Inteligyncjô tresowô ...

Móm jednego modzioka we familiji. Nó, możno niy takigo ci juzaś modzioka .... starego fyrnioka, pachoła (pizło mu już śtyrdziyści lôt), kiery mi swoje niyftore fale łozprawiô. Ta gyszichta idzie prôwdóm napocznóńć tak:
Kôżdy mô w życiu swój „Sturm und Drang Periode” znacy – jak to Polôki godajóm – „okres burzy i naporu” zaobycz przipôdajóncy na wiyk ... nôście, nó możno ...dziyścia lôt, kiej sie już wszyjsko wiy i wszyjsko rozumi. Jô już jes ale w tym wiyku kiej to już chopie ustôwôsz szacówać i prziganiać staryj gyneracyji a napoczynôsz już fest przisrôwać modyj. Kamrat tego mojigo familijanta tyż taki łokrys przechodziół, co łobjôwiało sie u niygo tym, iże fascinjyrówôł sie prziłoblykaniym sie we szportowe lónty fyrmowe. Niy, coby łón bół takim ci biflym, pakerym ze siyłówni marki „chamerny bykol”. Synek bół (dló mie synek) i do siela jes bestyjsko inteligyntny, ino, iże we latach młodości dugo szukôł swojij – jak to sie terozki mianuje – „tóżsamóści”. Bół i „punkiym”, ftory swój bunt pokazôwôł gitaróm, ból wiylbiciylym myślónku Romana Dmowskiego, ale tyż i przinoleżôł do Modziyży Wszechpolskij, Ligi Polskij Rodzin. Ale to, co skuplowane jes ze dzisiyjszóm gyszichtóm, to jejigo krótke zolyty ze halaburdziatymi kómpletami tresowymi, ówerolowymi wiyrchnigo prziłodziyniô.
Rółzczasu wybrôł sie tyn istny (kamrat mojigo familijanta) z przocielóma do jednego ze barzij „elitarnych” klubów we Katowicach. Do takigo, we kierym bali i Nyjgry musieli mieć binder na karku. Wszyjsko na sia prima zort jak spode jegły, gangole, lakszuły, hymdy i take tam bajery ... Ino łón we tresie. Za Boga niy dôł sie przeprzić, iże we takim prziłobleczyniu torman go rajn niy wpuści. Terôzki tormany sóm ino przi szpicynklasy restourantach (bo pojstrzód fusbalorzy takich sie już niy nojńdzie). Kiedy ta jejjich szpasowno czelodka przikulwitała sie na miyjsce, stało sie to, co sie stać musiało: tymu istnymu pedzieli – нет, a jim wszyjskim – proszymy piyknie!
Nó, tóż tyn istny pytô sie tego tormana:
– A po jakiymu jô razinku niy moga wlyjźć rajn?
– We takim łobleczyniu niy wlejziesz i szlus!
– We jakim łobleczyniu? Ło co ci chopie sie rozłajzi?
– To jes porzómny lokal. We tresie, ówerolu niy wpuszczómy!
– Przeca to niy je tres, ówerol!
– ???
– Wiysz chopie, co to jes tres, co to jes ówerol?
– Wiym, miarkuja ...
– Nó akuratnie, tóż filuj pozornie, bo to jes ... plisz! Wiysz, co to jes PLISZ?
– ???
– To jes taki sztof ze USA! Wiysz, co to jes USA?
Torman pomedikowôł dugszô kwilka i gôdô:
– Nó, dobra ... wlazuj k..wa!

Dzioboł PRL-u

Ida kejsik jak zawdy ło szaroku, znacy sie kole dwanôstyj we połednie do kaczmy a sam łorôz napasztnół mie jedyn chop ... zdôł mi sie znajómy ... chocia ... nie tak do łostatka ...
– Sergust Ojgyn!
A jednak mi sie niy zdôwało ...
– Witej Jorg! Co tam u cia? – pytóm sie go i wartko próbuja sie spómnieć kiej tyż to widzielichmy sie łostatnio.
Ja, sztudyrowali my do kupy ze jesce dwióma kamratami we Glywicach na politechnice tela, co te kamracty dôwno tymu pitli do dôwniyjszego EF-u a ino jô łostoł sam we mojim hajmacie (łóni bezmać tyż wykludziyli sie do jejich hajmatu, tela ino, co sie łóniym spómnieli kiej ino roztomajtym takim miglanców łozewrzili granica do Miymiec).
Wlejźli my rajn do mojigo szynku, łón łobsztalowôł po zajdlu biyru i po sznapsie (jô, jak zawdy przi Miymcach ze łodzysku musiôłech zabulić za tyn łobsztalónek) i tyn mój kamrat, Jorg napocznół łozprawiać.
– Wiysz Ojgyn, to bół grudziyń 1981r ...
– Ja, ja pamiyntóm .. wtynczôs jô rozfechtowôł ta trzeciô wojna ...
– ...to bół grudziyń 81r, – niy zważôwôł na mie Jorg – kiej mój szwigerfater, miarkujesz, łojciec łod mojij Dolóres, pedziôł, iże lajstnymy sie koza (tak pedziôł, niy ciga ino koza). I niy łozchodzióło mu sie ło taki hajcóng u nôs mianowany kozóm, ino ło richticznô ciga. Szwiger nigdy nicego niy cichtowôł dóma, ale nad nasze protysty, iże na pieróna nóm ciga, łostowôł niyzruszóny i twiyrdziół:
– A bydzie se gadzina lôtać po placu ... i tela!
– Nó, Jorg, przeca to jego chałpa, i jego plac ...
– Niy idzie ło to. Po ta ciga trza bóło pojechać chnet dwiesta kilomyjtrów do pampónia, ftory kciôł jóm skalić. Ze „malucha” trza bóło jesce wymóntować zadni zic i wypolstrować côłki zadek autoka folióm, coby ta ciga jakosik do dóm przikludzić. Wól niy wół trefióło na mie we ta szwigerfatrowô, festnie gyferlich rajza (fto miôł „malucha” ze dynamym, tyn miarkuje ło co idzie bez zima za takim autokiym) być za szoferoka.
– Nó, jô tam nigdy „malucha” niy miôł (ani inkszego auta) tóż niy wiym ....
W jedna stróna to bóło ganc ajnfach. Trzi godzinki i bylichmy u tego pampónia, kaj sie pokôzało, iże tyn istny niy mô ino jednyj cigi ło mianie Luśka, ino trzi do kupy, bo ta Luśka miała mode: Bolka i Lolka ... bieresz ciga, to i bieresz capliki.
– Nó, toście mieli uciycha ... he, he, he ...
– Chopie, to sie możno zdô niymożebne ale zapakowalichmy te trzi cigi ze zadku do tego „malucha”. Knap bóło tak, iże Luśka trzimała łeb miydzy nami z przodku i wydôwała pôłne twógi: MEEEE ... MEEEE ... MEEEE bez jakeś ci 150 kilomyjtrów. Bylichmy już możno ze dwadzieścia kilomyjtrów łod chałpy, kej zeza krzôka wyfuknół milicjant ze lizôkym. Letko ćmawo już bóło. Milicjant sztramskim krokiym prziszôł ku „maluchowi”, szwiger łotwar łokno. Milicjant nachylół sie coby kuknóńć rajn i uwidziôł ... dwóch chopa, ftore tam siedzieli sztram we prziciśniyntych na fest do przodku zeslach, jakosik szkuciniastô masa ze zadku i srogi cigowy łeb miyndzy niymi, kiery robiół: MEEEE ... MEEEE ... MEEEE ...
– Ło jezderkusie! ... Dzioboł! ... – wrzesknół milicjant i cafnół sie gwôłtównie.
– Nó, Jorg, jô mu sie blank niy dziwuja ...
– Wiysz Ojgyn, roztomajcie to wtynczôs bóło ze tymi milicjantóma. Tyn razinku cheba bół wiyrzóncy. Deczko zetwało podwiyl sie pón władza nie spamiyntôł. Bali po kwilce ryknół śmiychym. Na łostatku skóńczóło sie maluśkóm sztrofóm ... Iże to bezmać piyńć łosób we „maluchu” ... A cigi żyli jesce dugo, dugo po tym jak my ze mojóm Dolores śmiytli do tych Richtik Fajnych Niymiec ...

Dakelek łod chleba....

Rzecy konsek ciôsta ze czymsik driny, a jednakowoż piyrógi to cheba jedne ze nôjbarzij wyrafiniyrówanych, wyszmekcónych i procnych do szafniyńciô warzi świata. Bezmać piyrszym cowiekiym ze Zachodu, ftory poznôł wert piyrógów, bół Marco Polo. Podle legyndy nôjwiyncyj zakosztowôł jich we Chinach. Po swojim powrocie ze tego Państwa Strzodka łopisôł roztomajte jôdła, na ftore natrefiół nałónczôs swojich wandrówek i wszyjskich moc dalekich rajzów. Italijóńske kuchôrze sióngli po kochrecepty sporzóndzóne bez Marco Polo i zbógaciyli je ło włôśnô fantazyjô. A produkcjô piyrogów we Chinach do dzisiôj idzie pôłnóm paróm i na côłki karpyntel – jôdô sie tam jich kielaset zortów, ze wyszmekcónym filóngym miynsnym abo wegetarijańskim.
Inksze juzaś historikery miynióm, co roztomajte piyróżki trefiyli do Starego Świata, znacy Ojropy niy skuli tego ci weneckigo rajzyndra ino bezmać dziynka Móngołóm, ftorzi je łozpówszychniyli na podbitych teritoryjach i zajimanych bez nich gybitach. Rozwôżanô jes i jesce trzeciô wersyjô – podane jôdło bóło wypokopióne niyzalyznie łod sia we roztomajtych dziydzinach ziymi. Za tóm hipotyzóm przemôwiô niysłychanô roztomajtość piyróżków – miyndzy jich łodmianóma wiyncyj jes srogich różniców niźli jakisik podobiyństwów.
Eźli idzie ło wandlowanie ruskich pielmieni, to tyż niy jes blank klar. Jynzykoznawce miynióm, iże słówecko pielmień (skorzij pielniań) wandluje sie łod lynzyków „ugrofińskich”. Piel łoznaczô ucho, a niań – chlyb. Idzie to gynał spokopić, bo richtik te piyróżki sóm podane na dakle tela, co robi sie je ze ciôsta. Kajniykaj tyż przecamć pieróżki ze filóngym miynsnym mianuje sie uszkami.
Ciôsto, w kiere zawijô sie porcyjô filóngu, nôjczyńścij jes zagniôtane ze mółki żytnij, wody i jajec. Sóm i take, ftore blank jajec niy dôwajóm, inksze juzaś ci dolywajóm fest zimnyj wody abo i puczóny lód, abo i na łodwyrtka – wrzawô woda lebo wlywajóm mlyko, kiszka abo łolyj. Na Uralu do ciôsta dociepuje sie jajec dzikigo ptajstwa – nôjczyńścij podpolymkowych abo fazanowych. Italijôki, ftorzi zawdy stojóm ło fajnisty wyglóng jôdła, dodôwajóm do ciôsta na ravioli: szpinatu, tómatowyj pasty, szafrónu abo tinty ze łośmiórnicy. Juzaś pojstrzód nôrodów Azji pópularnô jes mółka rajsowô – te piyróżki sóm ci blank wtynczôś przejzdrziste.
Jesce srogszô roztomajtość trefiô sie we filóngu. Na ruskim Powołżu filóng do tych pielmieni robi sie ze łowiynziny i masnoty. Łobie zorty miynsa siekô sie abo puszczô bez flajszmaszina i miyszô. Filóng robi sie ze surowygo miynsa pomiyszanygo ze korzynióma, knóblałchym i cebulóm. Na Syberyji tameszne kucharyje dociepujóm miynso z bera, łósia abo inkszyj dzikij gadziny. We tych dziydzinach kaj przewôżô ludnóść muzelmańskô w miesto masnoty dociepuje sie szkopowina. Ludzie ze Kareliji (Карелия), dziydziny miyndzy Morzym Biôłym a Finlandióm filujóm piyróżki harynkóma, a ludzie blank ze Dalekij Północy – szrympokami abo kalmarami.
Ło tym, co tak po prôwdzie bydzie we filóngu łozsóndzô fantazyjô kuchôrza. We pariskich restaurantach, kaj szynkuje sie szpecyje ruskij kuchyni, podôwane sóm pielmieni ze czôrnym kawiórym. Ciôsto musi by ciyniśke jak bibulina, bo przecamć piyróżki mogóm być wrażóne do wôru, do wrawyj wody ino na pôrã sekundów, bo inakszij kawiór styngnie i straci smak. Do mynij paradnych zortów filóngu dodôwo sie cwibel, kapusta (świyżô i kiszczónô) a ku tymu tyż roztoliczne ziyla: pokrziwa, oregano, peterzila, bótwina i co tam jesce...
We pojstrzodkowoazijatyckich mantach jednym ze gróntnych składników jes ... dejcie pozór! ... bania. Postne kołduny filowane sóm grzibami i kiszczónóm kapustóm. Japanery do miynsnygo filóngu piyróżków gioza dodôwajóm zozwór i ichniô gorzôła – sake. Chińcyki do niyftorych zortów piyróżków wrażujóm rubo zemlyto fandzola. Ukrajińske wegetarijóńske uszka filowane sóm krupami pogańskimi abo tatarkóm. Czeske knedliki mogóm być nafilowane uherkóma abo cześniami. Podanie jes we madziarskich knyjdlach. Za filóng moge posugować tyż biôło i żółtô kyjza. Wiynkszóścióm we italijóńskich piyróżkach (ravioli abo agnolotti) jes filóng ze ricotty, znacy sie takij kyjzy ze kapołki po wyrobie mozarelli.
Niyzalyżnie łod tego jakô zorta piyróżków planiyrujymy narychtować, jednego mogymy być pewne: uwarzynie tego jôdła zajimô nóm mocka czasu. Ciôsto potrza festelnie wymiysić, łozrobić, coby bóło ciôstowate, narychtowanie filóngu – utrzicie wszyjskich skłôdników na jydnolitô masã – tyż wymôgô czasu i akuratności. A kiej już sóm fertik i ciôsto, i filóng, nastympuje nôjprocniyjszy i nôjbarzij łodpowiydzialny etap: kuplóng tego wszyjskigo.
Ruske majóm roztomajte werkcojgi, norychty, ftore spómôgajóm filowanie i klyjbowanie piyrogów. Ale tak by tak nôjważniyjsze sóm rynce kucharyji. Gruzińske chinkali sklyjane sóm na „knółtelek”. Ciôsto jes rube i sklyjmowane gynał u wiyrchu a te chinkali majóm gysztalt bojtlika abo miyszka. Ze miynsnygo filóngu (łowiynzina do kupy ze szkopowinóm i festelnie siekanóm zielyninóm) nałónczôs warzyniô wyskwarzô sie szmektnô flajszzupa, rube ciôsto haltuje jóm driny beztóż tyż jedzynie chinkali (idzie jes ćkać ino palcyskómaa) przinoleżi napocznóńć łod wycyckania tyj flajszzupy bez wygryziónô dziurka. Podany „patynt” jes przidajny przi ćkaniu uzbeckich mantów, grajfnie sklyjbowanych „na kastelka”. Ormiańske boraki sóm niysklyjbowane ze jednyj zajty. Za nôjsrogszych majstrów klyjbowania piyróżków uwôżani sóm Chińcyki – jejich piyróżki majóm gysztalt kwiôtków lotusu, hazokowych dakli abo fiszy ło przejzdrzistych, klarównych łogónach.
Terôzki jesce łostało nóm uwarzynie piyróżków. To sie ino zdo take letke. Niyftore zorty piyróżków richtik niy wymôgajóm paradnych matodów: styknie je wciepnóńć do losolónyj, wrzawyj wody i doczkać aże wypłynóm na wiyrch. Fachmany ale zalycajóm uwarzynie pielmieni abo mocki inkszych – łosobliwie ze miynsnym filóngym – piyróżków we wywarze ze gymizów ze przidowkóm soli, cukru, łoctu, wina i korzyni. Niyftore juzaś zorty warzóne sóm we flajszzupie, miynso ze tyj zupy podôwane jes niyskorzij do kupy ze tymi piyrógami. Na tyn szimel rychtowane sóm dróbniuśke pojstrzodkowoazijatycke piyróżki czuwara. Juzaś ukrainske uszka podowane sóm do borszczu, warzi sie łoddziylnie. Na Uralu uwarzóne piyróżki po wyjmniyńciu jich ze wody polywô sie łoztopiónym masłym abo inkszym fetym, a zatym wciepuje sie je jesce na pôrã sekundów do wrzawyj wody. Szimli warzyniô piyróżków jes na isto mocka i niy czas ani plac, coby sam ło wszyjskich gôdać. Ale trza sam jesce dopedzieć, iże niyftore zorty sóm parszczóne. To ale wymôgô kucharskigo kómsztu – idzie ło to, coby filóng driny niy łostôł surowy a ciôsto niy przibrónociyło sie za tela. We Algieri piyróżki nôjsómprzód podskwarszczy sie na głymbokim fecie a zatym warzi sie we rosole do kierego wciepuje sie jesce grochu.
Pieróżki serwiyrowane przedsia jako samódziylne danie wymôgajóm jakijsik łómasty. Na côłkim świycie znane sóm niy za tela paradne knify: jôdło polywô sie łoctym ze korzynióma abo keczupym. Na Uralu rychtuje sie zółza maknia – to jes łolyj, zalc, cuker, łocet i korzyni. We cyntralnyj Rusyji pielmienie polywô sie łoztopiónym masłym abo gynstóm zanóm. Na Dalykim Wschodzie do pielmieni dodôwo sie zółza sojowô, a na Kaukazie – tkemali (flaumynmus) abo adżika (pasta ze łostryj czerwónyj papriki. Ziberijskô kuchnia wybiyrô zółzy na gróncie zany ze przidôwkiym mlyka, cwibla, knoblałchu i ziylô.

