy kapnół wiela. Joch ale kiejsik wybadôł, iże na jedyn liter wody to bóła jedna kupowato łeżka i ... jesce ździebko. Nale, kiejbych tak sam kciôł naszrajbować wszyjskie ółmine szpecyje, to by we côłkim tym cajtóngu niy stykło na isto placu. A ku tymu, te co niy poradzóm po naszymu, po ślónsku gôdać, zółwizół niy spokopióm ło cym jô gôdóm. Zasik te, co naszô gôdka majóm radzi, to i ółmine maszkyty poradzóm narychtować gynał same. Pra? Latoś to już i cześnie i wiśnie szło zaprawić, i podzimki, johanki abo świyntojónki. Chnet zasik, ani sie cowiek niy spodzieje, kiej bydóm i kobylónki, i nôjlepszejsze do kołocza uherki. A jô już naszoł i lisówki, kiere sóm nôjlepsze zaprawióne we winie. Chocia musza pedzieć, iże latoś jich jesce niy bóło tela, wiela łóńskigo i załóńskigo roku. Coby łostać ino przi grzibach musza rzyknóńć, ize blank dobre – niy ino do gorzôły – sóm zaprawióne we łoccie zielóniôtki i rydze. Łozprawiołech ci kiejsik we „Radiu Piekary” ze jednym dochtorym, kiery sie pierónym rozumiôł na grzibach i miôł je rôd, ale dôł skôzać coby dôwać pozór na nie, bo możno króm laksyry sie i do imyntu łotruć. Nale, kiej już nojńdziecie te rydze, to nôjlepszejsze na zima sóm tak sprawióne: świyże, mode grzibołki ze powyrzinanymi sztynglami wciepnóńć do wrzawyj wody i warzić podwiyl sie niy pokôżóm biôłe szuminy. Wartko je na papiór lebo futerbachowo lapa przeciepnóńć i doczkać aże bydóm blank suche. Niyskorzij trza je usztaplować posute solóm do bóncloka, prziklapnóńć deklym i jakómsik bergóm. Do jôdła idzie je niyskorzij zaprawić łoctym i cwiblym.