„Carmen” i ... sztepdeka ...

Moja Mamulka i mój Tatulek festelnie mieli rade suchać (i łoglóndać) óperówe szpektakle. Jô tyż to miôł rôd ale możno barzij mi sie widziała óperytka. Kiejsik szło sam u nôs we Chorzowie łobejzdrzić kôżdô operytka, ftorô wystawiała Operetka we Glywicach. Na ópera jechało sie do Bytónia, i do dzisiôj sie tam trza zaklechtać, coby mieć przileżitość łobcowaniô ze „Sztukóm” bez sroge „S”. Kaj jak niy we Bytóniu szło łoboczyć i posuchać „Tannhausera” Wagnera, „Pajaców” Leoncavalla (to ci miôł nôjbarzij rôd mój Tatulek), Rigoletto”, „Nabucco” i „Aida” Giuseppe Verdiego. Mie łod bajtla, szkolorza muzycznyj szuli we Chorzowie belónce sie poniykedy szykowny i sztramski „Chór niywolników” ze tyj ópery „Nabucco”. Nó i jesce na łostatek tyż we Bytóniu widzieli my wrółz ze mojóm Elzóm „Carmen” Georges’a Bizeta, ło kieryj to óperze kciôłech sam małowiela połozprawiać a to skuli jednego srogigo Warszawiôka Stefana Wiecheckiego-Wiecha (ło kierym żech sam już niyrózł’ech rzóndziół). Łón ci szykowniście łopisôł jedyn fal skuplowany ze tóm óperóm a jô to sam rzykna terôzki blank po mojimu.
Przitrefiyło sie mi to wszyjsko tak jakosik rok-dwa po mojij żyniacce ... nó, śtyrdziyści możno lôt tymu nazôd. Mocka sie wtynczôs gôdało ło tym, iże we Bytóniu wystôwiajóm wywołano ópera, ftorô sie mianuje „Carmyn”. I coby miyndzy kamratami (nó, niy wszyjskimi, ino tymi festelnie kultóralnymi) niy wyjńść na sorónia lajstli my sie bilety i wypuściyli sie na tyn szpektakel. Mojij Elzie, nie idzie pedzieć, wszyjsko sie podwiyl co, spodobało ... widziało ji sie. Szpaniolski tôrg, taki Wiycie, szaberplac we Sewilli, handlyry ze citrółnami i apluzinami wyszabrowanymi ze ichniyjszych „Delikatesów” – wszyjsko blank jak sam u nôs. Taki życiowy kónsztik, znacy sie. Bali moja Elza niy miała pretynsjów ło to, iże ta Carmyn łodbijô szaca, unteroficyjera dragónów jednyj mamlasiatyj dziołsze a ku tymu na siyła jesce kce sie przigôdać, zbałamóńcić samego kómandanta policyji, chopa zdô sie żyniatego. Chichrała ci sie, klackała i wobec bóła festelnie rada. Dziepiyro kiej sie dowiydziała, co ta côłko Carmyn to Cygônka – zdech pies! Łobróciyła sie rzicióm i blank ci niy kciała gawcyć na bina, zaziyrać, co tyż to sie tam dziyje.
– A co mie tam jakiesik cyganichy łobłajżóm – gôdô – same śmierdzirobótki, szmodry, smykoce i wandrusy, filujóm ino, kaj i co by sam pichnóć.
– Haźbiytko ty moja (bółech dziepiyro pôra tydni żyniaty beztóż tyż żech tak gryfnie jesce dó nij gôdôł), ty sie blank chybisz, przecamć to ci jes Cygônka arbajtujóncô, robi we fabrice cigarów.
Ale moja Elza niy kciała mie suchać. Rozłajzni sie ło to, iże jesce chnet po naszyj żyniacce jedna ci Cygônka prziszła do mojij Elzy, coby ji pokłaść karty i powróżić, i szykownisto sztepdeka, gyszynk łod mojij świekry ji zahabióła. Nad to, jô już dôwno to przepómniôł i terôzki we tym tyjatrze brónia ci tych Cygónów jak ino poradza. A tu ci sie prask robi na binie, krach i rojszpróng. Pokazuje sie, co ta côłkô Carmyn dziabła pitwokiym kamratka we tyj fabrice i zakochanô policyjô przimuszónô jes jóm do heresztu zakludzić.
Elza ino na to czakała. Żdugła mie okciym i rzóńdzi:
– Nó, i rzyknij mi Ojgyn, fto sam miôł prawie? Pieróńsko gizdula ze tyj twojij Carmyn, pitwokiym chlastô naobkoło. Wszyjske łóne take sóm.
– Haźbiytko roztomiyło, ty juzaś sie chybisz – gôdóm na to. – Przeca naszô Polska Ludowô we Nowyj Hucie, i we Hucie Katowice kielaset Cygónów przijmła do roboty i niy bóło takigo niyszczysnygo cufalu.
– Nó ja, ale haby, kradziyże sie przitrefiali!
– Przeca Huta Katowice to niy jakiesi ci tam zyminarjóm duchowne i niy idzie łod ludziów za tela wymôgać. W kôżdym bóńdź razie Carmyn śpiywô jak tyn nachtigal, łosmól ta sztepdeka i suchej dalszij tyj ópery.
Ale kaj tam. Terôzki dziepiyro napoczła sie nuchlać i do wszyjskigo sie przipiyprzać. A to, iże ji jes za gorko, a to artysty sóm za tela spaśne i paplate.
– Poduk mie sóm jak przinôleżi – gôdóm. – Wyrośnióne, urodne same we sia, jak to sie gôdô, przi kostyrach. Bali kiej i majóm deczko nadwôgi i tyngóści, to jes to ino ta łoszkliwe kabacynie. Rozłajzi sie ło to, iże we óperze bôwi drugda auslynderske publikóm i muszymy przeca pokôzać, jak sie piastuje i jakóm flyjgóm sie u nôs łotôczô kultóra i kómszt. Nasz artycha świadczy łó nôs. Ło naszym jôdle. A za druge Szpaniole sóm take mordziaste, wejź ino na tyn przikłôd tego jynerôła Franco. A tak we côłkości ustóńmy sie wadzić, bo już wszyjske ludzie naobkoło napoczynajóm syceć i pod fusiskiym sklinać.
Deczko sie moja Elza łopamiyntała, bali i płaczki ji sie we ślypiach pokôzali, kiej Don Jose – tyn unteroficyjer dragónów – bez ta niyszczysnô miyłóść pitnół ze policyji i chyciół sie szmuglu. Kaugómin, cwitry, suchy wuszt we tamesznym Zakopanym bez szwela przeciepowôł. Nic ci mu to ale niy spómógło, bo we krótkich abcugach ta Carmyna ciepła go dlô jednego całberkunstlera, kiery we cyrkusie na kalymbie abo na byku rajtowôł. Na przidôwek we takij spiyrce miyłósnyj, jak sie łóna łodwinóła, palicajt szłapami sie nakrół, chocia sóm bół chop jak sie patrzi. Taki ci łóna miała tympyramynt.
Tak we côłkości bóło co ujzdrzić i posuchać. Wszyjske artysty pylali swoje arije jak nôjlepsze wtynczôs szejściolampowe heterodyny ze siódmóm lampóm „prostowniczóm”. Balyt, zabranô sztafira, kómsztownô scyneryjô take, iże richticznô nôtura przi tymu wysiadô. Totyż publikóm – jak to sie gôdô – blank sfiksowała. Kwiôtki wnosiyli côłkimi koszami. Jednym słówym stopieróński szpektakel i forsztelóng.
Ino moja Elza wszyjsko na łostatku popśniyła. Kiej wyciepniynty unteroficyjer dragónów jako łobtargany łobrzympoł i ślapitkôrz ze pitwokym za pôskym we cyrkusie państwówym przed zaszlachtowaniym nôjszykowniyjszô ółperarijó „Skapniesz ze mojij rynki lampucero jedna!” zaiwaniôł na côłki karpyntel, moja starô wrzeskła:
– Nó tóż zaciukej jóm yntlich chopie! Zakatrup na amynt! ... Jes już pół jedynôstyj i ...pitnie nóm łostatniô banka do Chorzowa!
Nó, i same terôzki mógliście ujzdrzić, co poradzi zmachlować jedna pichniyntô bez cufal ze chałpy sztepdeka.

Przigody gazdy Strzelcyka

Dziôło sie to za pierónym starego piyrwyj, jesce mocka przed drugóm wojnómi kajsik we górach kole Skoczowa. Gazda Lojzik Strzelcyk, ftory miôł ci chałupa wele lasa, jes bity rabsik. Wlazłó mu do palice, iże swojimu ółberfesztrowi, kiery go miôł we podejzdrzałości raubszkowaniô i tymu tyż, co go stopieróńsko wachowôł, przeca pómści. Miôł łón ci piyknô zegródka przi chałupie, a driny piykne jabłónki i inksze szczepki, kiere na zimã zawdy wôpniół abo tyż słómóm wiklowôł. Wszyjsko to ale bół darymny futer, bo hazoki bez zima festelnie mu szkłódziyli, strómki mu do żywygo łobgryzali.
– Doczkejcie wy uchole lagramyncke – rzóndziół Strzelcyk – jesce jô wóm dóm do chycu gizdy diosecke!
I nastawiôł łoka, szlingi i żelazła, kôżde rano kieregoś tam uszola łoszkliwca łapnół a jejigo starô Marijka zaś upiykła i szmektnie go wrółz wećkali.
Óberfeszter Hajna Kurzinoga dziwowôł sie, iże kôżdydziyń jes ci tych hazoków mynij we lesie a chnetki mô być srogi gón, bo mu to już łoznôjmiyli panoczki ze zómku. Umiyniół se być łod terôzka na wasze i tego raubszyka napasować, i za kôżdô cyna łapnóńć. We wieczór zadekowôł sie kole łobyjńściô Strzelcyka, bo za piyrsze miôł ci pasowny ausblik na las, a za druge, bydzie miarkowôł, co tyż tyn Lojzik robi, a możno ...?
Niydugo doczkôl, a tu gazda wylazuje ze siyni na gónek i smycy – mie nic tobie nic – ze sia drzewiannô kónewka a driny warzóny ćwikel (bo tyn ćwikel, kwak tyn ółbergojny chnetki wywóniôł) a we kabzi juzaś miôł ci Alojz łoka.
– Acha! – prawi se sóm do sia po cichuśku Hajna Kurzinoga i corôzki barzij prziciskô sie ku rubymu stromowi. – Doczkej łochyntolu, terôzki dziepiyro dóm se na cia pozór!
Strzelcyk przityknół kónewka prawie ku dziurze we płocie a szlinga łoka juzaś do nôjpiykniyjszygo szczepka fachmôńsko prziprzóngnół.
– Dobra! Ino tak dalszij giździe diosecki – pomedikowôł ółbefeszter Hajna – jużcić cie na poła móm!
Alojz po tyj robocie wlôz nazôd do izby, zgasiół mziczka na nachtiszlu, prasknół pod pierzina a za łoka mrzik chyrcôł jak nôjynty do samiuśkigo rozwidnioka. Ło szaroku pozganiôł dziywki, sztreknół sie, wstôł, podziwôł sie do łokna i ... Pónbóczku kany!
Hazok targô sie i namogô sie jakosik ze kónewki gówsko wywlyknóńć, a drugi juzaś mycek na łoczku sie nacióngo, przewrôcô aż źle bóło.
– Nale, toć ci dzisiej móm ale mazel – pomyślôł i wartko pogzuł do zegrody direkt ku kónywce i zgibô sie po hazoka.
Z nôgła jak blic fuknół ku niymu ółberfeszter Kurzinoga, łabas go za szkrawitel i wrzysknół:
– Ty stopieróński hóncwocie i nicpoto, to ty mi giździe sakramyncki hazoki ze lasa plyndrujesz?
Alojza choby tysiónc woltów sztrómu praskło, zblôd jak babskô zopaska, ale ci jesce wymamrôł:
– Witóm piyknie, panie Ółber! Na tóż dobrze, coście sóm świadkym mo-mo-jij krziwdy!
– Łoż ty stopieróńskô stynkało, to ty jesce symie bydziesz rżnół gupka i robiół kiepa? – nabańturzół sie festelnie Kurzinoga.
– Nale, kajtyż tam, panie ółber, szczyrô prôwda i tela!
Chnet tyż chytô mucka za szłapy, biere do rynki lôga i piere tego uszoka wiela wlejzie i ku tymu rzóndzi:
– A môsz tu ty diosecki gizdóniu i barabo za to coś mi ze kómory te puczóne kwaki posute łosuciym wećkôł a rzyknij tyż tam jesce tym swojim kamratóm iżeś źle poszôł i za nich.
– A tyn drugi spaśny hazok, co ci juzaś zbajstlowôł, spoczoł? – mrónknół pod fusiskiym ciykôw Hajna Kurzinoga.
– Za-za-rô-zin-zinku, za-za-rô-zin-zinku, panie Ółbefeszter! – i wrzescy ku stromowi kaj już napoła niyżywy mucek jesce przebiyrôł pyndalami. Łapnół ci do lewyj rynki kopyść i mele uszoka aże szkóciny we lufcie furgajóm.
– Ty marcho diosecko! A môsz, môsz juzaś za te łobgryzanie mojich szczepków we zegrodzie! Tu môsz juzaś za te połómane bałmszulce i piere hazoka aże Hajnie, ółberfeszterowi płaczki ze wyblyscónych ślypiów bezmała bystrzina kopiyrujóm.
– Strzelcyku, Lojziku roztomiyły – gôdô już łagódnij Kurzinoga – a puście już tego boroka hazoka, bo kiej go bydziecie dalszij tak prać, to juzaś byda miôł ło jednygo mycka we lesie mynij!
Lojzik Strzelcyk lachnół sie tak ino pod fusiskym i prawi:
– Nó, dobra, panie ółber, alech jô przeca gôdôł, co dobrze sie stanyłó, iżeście sóm świôdkym, jake łogrómnucne urwy mie te uszole narobióm we zegrodzie, a jesce ku tymu niyftorzi mie podyjzdrzywajóm za raubszyka, a to sie blank niy niychóm!
– Lojziku, niychcie to wszyjsko, łostôwcie to wszyjsko na boku! A jô prawiã wóm, co łod dzisiôj wóm wżdycki wszyjske urwy zapłacã, wyglajchuja, ale dejcie już świynty pokój mojim hazokóm!
Nó, tóż Strzelcyk miôł terôzki już na isto wygrane, ale blyskło mu do palicy, co tyż jejigo baba na to rzyknie?
– Nó, tóż jak Lojziku, przirzykniycie, co niy bydziecie tych hazoków trôpić?
– Dobra, panie Kurzinoga, jô, jô jes moc kóntyntny i łobiycuja ... ale pod warónkiym, iże bydzie wszyjsko tak, jakeście mi to prawiyli.
– Dobra, tak bydzie – łodpedziôł ółberfeszter.
I rozyjńszli sie kôżdy we swoja stróna. Ółberfeszter Kurzinoga klón po dródze jak fórmón na to, iże go taki raubszyk wyranżyrowôł jak smarkatego synka, a Lojzik Strzelcyk zaciyrôł grace, iże wyzwyrtôł ółbra Kurzinogi. Miôł ci ale festelnego stracha pedzieć to wszyjsko swojij babeczce, bo łóna jak wdycki niy bóła we nicym spokójnô, a tym tuplym jesce, bo już łod prziwykniyńciô niy poradzi sie łobyjńść we niydziela bez pieczónki ze uchola. Niy miôł ci Lojzik i to zazłe, bo z dóma jejigo babie bóło Zając, nó a miała za chopa strzelcoka tak iże szkrabka i smacysko zawdy bóło.

Farbisty kopfszelónt...

Wiycie! Jô już mocka szkryflôł i łozprawiôł ło tych wszyjskich łoszkliwych ryklamach, ftore nôs sztyjc i jednym ciyngiym, znacy sie fórt za balek cisnóm, na isto moc łogupiajóm i bałamóncóm. Jô miarkuja, iże te istne, co te iptowate ryklamy bajstlujóm, tak by tak niy czytajóm i niy sychajóm mojich łozprôwek, ale pierón mô mie szczelić kiej durch mi te diosecke ryklamy we moje ślypia wlazujóm. Rółzczasu medikowôłech, co to ino jô móm takigo fimla, iże niy poradza już do łostatka tego strzimać, alech przeczytôł jedyn artikel Williama Leitha (ze cajtónga pod mianym Guardian News), i beztóż musiôłech rółz jesce ło tych iptowatych ryklamach sam pedzieć, bo sztyjc ło szaroku, kiej zaszaltruja telewizyjô zarôzki widza i słysza taki ausdruk: „Wstowôsz i wiysz”.
A gówno prôwda! Wstowôsz i zaziyrôsz, jesce blank niy łocucóny na ryklamy... zatym na łoka mrzik wlazuje jakisik przesłepany i bamóntny Jarosław Kuźniar, cosik tam faflô, ale niy za tela, i juzaś ta samô lajera: filujesz chopie na ryklamy. Roztomajte ryklamy, wiynkszóścióm ryklamy roztolicznych medikamyntów: na morzisko i durchfal, na sztopszajsn i belowani. Na ryma, kucanie i dropanie we gôrdziyli, i na ściepowanie ze basiska. Nó i na łostatek na wszyjske dolygłóści i bolónczki. Łosobliwie na bóle gowy.
I, procno sie dziwować, iże my same, co i rółz, sztyjc sióngómy po te roztomajte strzodki prociwbólowe, kiej paksliki wszyjskich pilów wyglóndajóm gynał jak sztramske akcysorija, przidôwki nowotnego, modernego stylu żywobyciô.
Móndroki wypokopilyli, iże jedyn na piyńdziesióńt pacijyntów ciyrpi na festelne bóle gowy skuli braniô za tela roztomajtych medikamyntów prociwbólowych. Kiej łykómy aszpirina, jakisik paracetamol lebo łoszkliwy ibuprofen, wszyjske łóne szperujóm zignale naszych – jak to móndroki gôdajóm – receptorów bólu. Ale kedy jednakowóż jes jich za tela, te razinku receptory bólu napoczynajóm sie bańtować i burzić. Pojôwiô sie bół gowy, taki choby szmerckopf, i trza juzaś sióngać po medikamynty, po roztomajte papry. My za tela bierymy tych wszyjskich strzodków procibólowych. Problymy tyj zorty pojôwiajóm sie, kiej społykómy pile sztyjc i jednym ciyngiym, kôżdydziyń.
We łostatnich dwadziestuch latach pile prociwbólowe przijyny na sia blank nowô róla. Łóne ustali być medicinóm, a stali takim akcysoryjóm, przidowkóm jakigosik stylu życiô. Już blank niy kuplujóm sie nóm zaobycz ze japtykóm abo dochtorym. Mogymy se je lajstnóńć kajsik we zupermarkycie, kaj kónkurujóm ze roztomajtymi nôpitkóma na witaminach i farbistych „mikroelemyntach”, co juzaś budzi w nôs wymiarkowani ze zdrowym stylym życiô.
Pamiyntôcie jesce czasy, kiej lyki prociwbólowe trzimało sie we dómowyj japtycce we szklannyj krauzce? Możno już niy boczycie. Kiej ftosik wtynczôs ciyrpiôł na szmerckopf, trza bóło dokulwitać sie ku chałpie, łodkryńcić deklik i łyknóńć biôłô pila ło łoszkliwym smaku. Dziś, kiej nónkô nôs bół gowy, styknie posznupać po kabzach abo we babskij taśce. A eźli bez cufal niy mómy przi sia niczego łod bólu gowy, zawdy nôs wtosik na sztrece retnie. Bywô, iże ludzie wycióngajóm pile we szynku i kładóm je wele sznapsa abo tego modernego terôzki „drinka” na tiszu. Zatym bieróm pila, abo i dwie, i popijajóm go piwym.
Szachtelki ze medikamyntóma wyglóndajóm festelnie gryfnie. Sóm sztramske i niy kupluje sie śniymi żôdnô cajla, żôdyn sztygmat. Po jakiymu? Anó skuli tego, co doparzili sie ku niymu roztomajte fachmany łod tego ci „marketingu”.
Tyn istny, za ftorym jô to dzisiej pisza, trefiół sie kiejsik ze jednym fricym, projyktantym roztomajtych paketów, pakslików, bikselków, szachtlików, kiery pedziôł mu bół takô definicjô: „Uważamy, że tożsamość marki powinna być rozpoznawalna z daleka. Nawet przez półprzymknięte oczy, kątem oka lub przy złej widoczności. Stąd błyszczący cel na pudełku pigułek przeciwbólowych.”
Cóż ci tyż to za idyjalny towôr! Sztimuje jak ulôł do naszygo spółczysnygo, moc zagnypiónygo, zagóniónygo świata. My przecamć blank ci niy mómy czasu na kopfszmerc, na lecy jaki ból!
My, tak prôwdóm, niy mómy bolónczki, srogigo bólu za łobiaw niymocy, ino za same choróbsko. Razinku ból stanówi problym. Nó, bo przecamć żyjymy fórt we sztresie i szpanóngu. Bakómy duge godziny przi szrajbtiszu. Boli nôs gynik, gowa, plyca. I już przi piyrszych łoznakach bolónczki zażywómy pile i bierymy sie nazôd wartko za robota.
Snadnóm rzecóm łod dôwna wieda, miarkujymy to, iże ból gowy moge sprôwiać nadużywani strzodków prociwbólowych. W tym zynsie pile te sóm idyjalnim towôrym naszych czasów. W miarã jich łykaniô, pragnymy łykać je co i rółz, sztyjc i jednym ciyngiym. A eźli kcecie wiedzieć, po jakiymu zażywómy je tak czynsto, po wielókroć, chneda chned, zwróćcie uwôga we zupermarkycie na te fachy ze tymi wszyjskimi nurofenami, aszpirynami, paracetamólami, pilami łod Goździkowyj. Strzybne, mechcónce, glancowane szachtelki a na kôżdyj śnich przicióngô weźrok zofcicie cerwiónô cycha. Piykny to, i łozpoznôwôlny w te pyndy towôr. Bali i bez półprziwrzite powiyki, bali i we półmroku. Bali tyż i kiej nóm ta naszô palica mô puknóńć ze bolónczki!

Eźli bydymy kiejsik we Raju

Wiycie! Niy miarkuja po jakiymu, ale spómnieli mi sie lata kiejech to deptôł do szuli, do tyj mojij „Siedymnôstki” a ku tymu jesce mielichmy tyż katyjmus ze staróm Kulickóm. Nó i łóna łozprawiała ci nóm, dzieckóm, ło biblijkowym raju, jak tam driny bóło. Idyjalni, prôwda? Nó, beztóż, dyciś! Do dzisiej sie gôdô, co tam abo kaj indzij, to ci jes richticzny raj na świycie (Paradies, Paradise, Paraiso, Paradis, Paradisus, Paradiso, Paradeisos, Pairidaêza, Рай, Edén, lebo... jak by to tam fto jesce inakszij mianowôł). Ale jednakowóż na tym ci stromie wiadómóści dobrygo i złygo pokôzôł sie dzioboł przebleczóny za takô dugachnô szlanga. A żyli se tam we tym raju, i festelnie sie przoli, Jadam i Yjwa. Blank ci tyż niy miarkuja, co tyn dzioboł tyj Yjwie rzyknół, możno i bóła to jakosik takô ichniô, nôjstarszyjszô, bo biblijkowô ryklama, styknie co rzykna, iże Łóna wećkała ta rajskô pónka, łón tyż ździebko bajsnół śnij, i tak ci sie napoczła ta hroznucnô, niy do wystawiyniô gyszichta. Tyn raj przestôł fóngować, ustôł już na zicher egzistować, bo przecamć niy mób być dalszij rajym, kiej pokôzôł sie tam tyn dzioboł, tyn Lucyper. Cosik ale mi sie zdô, iże ze tym wyciepniyńciym, wyżyniyńciym Jadama i Yjwy ze tego raju, to niy bóło tak blank ajnfach, jak to kapelónki, klôsztorne panny i inksze tam na katyjmusie tuplikujóm. To przeca niy ma cheba możebne i niy łostoji sie jak woda w miechu, coby tam ci, we tym Pónbóczkowym paradisie, mog sie Lucyper blank ajnfach po tym raju łamzić, przetwiyrać sie bele kaj miyndzy tymi stromami i jesce ku tymu zbańturzyć i przeprzić côłkô ludzkość do srogigo grzychu. Coby tyn diôsek miôł ci taki przi tym naszym Pónbóczku lałfpas. Nó, możno ino jakosik dziura we łogrodzyniu, abo te janiylskie szucmany i pónbóczkowô lajbwacha niy dali pozór? A bodej! Grzych we raju? Lucyper tyż tam? Przeca już choby ino ze tych dwóch gróntów, tyn côłki raj musiôłby ustać być rajym. Przeca to blank niy sztimuje, coby to bół możno jakisik tam „limbus fatuorum” znacy – jak to rzóndzóm móndroki – „raj głupców”, taki mianowany krôj piykła. Nó ale, terôzki – jak to juzaś kapelónki eklerujóm – wszyjsko sie już do porzóndku sprawiyło, i kôżdy, fto we swojim życiu na to zasuży, pójńdzie direkt do tego raju we ftorym na zicher zgabnie tyj niyzbytyj, stodiosij szczyńśliwóści ze garantyjóm ku tymu, co już żôdnô szlanga sie tam nigdy niy pokôże.
Musza sam dopedzieć, co mie sie tyż już niyrółz zdało, iżech jes we tym raju, ale niyskorzij cowiek sie łocuciół i nazôd musiôł sie do chałpy pokwanckać, nazôd ku staryj przikludzić. I jeżech terôzki tyż we sztichu, bo te wszyjske arabery tyż majóm swój raj, a driny dlô kôżdego chopa kielanôście gryfnistych, modych jóngferów ze dugimi szłapami i cyckami (pôłne szóstki, i to jesce ku tymu fedrujónce), prziłobleczóne ino, i to niy do łostatka we przejzdrziste szaty i halstuchy, ftore bydóm jim szynkować roztomajte rajske jôdło i nôpitki. A nóm kapelónki snochwiajóm, co ino bydymy rzykać, śpiywać aleluja a wele kôżdego bydzie styrcôł janioł-świtórz, coby my na iptowate myśli niy prziszli.
A kiejby tak (Pónbóczku łodpuść mi tyn grzych) tak róntas i rojszpróng ze rajym przitrefiół sie u nôs, to zarôzki by te nasze politykery ze Wiejskij we Warszawie nagabowali by, dómôgali by sie powołaniô „kómisyji syjmówyj” dlô łobadaniô czamu tyn dziobôł poradziół wlyjźć do tego raju, a minister łod pijyndzy kciôłby juzaś nowych dôwek łod łosobistego Janioła-stróża, ftorego kôżdy snôs bazmać łod „poczniyńciô” mô!
Tóż jô już barzij móm rôd pójńść prómp do piykła, bo tam na zicher sóm wszyjske moje nôjlepszyjsze umrzite kamraty, i kaj byda móg poszkacić, pośpiywać jake świńske śpiywki i potańcować ze tymi wszyjskimi dziôłchami, ftore mie drugda we śniku nawiydzajóm.

Niyznôbóg....

Jedyn istny, niyznôbóg, znacy „ateista” po śmiyrci trefiół do piykła. Piyrsze, co tam zrobiół, to spytôł sie dziobła, jak tyż to tam u nich we tym piykle jes.
– Niy môsz, chopie, czego sie strachać, ani trôpić, sam na isto jes ci fajniście, szykowniście. Pódź symnóm, to ci wszyjsko gynał pokôża.
Deptajóm tak bez gang, siynióm i mijajóm roztomajte kina, szynki, restauranty, moderne „puby”, burdele, tyjatry, kluby, kyjgelbany... Ganc ajnfach, życie jak we Madrycie, dlô kôżdego cosik gryfnego. Tyn niyznobóg chnet już do łostatka przekabacóny, iże samtukej bydzie mu mocka lepszij niźli na ziymi, kiej tu łorôz ujdrzôł łozewrzite dźwiyrze, a za niymi ściana łognia i deczko przidłówióne larmo, horuchy, krziki ludzi...
– Te! Belzebub, a co to mô być? Miało przecamć być fajniście...
– Eee tam, niy trôp sie, to ino katoliki. Jak se take piykło wypokopiyli, tóż tyż take... majóm!

Chopskô słeboda, chopski laufpas...

Wiycie! Jôch nigdy niy poradziół spokopić, co tyż to baby smycóm we swojich taśkach, i... jak ci to tam rajn wszyjsko wlejzie? Ja, jeżech już bez śtyrdziyści lôt żyniaty a do terôzka sie dziwuja, niy poradza do łostatka poszkopić, co tyż ci to moja Haźbiytka tachô ze sia we tyj jeji taśce. Niyrółz medikowôłech ło tym, moc ślynczôłech, pytôłech sie inkszych chopów, pytôłech sie babów i dalszij jes ci to dló mie niyprzenikniyntô tajymnica. Szłoby sam sie terôzki spytać: jakô jes nôjsrogszô różnica miyndzy chopym a babóm? Nó, niy chytejcie mie zarôzki za słówecka... niy ło tych różnicach, łodmiynnóściach kciôłech sam rzóńdzić. Jedne sam ale idzie pedzieć: richticzny, stoprocyntowy chop, nigdy niy smycy przi sia taśki (nó, króm możno tych wszyjskich świtórzów i przeskoczków). I możno bych sam ło tym dzisiej niy łozprawiôł ale jakiesik dwa-trzi tydnie tymu nazôd przeczytôłech artikel francuskigo dziynnikôrza Huguesa Serrafa, ftoryci gynał jak jô, tymu tyż sie dziwowôł.
My, chopy, mómy stopieróńsko uciycha śmiôć sie, urzinać sie ze babskich taśków. Nó, tak lebo inakszij jô, i tyn istny Hugues Serraf. I beztóż, iże sómy łoba chopami, i poradzymy to dokôzać –mómy pierónym rade chichrać sie z tego przi lecy jakij przileżitóści. Tyn, Wiycie, mółdny pytlik ze hynklym miasto kryji, ftore freliczki wlykóm ze sia chnetki wszandy – ciynżki, niyporynczny i pôłny nadbytnich, darymnych werkcojgów – jes ci na isto niyprzenikniyntóm, świyntóm tajymnicóm. Miôłech ci kiejsik przileżytóść wrażować rajn do takigo pytlika swój kichol i rzykna Wóm, co panuje driny echtny bajzel i rojmóng. Moja Elza przikulwitała sie ze roboty, wlazła pod brauza i łorôz napocznół zwónić jeji mobilniok.
– Te! Ojgyn! Łodbier tyn telefółn! – wrzeskła mi moja Elza na côłki karpyntel ze badycimra. – Tyn mobilniok jes we mojij taśce!
Ja, i sam sie napoczło. Driny bóło wszyjsko. Szło we tyj jeji taśce znojść stare, połómane lipynsztifty, połozciepowane podpôski, pôrã pakslików i szachtelków roztomajtych pilów, jakiesik stare rechnóngi ze zupermarkytów, pôrã farbistych olików (niy miarkuja na co ji to jesce?), bindel kluczów, ftorymi pewnikiym już łod dôwna niy idzie nic łotwiyrać, lecy jake tytki i pakytliki po kónfektach, stare, potargane hółzynsztrymfy, szpangi, stare knefle łod kostimów... ńó bajzel jak sto diosków. I tak ci sie terôzki medikuja, iże kiejbych to jô bół babóm, to blank serwôł bych ze tóm łoszkliwóm tradycjóm, pociep bych stare prziwyki i powstyrkôłbych wszyjske te klamoty we zadnich kabzach galotów... nó, jak kôżdy richticzny chop.
Na rzecz tego ci bezksztôłtnygo miecha, ftorego ze uciychóm smycóm freliczki moge przemôwiać jedzinie to, iże zawdy idzie w niym znojść sznuptychle. Jô bez côłke moje majoryntne życie miôłech przi sia we ancugu śtyry wybiglowane taszyntuchy, ale chopy, wiynkszóścióm, nigdy tych sznuptychli niy majóm we kabzach. I kiej tyż ci łóni majóm ryma, kiej nónko jich sznupacka, poradzóm wyfechtować ta sznuptychla łod swojich dziołchów. A łóne dôwajóm jim ta sznuptychla ze wymiarkówaniym wyższóści i wyrcóm przi tymu, iże smycynie ze sia taśki jes diosecko doskwiyrne, ale przinojmni mô sie przi sia taszyntuchy.
Nó, i to jes prôwda! A co wiyncyj, idzie tyż puścić sie na naszô kamratka i dać ji włóśnô briftasza i mobilniok, kiej siedzicie ze rułóm we szynku i wszyjske te ciaćka drikujóm wôs we półrzitki. To jes moc użytne. Bo tak prôwdóm, brak takigo bezksztôłtnygo, fółglowatego tasiska moge być poniykedy kłópotny; niy zawdy przecamć môcie, chopy, na pozoryńdziu baba, coby wyfechtować łod nij sznuptychla, abo dać ji swoje pinkle, dobraczyny na przechowani.
Niyftore chopy (ale niy jô, jesce niy) łobłajżóm tyn problym i poradzóm sie lajstnóńć, bezmać chopsko, wersjô taśki. Móm tu na myślónku wywołany i moc mółdny terôzki brółtbojtlik przewieszóny bez ramia. Nó, kiejsik bóła to jesce takô „saszetka”, kierô smycyli roztomajte buzeranty i przeskoczki, abo inkszô, kierô nosióło sie na pôsku przi galotach. I co nôjbarzik dziwucne, bóło to we czasach, kiej jesce niy bóło mobilnioków i inkszych gyryjtów. Idzie sie beztóż tyż zastanôwiać sie, jka u dioska udało jij sie erbnóńć chocia na kwilka takô srogô kwolba. Nó, dekowała chocia deczko, srogachne basiska – to pewnikiym jij pómógło.
Nó, tak lebo inakszij, przirodzónóm skłónnóścióm chopa, takigo richticznego, wydziyrganego, wydziubanego chopa, jes mieć frajne grace. Richticzny chop, teraźni richticzny chop, niy moge mieć przi sia nicego, co krymplowałoby jego ruchy. Jeżech blank isty, iże jakiesik hamerikóńske badania potwiyrdziyli, co to jes archaicznô ryakcjô, archaiczny ryjgóng jyjgra mamutów.Nó, bo przecamć żôdyn niy wypuszczô sie na gón na szkuciatego zwiyrzôka ze srogachnymi kłańcóma ze fantazjyrnóm, dziwokóm galanteryjóm na ramiu abo we gracach. Chop, ganc ajnfach, musi poradzić, musi być w gangu łobrónić kobiyta, ftorô mu przechowuje briftasza (ale bez pijyndzy!), mobilniok lebo iPhona na czôs ringowaniô sie, a niyskorzij w razie czego udziyli mu piyrszyj pómocy ze użyciym sznuptychli, kiej prociwnik scharatô mu gymba.
Tela ino, iże im dalszij w las, tym wiyncyj stromów. Przimus, kóniycznóść dotrzimaniô kroku postympowi, sprôwiô, iże corôzki procnij nóm, chopóm rojbrować, wyrôbiać jak źróbokóm. Kiej we tydniu wypuszczajóm sie chopy kajsik we zawodowych sprawach, majóm do zebraniô ze sia teluch roztomajtych elektrónicnych werkcojgów, iże bali i wrajżynie jich do galotów arbajtancuga ze mnógościóm kabzów, nic sam niy pómoże. Snadnóm rzeczóm na łodwieczerz abo we szlustydnie, zapióntki majóm chopy wiyncyj ślebody i laufpasu, ale łod pyndziałku do piontku muszóm tyrać po miyście ze ajnfachowym chopskim rukzakym ze szportowego sklepu. Drugda tyż sztimuje jim to, do jejich sztrichu przemiyszczaniô sie (na tyn przikłôd na kole) ale żôdyn łomyli sie, niy chachnie sie i niy bydzie myślôł, iże idóm mode gyszeftsmany ze aktntaszami.
I to jim (bo mie blank niy) sztimuje, tela co to jes ganc ajnfach myńsze zło. Nó, bo kogo jô sam (i te istne) próbuja majtnóńć i locyganić? Przecamć blank gynał miarkuja, iże moja pukltasza, mój rukzaczek jes ci takóm... taśkóm dlô chopów! Iżech jes judôszym, zdrajcóm chopskij zachy. Deczko mi gańba skuli tego. Możno sie zarôzki sam poślimtóm. Ale, co mi ta, przecamć na zicher móm przi sia... sznuptychle!

Barcylóna i Antoni Gaudi....

Barcylóna, galantne miasto we kierym bylichmy zarôzki po Olympiadzie, jesce we wrzyśniu gynał dwadzieścia lôt tymu nazôd. Szłoby sam mocka rzóndzić, berać ło tym miyście, ale jôch kciôł dzisiôj ino ło jednym budónku sam pedzieć. Jes to taki srogachny kościół, kiery niyftorzi mianujóm katyjdróm, chocia tak po prôwdzie jes ci to bazylika, pod wezwaniym Świętej Rodziny, po ichniymu – Sagrada Familia. Stawiôł go (jóm) jedyn moc wywołany na côłkim świycie bałmajster Antonio Plàcid Guillem-Cornet, ale na côłkim świycie wszyjskie terôzki wiedzóm, co to jes Antoni Gaudi. Napoczli ci tyn moc wieli kościół, ta pokutnô bazylika stôwiać jesce we dziewiytnôstym wiyku, we 1882 roku, tela, co jón sie budowaniô tego kościoła tyn côłki Gaudi rok niyskorzij. Kôżdy, fto sie przikludzi do tyj Barcylóny musi uwidzieć nôjważniyjsze, co jes we tym ci kościele, jego wiyże. Jes jich: śtyry srogie i kielanôście myńszych. Te śtyry sóm sto myjtrów wysoke i idzie wlyjźć aż na wiyrch po śtyrystuch słodach. Juzaś te myńsze mieli pokazować, zimbolizjyrować dwanostuch apostli, aletak prôwdóm ździebko sóm łóne podane na dziurkate cigary abo flostry miodu. I kuknijcie sie ino. Tyn ci kościół durch i jednym ciyngiym jesce we stôwianiu, jesce niy ma zbyte, chocia śleciało już gynał sto trzidziyści lôt łod napoczniyńciô. A fajrantu jesce blank, ale to blank niy idzie sie spodzioć. Jak nóm wtynczôs prawióła jedna szykownô frelka ze jejich muzyjóm przi tyj bazylice, stôwiani jij zetwo jesce aby za trzidziyści-śtyrdziyści pôrã lôt. Tak po prôwdzie jes ci to – jak móndroki gôdajóm – deus ex machina, fenómyn tego katalóńskigo bałmajstra Guido. Te śtyry sroge turmy byli już fertich kajś we 1920 r szejść lôt niyskorzij, tyn bałmajster niyszczyśnie zatrzas sie, skipnół sie pod taki ichni „omnibus”. Jô tyż możno ździebko wiyncyj niźli zawdy rzóndza ło tym kościyle, ale to skuli tego, co idyja stôwianiô tego kościoła wyjńszła łod szumnygo „Stowarzyszynia Wielbicieli Świyntygo Józefa” (musza sie tyż jakosik przed kolyndóm mojimu farorzowi ze „Józefki” przichlybić).
Mocka ci tyn bałmajster i rzyźbiorz we tyj bazylice zrobiół. Napocznół fyrnożyć przi tyj bazylice już we 1883 roku tela, co do wypraskniyńciô piyrszyj wojny światowyj wiela niy napochoł, blank sie niy certolół. Dziepiyro na łostatek 1914 roka jón sie na prawie roboty, poświynciół sie blank tyj bazylice. Wypokopiół trzi sroge fasady: Wiary, Nôdziyji i Miyłości. Nôjważniyjsze sóm ale : Fasada Mynki Pańskij, i postwióno naprociw Fasady Narodzyniô Pańskigo. Stawiôł ci Antonio tyż i inksze budónki, i to na côłkim świycie. We Barcylónie nôjbarzij wywołanym jes nôjwiynksze stawiynie Gaudiego – Casa Mila. My sie jóm ze mojóm Elzóm gynał łobejzdrzili, bo ci łóna na isto niy mô żôdnyj, ale to richtich żôdnyj... eki. Jes blank łobłónczastô, balkóny sóm podane na take ci morske waserflance, pomiyszkania przipóminajóm jakiesik hyjle, a côłkô fasada tego budónku wyglóndo nikej pierónym srogô meduza, ftorô weluje sie, weluje.... Spómnieć jesce sam musza, co ta Fasada Mynki Pańskij rzezôł we kamiyniu inkszy chop: Josep Maria Subirachs. Wiycie, roztomajcie sie ło tym Antóniku Guido gôdało. Co łón jes jancykryst abo i atyista. Ale jedne jes iste, kôżdydziyń na fajrant ło siódmyj na łodwieczerz, szoł do kościółka San Felipe Neri kole tyj stôwianyj bazyliki na mszô. I tam, we tym kościółecku idzie tyż nojść jedyn landszaft, malónek łod Joana Llimony, na kierym lakowany jes ci jedyn kapelónek, kiery mô ci fresa samygo Guido. Robiół tak na isto prawie przi stôwianiu tego kościoła Antonio côłkie dwanôście lôt kożdydziyń, aże do tyj tragedyji 10 czyrwca 1926 roku. Jesce sam ino musza dopedzieć, co we 1992 roku napocznół sie procys beatyfikacyjny tego kunstlera, a juzaś rok 2002 (miôłby gyburstak – pizło by mu 150) łogłosiyli Miyndzynarodowym Rokiym Gaudiego.

Ło golfie...

Terôzki ci u nôs roztomajte angyhbery chyciyli sie graniô we tego modernego „golfa”. Nó, i rółzczasu łozprawiô dwóch starzików ło tym jejich szpilowaniu we tego golfa.
– Wiysz – gôdô jedyn śnich – jô to pierónym móm rôd grać we tego golfa, ale móm pieróńsko utropa. Bo kiej ino pizna, to za dioska niy poradza ujzdrzić kaj tyn balik poleciôł.
– Nó, tóż – rzóńdzi tyn drugi – Bier zawdy ze sia na pole naszego kamrata, starego Jorga... Łónymu już tak prôwdóm pizło 85 lôt, ale weźrok ci mô, iże ho hooo...
Nó tóż zebrôł ze sia tyn istny Jorga na tyn golfowy szpil i rzóńdzi:
– Dej pozór, jô terôzki praskna we tyn balik a ty zaziyrej kaj łón pofurgnie!
Wzión srogi szwóng, piznół i balik... poooszoooł!
– Nó, i co Jorg? Widziôłeś kaj tyn balik poleciôł?
– Ja, ja, gynał widziôłech – łodpedziôł Jorg.
– Nó, tóż kaj tyn balik jes?
– Anó, jak by ci to pedzieć... gynał niy... pamiyntóm...

Lepszô łod baby...

Wiycie, rółżczasu kwôli sie jedyn teraźni biznesmen, gyszefciôrz drugimu:
– Wiysz Ernst, jakô jô ci zatrudniół, najimôł sekrytarka?
– Nó? Gôdej Jorg, gôdej! – łodrzykô tyn Ernst.
– Łóna mi zrobióła fajnisty porzóndek we biórze, poschróniała wszyjsko, ło wszyjskim gynał boczy, pamiyntô, a i we prykolu jes mocka lepszyjszô łod mojij staryj...
Śleciało deczko czasu, Ernst planiyruje wywczasy, dugszy urlaub, ale kciôłby, coby jego fyrma fóngowała jak szwajcarski zygarek. Tóż tyż glingnół do tego swojigo kamrata, gyszefciôrza Jorga:
– Stary! A borgnij ty mi ta twoja sekrytôrka na jakisik miesiónc, co?
– Niy ma problyma, chopie! – łodrzykô Jorg.
Tak jakosik po miesióncu trefiyli sie juzaś i tyn Jorg sie pytô:
– Nó, i jak tam ta moja sekrytôrka Ernst?
– Anó, miôłeś prawie. Dowachowała, dojzdrzała wszyjskigo. Nó, możno ale we jednym ‘eś sie łochybiół...
– Ja, a we czym?
– We prykolu, to łóna blank niy ma lepszyjszô... łod twojij baby!

Na farze...

Trefiyło sie dwóch kamratów na stopieróńskim kacynjamrze.
– Te, a co tam u cia słychować?
– Anó nic, starô biyda, cheba byda musiôł mój autok zwekslować. Moja BMW-ca jes już bez rok starô, tóż nôjwyzszejszy czôs zwekslować tego trupa na cosik nowszego.
– Pewnikiym môsz prawie, mój mercedes tyż już stary, móm go chnet dwa lata. – łodrzykô kamrat. – Ty, a jak tam u cia ze dupami?
– Aaa, niy ma ło czym gôdać. Dupcza sztyjc i jednym ciyngiym te same dziołchy i już mi sie zmierzło. Byda sie musiôł wykludzić na jake wywczasy kajsik na Szeszele abo do Brazyliji na karnewal, i możno udô mi sie jakosik czôrno, szwarnô dziołcha zerżnóńć...
– Niy gôdej! Bółech łóński miesiónc we Grecji, przekurewnie gorko bóło, nic ino sie naprać i leżeć bez côłki dziyń pod paryzolym.
– Te, a co tam ze tym twojim basingym? Gôdôłeś, co mô być srogachny, dekniynty, ze ruchbanóm i saunóm... robisz już cosik?
– Kciôłech, na isto kciôłech ale byli jakiesik ludzie ze magistratu, łobadali grónta i na łostatek pedzieli, iże na farze niy lza basingu zbajstlować, bo grónta sóm ... podmokniynte!

Ze tagebucha richticznego chopa

Pióntek 13 marca ...

Łocuciółech sie dzisiôj nôgle ze uważowaniym, iżech wymiarkowôł cosik dziyjowygo. Nó, możno niy na miara Nobelprymiji, ale bodej na jakiesik porzómne wyróżniynie bych zasużół. Bezmać nôjlepszyjsze ajnfale przilazujóm nóm do gowy we śniku. Postanowiółech pisać pamiyntnik i prziśnióło mi sie, iże baba jes nikiej waszmaszina. Kôżdô sie dô pasownie narychtować i bydzie ci fóngować jak przinoleżi. Przistójne słówecka, ździebko herclich i libeźnie, kwiôtki, szmektnô wieczerzô i co tam jesce ... i program fónguje. Zawdy wieda, co, kiej i jak sie stanie, i na co i jak zaryaguje. Waszmaszina i baba sóm we tym dziôłaniu po jednych pijóndzach, ze tóm ino inkszóścióm, iże waszmasziny niy dô sie ... zaladować łod zadku.

Sobota 14 marca ...

Blank niy miarkuja, po jakiymu babóm do zeksu potrza libeźnych słówecek? Przeca fandzolynie nałónczôs zeksu to nadbytnie marniynie czasu. Potrza ci tyj iptowatyj gôdki jak starego wertika. Słówecka fest szterujóm i przimuszajóm do medikowaniô. A po jakigo dioska przi zeksie ło czymsik medikować? Wczorej swadźbiółech sie (kochôłech sie) ze mojóm staróm. Bółech cicho, trzimołech pychol jak zawdy, bo ło czym sam łozprawiać? Ło kapelónku Rydzyku i jejigo pijóndzach abo ło naszych zgrabaźniałych fusbalorzach? Tego ci Radiopiernika niy ciyrpia a na fusbalu, to moja starô sie niy rozumi. Nó, tóż trzimia pychol i sie niy łodzywóm. A łóna ku mie:
– Wiysz ty mój roztomiyły! – a jô jóm „bzykóm” łod zadku. – We cia już niy ma telij libeźności i przóniô jak dôwnij. Zaniydbywôsz mie. Mógbyś chocia roz za kej ku mie pedzieć cosik piyszczótliwie?
– Rzić wyżij ... KOCHANIE!
Dochtór pedziôł, iże szeka i kielca mogóm boleć jesce ze trzi tydnie ale ... niy bóło złómaniô.

Pyndziałek 16 marca ...

Jô sztyjc niy poradza spokopić babów, a mojij staryj tym tuplym, chocia sómy już tela lôt do kupy. Łóne ciyngiym labiydzóm na swój wyglónd. Za te jejich lipynsztifty, kryjmy, mazidła, parfiny i inksze pierdoły to bych sie już dôwno lajstnół mercedesa abo inksze volvo. Wczorej moja starô molyndzióła, iże mô maluśke cycki. Nó, tóż gôdóm ji:
– Babo, niy môsz ty inkszyj utropy?
A łóna mi karwiynczy, iże sie źle czuje, iże gódzi sie, coby miała srogsze, co tyż możno dôłbych jij na te diosecke „silikóny”? A cóż to? Praskło ji cosik na łeb? Nó, tóż gôdóm ku nij:
– Pociyrej se pôra razy kôżdydziyń szmyrgelpapiórym miyndzy cyckami!
– A to pómoge? Bydóm srogsze?
– Twojij dupie to spómógło!
Canarct pedziôł, co ja jedynka i ta trójka dô sie wstawić, ale ino na takim mytalowym „implancie”. Ze dwójkóm juzaś, to żôdnygo problyma niy bydzie, bo sie ino deczko uszczyrbióła.

Wtorek 17 marca ...

Dzisiej z rańca moja cera przijńszła cobych jij spómóg zawiónzać szczewiki. Nó, tóż wiónżymy, metlómy i metlómy. Ucza ci jóm ło tych hazoczkach i pańtlinkach, ło pipelokach knółtlujóncych krzidełka, na szlajfki i maszki, i takich ci tam jesce szpaltkowych, sznórbyndlowych historijkach, a łóna ci mie z niynôgła pyto:
– Tatulku! A po jakiymu dziołszki majóm myńsze szłapecki łod chopców?
– Coby we prziszłóści mógli stôć bliżyj ausgusa.
Kamratóm na mojij Krojcce pedziołech, iże mi szczypka praskła we pychol przi ciupaniu drzywa na łogiyń. A zółwizół widać, iże to blank ci mamino cera – poradzi „pierdolnóńć” gówniôra, aże poradzi!

Pióntek 17 kwiytnia ...

Mój ty roztomiyły tagebuchu, wybôcz, co mie sam tak dugo niy bóło. Ale we niydziela przi śniôdaniu łóński miesiónc łozprawiali my ze staróm na tymaty religijne. Starô miyniyła, iże kobiyta to lepszyjszy „produkt” tego naszygo Pónbóczka niźli chop. Nó, tóżech ji przipómniôł, iże to chopa stworzół tyn nasz Pónbóczek jako piyrszygo. A łóna mi na to:
– Jaaa ... bo musiôł napoczynać łod nula, znacy łod nicego ...
Nó, tóż szlag mie trefiół na ta gadzina jedna, flyjgowanô na mojim chopskim „łónie”, iżech jij łodpolół, frónknół jak sie przinoleżi:
– Hmmm ... A kiej kciôł stwórzić kobiyta, to sie potknół i wrzesknół „kurwa”. I słówo ciałym sie stało!
Na OIOM-ie trzimali mie ino bez tydziyń. Dochtór łod szeków pedziôł mi, coch miôł sroge szczyńści, iże mi sie kielca we mózg niy wtukli. Moje tyrpniyńcie mózgu to bółby ku tymu ... pikuś ... nó, pón pikuś! Dziepiyro wczorej mie wypisali ze lazarytu. I niy łodpuszczóm ... szkryflóm dalszij.

Sobota 18 kwiytnia ...

Baby ci majóm zawdy jakiesik pretynsyje. Ciyngiym, i do usranyj śmiyrci cosik jim sie niy zdo i same ci blank niy miarkujóm czego tak po prôwdzie kcóm. Pamiyntóm jak bółech przi narodzyniu cerziczki. Moja starô darła sie choby jóm fto ze skóry łobdziyrôł:
– Zróbcie cosik z tym. Dejcie mi jakosik medicina. Retóng, to boli jak sto diosków! To, ty łochyntolu powiniyneś sam leżeć za mie i skróncać sie ze bólyści! Toś ty mi to zbajstlowôł!
Niy kciołech być niczymu winowaty – jak zawdy – toch jij przipómniôł:
– A niy pamiyntôsz? Kciołech ci go wrajzić w rzić aleś rzykła, co to moge być barzij bolyściwe.
Dochtór wylandôwôł na „urazówce”. Mie już łóna niy sióngła. Wróciółech sie nazôd po dwiuch tydniach, jakech blank wytrzyźbiôł a łóna sie uholkała. Bo te baby zawdy swolajóm wina na nôs chopów.

Niydziela 19 kwiytnia ...

I ludzie! Niech mi fto sam rzyknie, iże baby niy medikujóm durch i jednym ciyngiym – podanie jak chopy – ło zeksie. Siedziôłech wczorej na łodwieczerz we kaczmie ze kamratym i tuplikowôłech ci mu jak tyż to smakuje łogolónô cipecka, bo nigdy ci łón niy miôł takij szanzy pornóńć, spróbować. Blank ci niy wiedziôłech jak ci mu to wyeklerować, nó tóż dyciś mu gôdóm:
– Wystôw sie, takô łogolónô cipecka i różowygo lizôka Chupa Chups-a.
– Nó i?
– A dyć tóż ta łogolónô cipecka szmekuje i podłajzi jak tyn lizôk.
– Nó ja ... a jak podłajzi takô niyłogolónô?
– Jak tyn lizôk ... wyjmniynty spod szranku!
Cheba tego niy spokopiół. Bez flaszki tego przeca żôdyn niy wymiarkuje, nó tóż pyndalujymy do szynku. Podlazuja do szynkwasu i sztaluja dwie glaski whisky. A ta gospodzkô ku mie:
– Ze lodym abo bez loda?
– Bez loda. – łodrzyknółech. – Kamrat przeca niy bydzie tak dugo czekôł.
I co tóż tyż? Bali i tyj szynkiyrce ino lody we gowie. I niech ci mi sam kierôś terôzki rzyknie, iże ino chopy ciyngiym medikujóm ło zeksie.

Strzoda 22 kwiytnia ...

Po wczorejszyj akcyji poszołech do roboty. Tym razym mi sie podarziło. Miôłech ino kalny ślyp i łozerżniynto japa. Niy kciôłech kminić, iże to łod ciupania drzewa, i dyć tyż prziznołech, iże to mie moja baba praskła. A kamraty sztyjc pytali:
– A za co to, Ojgyn, za co?
Nó, tóżech jim rzyknół, iże to skuli tego coch ji nałónczôs zeksu gôdôł za jedno. Blank niy uwiyrzyli.
A co? Miôłech jim pedzieć to, iże łóna mi przi tym „kochaniu” pedziała:
– Nó, już cheba ze trzi miesiónce my sie niy swadźbiyli ...
A jô ji frónknół nazôd:
– Cheba ino TY ... żeś sie niy gzióła ...
To i tak dobrze, że sie skóńczóło, jak sie skóńczóło, a niy tak, jak wtynczôs, kiej wylandowôłech ze tyrpniyńciym mózgu, kiej erbnółech ci bez ryjok mrożónym kurzóntkiym. Kurde mol! Zeksu mi sie zakciało wtynczôs wele kilszranku. Przecamć przi kilszranku cheba kôżdô baba mô rada. Żôl ino ... co to bóło we TESCO.

Pióntek 24 kwiytnia ...

Mój ty roztomiyły tagebuszku, pamiyntnicku ... dzisiej robia ekszperimynt. Kca badnóńć, sprôwdzić fto tak na isto jes mojim nôjlepszyjszym przocielym: mój pies abo moja starô? Zawrza jich łobiuch na noc we koferaumie mojigo autoka. Łobejzdrzymy, fto sie bydzie z rańca radowôł, iże mie juzaś ujzdrzôł.
Nó, i to ci bół łostatni wpis we znejdziónym tagebuchu.
Ja, ja ... na isto ... życie richticznego chopa poradzi mieć pôłno niyspodziónek.
I sam idzie wycióngnóńć taki myślónek, tako ci prôwda:
Chop i baba majóm ci blank, ale to blank roztomajte mniymani ło richticznym chopie!!!

Zapodzióny kómszt czytaniô ...

Rozczasu łodkrółech, wymiarkowołech, iże corozki procnij przilazuje mi zicnóńć sie i poczytać jakosik ksiónżka. A przeca łodkiela nauczółech sie czytać, zawdy bółech łokolóny sztaplami ksiónżków. Czytôłech na harcyrskich lagrach, we szuli, nockóma, szlustydnióma. Co tyż to sie zatym stanóło? Klynski niy wystôło pragniyni czytania ale wólô, cyl. Chocia możno to bali i niy wólô, ale pôłny balóng, baczyni – kómszt zahaltowania uwôgi na tela dugo, coby wczuć sie we czyjiś świat i dać mu sie spodobać, coby wlôz we mój włôsny. Czytanie to zorta zastaraniô, możebnie jedziny taki łoka mrzik, kiej kuplujymy sie wymiakowaniym inkszego cowieka. Kiej czytómy, to wlazujymy we włôdanie gyhaltu ksiónżki, łożywiómy doczkajóncy na nôs we lyjmóngu jynzyk. Ale tyż ci ta esyncjô łobjimô w posiodani nôs, wypołniajónc myślónkóma, szkómlónc cobychmy jij dali zwólô stôć sie naszóm tajlóm.
Zdô sie, co dzisôj niy szukómy już zastaraniô, ale dziwokigo zortu łobyrtaniô pozorności. Po jakiymu? Anó, tojszujymy sie, cyganiymy sie, iże dróga do łoświycyniô musi być jak nôjwarciyjszô, nôjgibszô, iże lepszij ryagówać niźli myśleć. Żyjymy przeca we świycie, we ftorym wszyjsko dicht binduje sie ze czasym.
Niy szteruje mie żôdnô ważnô zacha, ale znomiynne bździny kôzdydniówego życiô. Wyglóndô na to, iżech jes k’tymu pódatny na sztral spólczysnyj kultóry nic niywercitych klangów. Bez wiela, wiela lôt czytôłech nikiej taki istny E. I. Lonoff (we ksiónżce hamerikóńskigo pisôrza Philipa Rotha „Ciyń Pisôrza”) ino bez noc, bez pôra godzin kôżdo łodwieczerz, kiej moja Elza (a skorzij jesce moja Mamulka) nynała. Terôzki jednakowóż corôzki procnij przilazuje mi sie wyciszyć po wieluch godzinach przetrôwiónych na czytaniu tych internecowych ymilków (e-maili), łodbiyraniu telefółnów i przesznupowaniu roztolicznych, niyporachowanych zajtów we internecu we zuchtaniu interesantnych gyszichtów. Biera ksiónżka i po jednym ci już kapitelu pierónym sie szteruja – ruguja, sprôwdzóm brify, krajzuja po tym kómputrowym necu, swańdóm sie po pomiyszkaniu i dziepiyro niyskorzij wrôcóm sie do kolyjnyj ksiónżkowyj zajty. Abo, móm tyż szkrabka robić wszyjsko ale sie strzimuja. Przimuszóm sie do łostaniô we jednym miyjscu i cichtowanio tego, co razinku czytóm aże blank i do łostatka zaciykawi mie te czytanie. Ta kwilka zawdy przilazuje, ale roz za kej zajimô mi to bali i dwacet zajtów ksiónżki. Ringuja sie ze przilazujóncym durch brzinkaniym, ze takim ci wymiarkowaniym, iże jes tam cosik na co werci sie zważować. A kiejsik ... a kiejsik toch poradziół kukać na telewizyjor abo suchać radijoka lebo muzyki ze tółnbandgyryjtu cy widyjorykórdera i ku tymu sie uczyć do prifóngu symestralnygo na mojij glywickij politechnice. A terôzki, to i przi cytaniu bletrowaniu lecy jakigo cajtónga szteruje mie tyn telewizyjor lebo mój radijok we kierym móm nasztalowane Radio Piekary.
Ale ... tak po prôwdzie we rzeczywistóści jes ci to ino miszóng cufalowych zachów, jake skłôdajóm sie na pôłne hruzy i niypokoju żywobycie XXI wiyku.
Jednakowóż znôjdzie sie czas, eźli ino tego kcymy. Zaślynczynie, zamyślynie jes ci niy ino móżebne, ale i kóniyczne we świycie bogajstwa. Pedziała ci jesce przed wojnóm Simone Weil (1909-1943), iże: „Należy wierzyć w rzeczywistość czasu. W innym wypadku tylko marzymy.”
I ło to razinku sie rozłajzi – bez czasu tracymy gyfil wiynzi ze samym sobóm. Ludzie! Żyjymy driny, w czasie; mierkujymy sami sia we skrymplowaniu ze czasym, ale we dzisiyjszych kultórze czas weksluje sie we twajónce do usranyj śmiyrci ... „terôzki”. Jak my mómy zrobić pauza, eźli kcymy wiedzieć, znać na doczkaniu? Jak mómy medikować, kiej sztyjc łoczekuje sie łod nôs łodmowy? Jak mómy sie tónknóńć we „idei”, szpanóngu i decyzyji, eźli niy kcymy dać se kwilki na pomyślónek?
To jes akuratnie róla czytaniô, ftore prziwrôcô nóm czas, łodcióngajónc nôs łod terôźniyjszóści. Czytómy tu i terôzki ale côłki tykst zmiyniô sie bez zglyndu na to czy łostôł napisany wczorej abo tysiónc lôt tymu nazôd.
„Niy czuja, iże żyja, eźli niy jeżech pozórny – napisôł ci bół kiejsik Charles Bowden (hamerykóński pisôrz; urodziół sie w tym samym roku, co jô) we jejigo łostatnij ksiónżce „Niektórzy martwi nadal oddychają” („Some of the Dead Are Still Breathing”) – a niy poradza być pozórny, eźli niy łokrocza pónktu w kierym jô regiyruja kóntrola.” Łoto co forszlaguje nóm czytanie – zaciyranie szweli, po dobryj wóli urwa kóntroli.
Kiejech bół jesce bajtlym, śpikolym moja Ółma gorszóła sie na mie, kiejech przilazowôł na familijne fajery i biysiady z ksiónżkóm. Kiejbych to wtynczôs poradziół łoblyc we słówecka, mógbych Jij pedzieć, iże ksiónżkowy świat zdô mi sie barzij interesantny, fascybiyrujóncy niźli świat prôwdziwy, richticzny. Czytôłech wteda (łod szejściolytnigo śpikola aże kajsik do Abrahama) skuli tego, coby citnóńć łod wszyjskigo, i coby ku tymu łostać pochłóniynty bez akcjô ksiónżki. Bez te wszyjskie lata czytanie stało sie dló mie zortóm takij ci indijskij „medytacji”, ze azistujóncymi jij mecyjóma, szwerami ale i piyknościóm.
A możno prawie ci miôł nasz nôjsrogszy powojynny polaki pisôrz Stanisław Lem, ftory mustrowôł sie na wywołanym „Trylemacie” Gorgiasza z Leontinoi (gr. Γοργίας ὁ Λεοντῖνος , Gorgias ho Leontinos, ur. ok. 480, zm. ok. 385 p.n.e. – grecki wajzer i mówca), kiej pisôł: „Za piyrsze – żôdyn nic niy czytô; za druge – eźli już ftoś cosik czytô, to blank nic niy poszkopi; za trzecie – eźli bali i cosik spokopi, to na doczkaniu przepómni.” ....
Siôdóm. Staróm sie, usiyłuja sie wyszaltrować, wycichnóńć. Jes ci ale procnij niźli kiejsik ... ale czytóm ... już siódmy rółz kca zgwółcić „Ulissesa” Jamesa Joyce’a. Możno latoś byda miôł mazel i mi sie udô!

Stary knaker i ... dziecka

Trefiółech niydôwno jednego mojigo kamrata jesce ze Politechniki. Kielanôście lôt my sie nikaj niy spichli a i nasze drógi po tych sztudijach setnie ci sie we inkszych kiyrónkach rozyjńszli. Terôzki, kiejech ci go trefiół sam u mie na Pniokach, zdôł mi sie łón ale jakisik taki teskliwy i markotny. Skrziwiół ino gymba, zrobiół macha jak mie ujzdrzoł ...
– Pyrsk Erich! Co tam u cia? – uradowôłech sie festelnie ze naszygo trefu.
– Eeee tam, same turbacyje i zgłoby ślatujóm ci na mie.
– Niy gôdej! Widza przeca echt, co ci sie darzi choby ci skrzotek srôł ... sztramski ancug łod Giorgio Armaniego abo Karla Lagerfelda, biôłô hymda Brooksfield abo ino „Wólczanka”, binder „Willsoor”, szczewiki ... to cheba „Bata”, co już niy spómna ło buksioku ... Rolex to abo ... niy, to pewnikiym Philippe Patek ...
– Niy, to ino Jaques Lemans ... – łodpedziôł jankornie Erich.
– No, tóż niy miarkuja ...
– Urodziyło mi dziecko ... synecek ...
– Jezderkusie chopie! Tóż to kôżdy inkszy chop bółby rôd choby mu fto fliger fóndnół, miôłby mocka uciychy, iże mu sie na stare lata udało prasknóńć tora ... przeca to możno już łostatni szus ...
– Ja, inksze chopy mieliby możno i srogô uciycha ...
– Pierónie! Niy poradza zmiarkować, po jakiymu ty sie niy radujesz, skuli czego jeżeś taki markotny?
– Nó, bo wiysz Ojgyn ... jô jesce musza ło tym pedzieć mojij ... babie!

Jô ci przaja....

Bóło se kiejsik małżyństwo. Łón bakôł we werku, a łóna gospodarziła dóma. Skuli tego, iże byli już dosik trocha po wiesieli, tóż tyż i jejich sroge przónie zastómpiół prziwyk, festelnie sie już do sia przibadali. Kieregoś dnia baba zagôdała do swojigo chopa, ftory siedziôł po szychcie przed telewizorym:
– Jorguś! A ty to mi cheba już blank niy przajesz!
– Przaja ci, na przecamć, iże ci przaja...
– Gynał! Ty mi przajesz?
Na drugi dziyń ta samô lajera, zatym juzaś, i juzaś, i tak bez côłki tydziyń, baba niy dôwała swojimu chopowi pokój.
Aże ftoregoś dnioszka baba niy szczimała i wypraskła:
– Jorguś! Ty to na isto już mi blank niy przajesz, prôwda?
– A po jakiymu Erna tak miarkujesz, moja ty roztomiyło?
– Bo wiysz, tyn Yjwal ze drugij siyni, to pewnikiym festelnie przaje swojij Elzi... Wiysz, łón jóm wczorej wzión do takigo nôjdrogszego restaurantu we naszym mieście.
– Ale, przecamć jô ci na isto tyż festelnie przaja, moja ty roztomiyło babeczko...
– Nó, tóż udowódnij to yntlich, dokôż to!
– Dobra, tóż jô cie dzisiej wezna, moja ty roztomiyło we jeszcze drogsze miyjsce, na jeszcze drogszy plac...
– Oj, Jorguś, tym mój roztomiyły chopecku. Richtik? Doczkej ino kwilka, ida sie wysztiglować, wypiyknić, naparfinować....
– Babeczko ty moja, niy trza, niy trza... jadymy ino na tansztela...

Môj, kómuniółnfajery i szpas....

Ale, ale... terôzki jes taki czôs, kiej we niyftorych familijach ludzie sie już fest rychtujóm ku piyrszyj kómuniji dziecek. I wiecie, co żech sam kiejsik we naszyj telewizyji łoboczół? Anó, kiejsik to taki bajtel dostôwôł łod krzesnych koło, taki buksiok (a gôdało sie tyż dôwnij co te, kiere majóm kómunijne zygôrki, to sóm na isto... kómunisty!). Niyskorzij dôwali dzieckóm knipsaparat a terôzki to już niy ma gyszynku bez kómputra. I to ci juzaś niy tak blank jes prôwda. Terôzki, sam u nôs we Polsce (miarkuja, iże niy wszyjske jesce blank pogupieli) to tym dzieckóm, ftore majóm take srogie i styrcónce dakle, robi sie takô łoperacyjô plastycnô. Ludzie! Przeca to idzie ło filip przijńść! Chocia, bo jô wiym? Jakech wyczytôł we takim cajtóngu „Die Zeit”, bezmać we Hamerice to już dziołchóm szesnôście lôt starym bajstlujóm nowe silikonowe cycki, a zarôzki po urodzyniu dziołszkóm fónduje sie u dochtora pôłniyjsze wôrgi, coby szło kiejsik wiyncyj lipynsztiftu nafolować na nie. I tak sie medikuja (za tym cajtóngiym), iże kiej kiejsik łodkopióm za dwiesta lôt ichnie archyjologi te nasze terôźnie dziołchy, to na isto rzyknóm, co my byli jakiesik ci take plymia, kierych żôdno cywilizacjô niy miarkowała. Nale, to już jes starość ino tych, kiere bydóm sam gospodarzić za te dwiesta-trzista lôt; niy ma sie cym terôzki trôpić, pra?
Trefiółech ci bół kiesjik, pôrã lôt tymu nazôd, na „Ślónskich Godach” jednego srogigo angyjbra, kiery zawdy sie festelnie poradziół asić, i ftory wtynczôs pedziôł mi bół tak:
– Wiycie, panie Ojgyn ... jo móm buksiok, zygarek szwajcarski.... widzicie? JA, widzicie?
– A jô móm za to... czas! – drzistnółech ci mu nazôd!
Knajpa, szynk (a miôłech sam ło tym niy gôdać!). Wlazuje Bercik łod Majzlinyj i rycy na côłki karpyntel:
– Ftoś sam zapodziôł takô rola stozłotowych betków zabindowanych gryfnóm modróm szlajfóm?
– Jezderkusie! To jô! To jô! – rycy glacaty Antek.
– Nó, tóż jô znod ta waszô gryfnô modrô szlajfka! – gôdô Bercik.
Bo Wiycie! Trza sie tyż terôzki ździebko polachać, pochichrać, bo inakszij cowiek by ło filip prziszôł, i jesce by go niyskorzij kajsik do lazarytu dlô niymocnych na rozumie, do Rybnika lebo Toszka zakludziyli. A wice, lachanie, chichranie sie poradzóm mocka dobrygo zbajstlować i nôjgorszy rankor, żôl i utropa przewekslować na lepszyjsze. Dejcie pozór na taki możno wic!
– Panie dochtorze, mie ci ciyngiym pierónym boli gowa – pado Ecik.
– To pewnikiym słepiecie za tela gorzôły. – pado dochtór.
– A kaj tam, jô blank gorzôły niy tintóm... jô niy ciyrpia gorzôły.
– Nó, tóż pewnikiym festelnie kurzicie cygarety.
– A dyć kaj tam! Jô w życiy niy zakurzół żôdnyj cygarety, niy móm rôd tabaki.
– Nó, tóż możno idziecie za niyskoro we wieczór spać i jesce wyrobiôcie ze staróm po pierzinóm.
– A dyć jô jes samotny i już ło dziesióntyj nynóm choby śpikol po kómpaniu.
– Cosik mi sie widzi – rzóńdzi ze jankorym dochtór – iże tym tuplym waszô „aureola” jes wóm pewnikiym za knap, i we palica wôs ciśnie!!!
To ino skuli tych wszyjskich terozki tam na Wiejskij, kierzy sóm barzij papiyskie niźli Papiyż, a kiere terôzki dziepiyro sie wadzóm, hatruszóm, bo kôżdy śnich wiy lepszij, co tyż tyn nasz Łojciec Świynty pedzioł, lebo kciôł pedzieć. Kôżdy tyż lepszij miarkuje fto, kiej i kaj łozprasknół tyn prezidyncki fliger i kiej na łostatku napocznie sie ta wojna ze ruskimi. Nó ale, to wiycie, to same miarkujecie, i kôżdy dziyń we telewizyji mogecie łobejrzeć. Cheba, co gawcycie na roztomajte „dupelindy” znacy braziliskie filmy, kiere miała kiejsik pierónym rada moja Elza i beztóż politykóm sie niy tropi, i niy trôpióła.
A kiejsik ci ta moja Haźbiytka zaszperowała na sztrece, na hulicy Majzlino łod Bercika i pytô ci sie jóm tak:
– Kosmalino, a jaki to wasz chop mô fach?
– Anó, mój chop jes wynôlazcóm! – pado moja Elza.
– Niy gôdejcie? A co łón ci takigo już wynôlôz, wypokopiół?
– Kôżdy dziyń inkszy grónt, coby niyskorzij przilazować nazôd do chałpy!
A terôzki jesce jedna gryfnô sztrofka, kierô napisôł ci kiejsik bół – dejcie se pozór – Henryk Sienkiewicz:
„I dziwię się tylko, że kwiaty
Pod twymi stopami nie rosną,
Ty złoty mój ptaku skrzydlaty,
Ty maju, ty raju, ty wiosno!”
A bocza jesce jak za bajtla, kiej prziszôł już tyn gryfnisty môj, owiek przi piyrszym ciepłym dyszczu tyrôł po bosoku, wlazowôł ze uciychóm do kôżdyj jarugi, do kôżdyj kałuży, chocia jesce niy miarkowôł, nie naumiôł sie takich sztrofek, choby ino tego Leopolda Staffa:
„Słońce świeci, deszczyk pada,
Czarownica się podkrada.
Chodźcie, chodźcie prędzej dzieci!
Z nieba złoty deszczyk leci.
Maj na ziemi! Deszcz o wiośnie
Kogo zmoczy, ten urośnie.”
Nó, tóż możno jesce blank na łostatek jedyn, niy za tela szpasowny, wic:
Rółczasu jedyn łojciec, ftory miôł piyńciórka dziecek wygrôł ci ma jakisik loteryji fajnisto gracka. Prziszôł do dóm, zawołôł swoje dziecioki i spytôł sie jich, kiere tyż to na isto miało by erbnóńć tyn gyszynk:
– Fto jes nôjbarzij usuchliwy? – spytôł przodzij.
– Fto nigdy niy gymbuje mamulce?
– Fto robi wszyjsko, co mamulka kôże?
Na to piyńć dzieckowych głósików łodpedziało wrółz:
– Dobra, tatulku, dobra, mogesz se tatulku mogesz wzióńć dlô sia ta gracka!

Richat...

Jednymu fricowi jego baba napoczła gôdać bez śnik. Jakiesik ci tam jojczyni, stynkani i miano Richat... Nic, ino baba chopowi rogi prziprawióła, nó i tyn istny gynał tak samo pomyślôł. Coby to badnónć, sprôwdzić tyn chop rółzczasu markiyrowôł, iże wylazuje do roboty i skukôł sie we szranku. Zaziyrô, a sam jego babeczka wlazuje pod brauza, ukłôdô se kudły, parfinuje sie, maluje sie lipynsztiftym i we samyj ino nachthymdzie wrôcô nazôd do prykola. We tym łoka mrziku łozewrzili sie dźwiyrze i wlazuje... Richat...
Szwarny gryfcok, szamster, srogi chop, śmiadô skóra, czôrne bujne wosy – nó, na isto richticzny galant.
Tyn fric we tym szranku medikuje se: „Sto pierónów, ale tyn Richat jes zajebisty!
Richat kóńczy sie seblykać łod pôska w góra, a sam na basisku muskle jak „kaloryfer”, wyszportowany, klôta jak gladijator.
Tyn istny we tym szranku dalszij medikuje: „Nó, tyn Richat, to na isto ekstra chopisko!
Tyn Richat juzaś seblykô badki, a sam ci caubrowny ciulik – piyrszô klasa.
A tyn we szranku medikuje dalszij: „Ło sto pierónów, tyn Richat jes ci na isto rewelacyjô!
W tym łoka mrziku baba tego we szranku ściepuje ze sia nachthymda i pokazuje sie jeji ciało ze „celulitym”, łoklapniynte cycki, rozstympy jakiesik na basisku...
A tyn we szranku blank na isto myśli: Jô pierdola, ale gańba przed tym côłkim Richatym!

Borg, pożyczka....

Rółzczasu jednymu starymu Indijanerowi potrza bóło borgnóńć sie 500 dularów. Poszoł tóż tyż tyn istny do swojigo banku kaj bankiyrz wycióng srogi formulôrz, takô deklaracyjô i napocznół zadôwać roztomajte pytani:
– Na có wóm panoczku potrza tych pijyndzy?
– Anó, na rajza do miasta, coby skalić wszyjsko to coch wykopôł ze mojij ziymi. – łodpedziôł Indijaner.
– A jaki byście forszlagowali fant za te pijóndze? – pytô dalszij bankiyrz.
– Nó, niy miarkuja za tela, co to jes tyn fant – łodpedziôł Indijaner.
– To jes, wiedzóm łóni, cosik wertownego, co umożni zapłacić wert tego borgu, kiejbyście panoczku niy poradziyli tego borgu spłacić... Móżno môcie jakiesik autoki?
– Móm starucny autok ze 1950 roka.
Bankiyrz ino pokryńciół gowóm i dalszij pytô:
– A możno môcie panoczku jakosik gadzina w dóma?
– Móm kónia...
– Nó, moge być – pedziôł bankiyrz i prziznôł tyn borg pod fant tego kónia Pôra tydni niyskorzij tyn stary Indijaner juzaś prziszôł do banku. Wyción côłkô rolka rubych pijyndzy, łodrachowôł 500 dularów i przinôleżne cinze...
– Tu môcie panoczku pijóndze, ftorech wzión na borg! – pedziôł ze rułóm tyn stary Indijaner.
– A co panoczku zamiyrzôcie zrobić ze resztóm waszych pijyndzy? – pytô sie fałesznie tyn bankiyrz.
– Anó, wrajzić je nazôd do kabzy. – łodpedziôł tyn istny.
– A możno kcielibyście je wrajzić te pijóndze „na depozyt” we naszym banku? Ja? A my sie sam bydymy już dobrze ło te wasze pijóndze tropić, bydymy stôć łó nie, bydymy je dlô wôs wachować, a kiej bydzie jich wóm, panoczku, potrza, to je zarôzki wypłacymy...
Tyn stary Indijaner, podrôpô sie po łebie, duknół sie, ugibôł sie ku bankiyrzowi, kuknół ci tak na niygo podyjzdrzliwie i spytôł:
– A jaki wy mi panoczku forszlagujecie fant, jaki ZASTAW?

Byzuch u dochtora ...

Jô miôł zawdy rôd wszyjske żydowske szmoncesy, take ci, wiycie, te ichnie łozprowski. Mocka jich krajzuje terôzki we internecu i beztóż jô kciôł dzisiej przipómnieć taki jedyn, ftory sie dziyje u dochtora. Możno niy wszyjsko tak ganc ajnfach pójńdzie przetuplikować na naszô gôdka ale .... byda sie starôł!
Jedyn istny wlazuje rajn do dochtórskigo kabinytu, do takigo ci szprechcimra.
R. – Dziyń dobry, pón dochtór!
D. – ... A .... dziyń dobry ... wasze miano .... to jak?
R. – Rółzyncwajg ... Maurycy ...
D. – Lôt to wóm pizło?
R. – Śtyrdziyści trzi ... do sto dwadzieścia ...
D. – Handlyrz ... kaufman?
R. – A co? Możno nachtop?
D. – .... (dugszô pałza) ... My tak ino skuli sztatistiki ...
R. – My? To panoczków jes wieluch ... tych dochtorów?
D. – My, to znacy ... dochtory ... wszyjske dochtory ... we knapszaftach ...
R. – Wiym, miarkuja, dziynki, Pónbóczku bróń ... mało to jô sie już nalyczół ...
D. – Tóż ... co panoczku wóm jes?
R. – Kiejbych jô wiedziôłech, to bych jô ku wóm panoczku dochtorze niy prziszôłech ...
D. – ... Nó, tóż seblykej sie pón!
R. – Kôżdydziyń jô sie seblykóm ... i nic niy pómôgô ...
D. – Łóni sóm żyniaci?
R. – Nó alyż ... sakramyncko żyniaty!
D. – Dziecka łóni majóm?
R. – Trzi ... i ło wiyncyj blank niy ma gôdki !!!
D. – A po jakiymu?
Rółzyncwajg chytô dochtora za knefel łod mantelszyrcy i rzóndzi mu do dakla:
R. – Sie strachóm rizikówać ... czytôłech sztatistiki ... iże co szczworte dziecko plóncnie sie gupie, iptowate .....
.... ..... ....
D. – Boli, żgô wôs panoczku cosik?
R. – Niy!
D. – Apetit, pypeć majóm łóni panoczku?
R. – I cóż z tego? Ćkóm, jym, jym i widzisz pón co z tego ... wszyjsko łoddowóm ... we haźliku ....
D. – Nynôsz pón dobrze?
R. – Bez dziyń blank niy poradza ...
D. – A we nocy?
R. – A fto we nocy niy śpi ... ale wisz pón ... stopieróńsko charcza przi śniku ... i sie zarôzki budza ... Tela, co terôzki móm blank nowy knif ... nynóm we izbie kole ... i blank nic niy słysza ...
Dochtór, taki ździebko stropióny tesknym głósym gôdo ku Rółzyncwajgowi:
D. – Mój panoczku! Kiejbych jô bych bółech taki zdrówy, herski jak łóni panoczku to ... ech ...
R. – A co panoczku wóm jes?
D. – (machnół rynkóm) – serce, serduszko ...
R. – Co? Za twarde?
D. – Za miyntke ...
R. – Dukszij trza warzić ...
D. – To jes blyskanie przistawek ... miarkujesz pón?
R. – Ze przistôwek, ze przidôwek to ino ... fetowny harynek! ... A môsz pón zgaga, pôli wôs we gordziylu?
D. – Zegłowoczô mie ...
R. – Bździna, beler! Utrzite, surowe jabko kôżdydziyń skorzij „na czczo” ... Stóń pón tak ku mie zadkiym!
Biere suchôwka lekarskô łod tego dochtora i łosuchuje go ...
R. – Łoddychej pón ... niy łoddychej ... łoddychej ... niy łoddychej ... uuu ... sóm jakesik szmyry, cosik szuści ... zakucej pón, panie dochtorze ... prawe hośle, prawe puco we ece zajynte niymocóm ... Na miyłóść boskô! Ciepnij pón zarôzki kurzynie i ... ani achtlika gorzôły, żôdnego sznapsa ... eee ... nynôsz pón dobrze?
D. – Maluśko i blank usmolónie ...
R. – Radza wóm panoczku dochtorze „chrapolina” – jedna pila na łodwieczerz ... a apetit, smacysko do jôdła môsz pón?
D. – Strzydni ...
R. – Szluknij pón sie pół szklónki czystyj gorzôłki przed jedzyniym ...
D. – Przeca gôdôłeś pón, coby ani sznapslika ...
R. – Co inkszego achtlik, sznaps a blank cosik inkszego szklónka ... przijńdź pón za jakiesik trzi tydnie ! ...
D. – Ale kaj???
R. – Anó, dó mie! Hulica Złotô szejść pomiyszkanie łoziym ... przijimóm kóżdydziyń łod pióntyj do siódmyj po połedniu ... a pijóndze przijimóm, biera bez côłki dziyń ... zaklupiesz pón nogóm ...
D. – A po jakiymu nogóm móm zaklupać?
R. – Bo rynce bydziesz pón miôł pôłne ... gyszynków ...

Bajzel ...

Idzie chop bez Czynstochowa a sam ci na jednyj chałupie srogi i farbisty szild na ftorym stoji: „Burdel u Urszulanek”
Kuko, zaziyrô wyproszczóny ... medikuje, medikuje ... nô, dobra ... wlejza!
Jak pomyślół, tak zrobiół ...
Wlôz rajn. Niysroge pomieszczyni, na prómp dźwiyrzy. Kole dźwiyrzy urna, szklanny kastlik ze napisym: „Kcesz zeksu – wciep 50 złotków.”
Idzie dalszij, nastympnô izba, direkt juzaś fajnistô kastla ze napisym: „Kcesz zuper zeksu – wciep rajn 100 złotków.” Pomedikowôł deczko ale wciep i wlôz rajn. A sam kolyjno izba i juzas prómp dźwiyrzy kista i napis: „Kcesz na isto totalnygo zeksu i stopieróńskij ekstazy – wciep 200 złocioków.”
Łodezwali sie w niym łonake wónty i szkruple, juzaś ździebko poślynczôł ale wciep dwiesta złotków i wlôz ... tela, co terôzki sie znod blank sóm na dródze. A dźwiyrze sie za niym wartko zatrzaśli. Łobejzdrzôł sie do zadku ... a tam na ścianie jesce fajniyjszy szild: „Razinku łostołeś WYDUPCZÓNY bez nasze szwestery Urszulanki!!!”

Ślepôk we môju...

Rółzczasu jedyn ślepôk, doznôł na wiesna chuciska i srogigo gyfilu, i zakciało mu sie stopieróńsko baby. Kóżdydziyń smyndziół, nónkôł swojich kamratów próśbami, coby mu kieryś sprowadziół do dóm jakosik dziołcha, choby i za pijóndze. Dlô świyntego spokoju kamraty zgódziyli sie na tyn jego winsz.
– Paulek! Narychtuj sie na jutrzyjszy wieczór! – rzóńdzi jedyn z jego kamratów. – Tak, jakeś kciôł, przijńdzie ku cia jedna frela o dziesióntyj na łodwieczerz.
Paulek sie wykómpôł, poparfinowôł, powyciskôł mitesry i ze szpanóm czekôł na zwónek przi dźwiyrzach. Kiej tyn zwónek zaglingôł druk mu sie stopieróńsko sztreknół, tak, iże bez jakisik łoka mrzik myślôł, iże mu serce pitnie do galot. Grace mu dyrgotali, kiej łotwiyrôł dźwiyrze, ale rzyknół jesce:
– Pytóm we moje progi...
– Serwus! Mianuja sie Erna.
– Fajnistô sztima môsz Erna. – rzyknół na to Paulek.
– Wszyjske mómy take sztimy, aże wszyjske we naszyj branży. – łodpedziała.
– A rzyknij ty mi jeszcze jakeś jes łobleczónô? – pytôł dociyrnie nasz Paulek.
– Móm na sia sztram jakelka, kieculka mini, farbiste hółzynsztrymfy, zeksowne szczewiki, a pod kieculkóm ino „stringi”!
Paulek na to wszyjsko poczuł pulsiyrówanie we daklach, społyknół ślina i gôdô:
– Tóż pódźmy zarôzki do mojigo szlafcimra, a tam, blank tak po lekuśku sie wzajym poseblykómy.
Kciôł ci sie łón tym tuplym nacieszyć do imyntu i kôżdym grajfniyńciym, i tyż kôżdym słóweckym. Kiej już dziyrżół góma ze tych „stringów” pytô jesce:
– A czy ty môsz rada roztomajte fantazjyrowanie we prykolu?
– Wiysz, chopie, wszyjsko co ludzke niy ma mi cudze. – łodpedziała ze rułóm Erna. – Zrobia, chopie, dlô cia... wszyjsko.
– A takô całbrownô cifra 69 gôdô ci cosik dziołcha, ja? – pytô jesce Paulek.
– Nó, jak by ci to pedzieć... tela mi piźnie latoś we lipcu!

Zielóniate kaspry i ... mój kamrat....

Nó, tóż mómy już môj. I zarôzki kca sam pedzieć, iże blank nic niy byda gôdôł ło żôdnych powstaniach. Ani ło tym warszawskim, ani ło tych naszych, ślónskich. Połozprawióm ło... UFO i ło tych zielyniatych kasprach, ftorzi nôs nawiydzajóm zawdy bez lato, przi srogij hicy, gynał jak ta gowiynda, potwora ze Loch Ness. To, ło czym kca sam dzisiôj rzóńdzić, na isto przitrefióło mi sie jakiesik łoziym lôt tymu nazôd.
– Jezderkusie! Sto pierónów. Przeca to już dzisiôj strzoda, pra? Doczkej. Ja, we pióntek po połedniu moja Erna wylazła ino na trzi godziny do swojij kamratki. Mieli tam cosik heklować, sztikować, sprawiać jakiesik sztepdeki na gyszynk dlô jejich kamratki, kierô łostała terôzki starkóm. Niyskorzij bół ino telefółn, tela, co na ta iptowato „poczta głosowo”. Jesce jakisik SMS, kieregoch blank niy poradziół spokopić. Wiym, wiym, iże we sobota poszołech do Zigi, bo już dwa tydnie tymu ugôdali my sie do kupy ze Edkiym na szkata. Niy rzykna nic złygo, blank fajnie sie napoczło, tela ino, co po piyrszym granie bez dwióch i ze kóntróm niy stykło nóm już gorzôły. Edek pylnół sie na tansztela i przismycół cheba ze śtyry flaszecki, coby – jak gôdôł – stykło do rana. We sobota, blank z rańca przikwanckôłech sie do dóm a sam we chałpie prózno. Baby mojij niy ma, śniôdaniô niy ma, bali i jednyj flaszki piwa we kilszranku żech niy znod. Nó, Sodóma i Gómora! Skôranie boskie.... – gôdô mój jedyn kamrat, kiery łapnół ci mie we szynku u Pyjtra.
– Nó i coch miôł robić? – cióngnół dalszij tyn kamrat. – Poszołech wartko do szynku na Krojcce i trefiółech ci tam Mańka łochlapusa. A wiysz Ojgyn, iże stary chyrtóń, podanie jak starô fóra łod Wańdlicha, trza festelnie szmarować, nó.... tóżmy i ździebko tam pośmiyrowali. I dalszij – jak to haszkowy Szwejk zawdy gôdôł – jak tam bóło, tak tam bóło, zawdy jakosik bóło i jesce nigdy tak niy bóło, coby jakosik niy bóło. Kiejech sie deczko spamiyntôł, glingali już we „Józefce” na srogie; niydziela. We chałpie nic do szlukniyńciô, żôdnego piwa, ani jakigosik zeltra, ani kropki wody; jedne co ino bóło wilgłe, to sztrachecle, kiere mi do haźlika ślecieli. Anich sie tyż niy łoszpluchtôł, inoch tak jak stôł, gibym poszołech, co jô gôdóm? zaciorôłech sie do pyjtrowego szynku. – dociep kamrat, szluknół deczko ze zajdla, i cióng dalszij.
– Jezderkusie! Łeb choby kalfas, lynzyk jak śtyry dni niy pranô fuzekla, nic ino na isto prziszło mi sam kipnóńć! I tak jakosik pomaluśku, pomaluśku, sznaps i piwo, sznaps i piwo i jakosik prziszôłech do sia... podwiyl kole mie niy stanół, wiysz tyn fric glacaty choby świynty Antónik – rzóndzi dalszij tyn mój kamrat. – I tak, anich sie niy spodzioł, kiejech bół nazôd dóma i przikarycyła ci sie moja świekra; łóna zawdy, ale to zawdy sie przikotasi we pyndziałek na wieczór coby mi narychtować côłki waszkorb praniô do mangli. I łóna tyż sie niy skapła, iże mojij Erny niy ma we chałpie. Abo co wiedziała, cy jak? A mie mory bieróm, bo na tyj mojim dioseckim mobilnioku móm ci tego SMS-a, że moja starô do kupy ze kamratkami polazła kajsik do tyjatru, na tego magika, co to te roztomajte kónsztiki bajstluje. Takech sie znerwowôł, bo mi jesce kamraty cosik sam fandzolyli, iże we telewizyji ta côłko Drzizga gôdała ło jakimś UFO, kiere poradzi roztomajtych ludzi drapsnóńć i porwać tam kajsik we kosmos. Ojgyn! Ludzie roztomiyłe! Kiejbych tak jô tak móg, jak niy moga!
Dugo jesce mi tyn mój kamrat jamrowôł, wajôł i cosik tam bamónciół:
– Wiysz Ojgyn, eeep, wiysz, miarkujesz, na zicher ta moja Erna UFO porwało i wykludzióło jóm ci kajsik we kosmos. Jô ci gôdóm, tak jak we tym programie „Rozmowy ło ptôku”, cy jak sie to tam mianuje. I gynał fandzolyli ło tym do kupy ze tóm Yjwóm Drzizgóm.
– Wiysz – gôdóm ci do tego kamrata, kierego sam dalszij niy byda mianowôł – fulosz choby mulôrz a ze zadnij kabzy ci miszóng kido! A możno to tyn David Copperfield, tyn magik, całber, kiery sam do nôs, do Polski przijechôł cosik tam zmachlowôł, zacałbrowôł i tela, a niy żôdne tam take dioseckie UFO? A kiej już przikarycyła sie yntlich ta twoja Erna do chałpy, to łobejzdrzołeś chocia gynał jak łóna na isto wyglóndała?
– Co jak wyglóndała, co jak wyglóndała – wrzesknół tyn mój kamrat – przeca tako ci bóła boroka bez tych „ufoludków” ścioranô, iże jô jij wartko zarôzki narychtowôł woda we badywannie, narychtowôłech dobrygo tyju ze sznapsym, coby ździebko prziszła do sia...
Nó, możno to i te zielóniate cwergi byli, ale mie by moja Elaza takich gupot niy poradziyła pedzieć, a... możno mi sie tak ino zdô, bo kôżdô, ale to kôżdô baba poradzi wypokopić roztomajte gupoty, coby chopa za balek wciś.

Piyrszy rółz...

Poszôł rółzczasu jedyn istny na te moderne terôzki disco. Wkarowôł rajn, łobziyrô sie tak naobkoło – przi tiszu zicła sie blank fajnistô, szykownistô dziołcha. Nó, tóż spytôł ci sie jóm, eźli moge sie przisiednóńć ku nij.
– Ja, dyć żysz! Na przecamć, ino jes takô sprawa... jô jes inwalidka, kalyka na wózku. Miarkujesz?
Synek tak kukô, zaziyrô – nó richtik, jes jak dziołcha pedziała. Ale nic tam... pedziôł, iże mu to blank niy zawôdzô, blank go to niy szteruje.
Siedzóm sie tak, łozprawiajóm, szlukajóm po lekuśku te jejich drinki i po jakimsik czasie tyn karlus gôdô:
– Suchej ino, możno by my tak zatańcowali?
– Jakóż to, przecamć jôch jes na wózku, niy moga...
– Blank niy szkłódzi, jakosik to bydzie...
Nó, i richtik, wyjechôł ze tym wózkym na pojstrzodek, tańcujóm, kółka sie ze piskaniym kryncóm na zolu. Po pôruch kónskach zmôchane wylazujóm na świyży luft. Tam rómanticznie, mankulijnie, miesiónczek, gwiôzdy, takô ci tam gôdka ło bele czym, karlus napoczynô łostro sie do tyj dziołchy dobiyrać. Ale dziôłcha deczko sie łopiyrô:
– Jô niy moga, badnij sóm, paraliż, wózyk...
– Spoko, spoko – rzóńdzi tam po modziokowymu tyn karlus – jô przewiesza cie bez pot, jakosik to wszyjsko szafnymy, jakosik se poradzymy...
I tak tyż razinku tyn karlus zrobiół. Przewiesiół jóm bez te łogrodzyni, wybzykôł ci jóm, łoblyk, posadziół nazôd na wózyk i wjechali juzaś rajn na te disco. A tam dziołcha dała sie do beku. Tyn istny deczko zaniypokojóny, ździebko nerwyjs pytô sie:
– Co jes lółz? Co sie dziyje?
– Bo... miarkujesz... to piyrszy rółz... – gôdô bez płaczki dziołcha.
– Co ty fandzolisz, przecamć czułech, iże to na isto niy bół dlô cia piyrszy rółz!
– Ja, ja... piyrszy rółz mie ftosik niyskorzij ze łogrodzyniô syjmowôł...

Ida do szynku...

Rółzczasu jedna pôra bóła zarôzki po żyniacce – dwa tydzie skorzij mieli wiesieli. Chop, po prôwdzie festelnie przôł swojij babeczce, ale prziszło mu smacysko, coby trefić sie ze swojimi starymi kamratami i deczko śniymi pobalandrować we jejich umiyłowanym szynku. Napocznół sie łoblykać do wyjńściô i gôdô opaternie do swojij babeczki:
– Wiysz ty moja roztomiyło, jô terôzki wylazuja, ale niydugo wróca nazôd.
– A kaj tyż to lejziesz, mój ty roztomiyły chopeczku? – spytała sie ta jego babeczka.
– Anó, miarkujesz, ida do szynku, moja ty świyrgołuszko.
– Kciôłbyś możno piwa, mój ty roztomiyły chopeczku? – spytała sie baba i podlazła ku kilszrankowi, łozewrziła dźwiyrze i pokôzała mu zamlóng, côłkô kolekcyjô 25 zortów piwa ze roztomajtych dziedzinów.
Chop sztopnół festelnie zdymbiôły i jedzinie, co poradziół ze sia w tym łoka mrziku wyszwargotać, to tela:
– Ja, ja, mój ty bómbónku słodziuśki... ale we naszym szynku.... nó wiysz, miarkujesz... te łoziómbióne zajdle...
Niy nastyknół jesce wszyjskigo wypedzieć, kiej jego babeczka mu przerwała:
– Kciôłbyś do piwa łoziómbiónô kufa? Niy ma problymu. Wyjyna ze jejich kilszranku srogachny, mocka wyziómbióny zajdel do piwa.
Ale chop, deczko blady już ze wrażyniô, niy dôwôł za wygranô:
– Nó ja, mój skarbyńku, ale we naszym szynku majóm take na isto szykowne, szmektne przidôwki, szpajzy... Niy byda tam dugo. Wróca naprôwdy wartko – łobiycuje chop.
– Môsz szkrabka, smacysko na jakiesik przidôwki ku piwie, mój ty misiôczku roztomiyły? – Baba łozewrziła dźwiyrze szrancka a tam nasztaplowane: słóne paluszki, łorzyszki, chipsy, parszczóne krzidełka, pokrónô szołdra, marinówane lisówki i szampiniôki i mocka jesce inkszych maszkytów.
– Ale, moja ty roztomiyło... we tym naszym szynku... wiysz... nó, miarkujesz... te wszyjske chopske łozprôwki, sklinanie, jak to miyndzy chopami...
– Kciôłbyś sklinaniô, mój ty dziubecku? Nó tóż słepej te twoje kurewskie piwsko ze tego jebanego łoziómbiónego zajdla i żrij te pierdolóne przidôwki! Jeżeś giździe terôzki żyniaty i nikaj łochyntolu kurwa niy pójńdziesz! Spokopiółeś to untlich skurwysynie?