sobota, 29 czerwca 2013

Chop jak Hamerikón...

Hanysek miôł szkrabka na dupczynie (po polsku, na seks) ze jednóm kamratkóm ze roboty. Tyla jednakowóż, iże mierkowôł, co łóna jes skuplowanô ze kimsik inkszym... Hanysek bół corôzki barzij spiynty i zaufryjgowany, aże na łostatku podlôz ku nij i rzyknół:
– Dóm ci dziołcha tysiónc złocioków, jak dôsz zwólô, cobych cie dupnół łod zadku...
Ale ta dziołcha rzykła, iże niy, na zicher niy! Na to tyn nasz Hanysek łodpedziôł:
– Byda stopieróńsko wartki, ciepna te pijóndze, te tysiónc złocioków na dyliny, a ty sie ino deczko ugibniesz, a jô zrobia z tym dupczyniym fajrant podwiyl ty sie niy sztrekniesz!
Dziołcha tak deczko pomedikowała i na łostatku rzykła, iże musi sie dogôdać ze swojim szacym. Glingła bez mobilniok dó niygo, łopedziała ło co gynał idzie i na to tyn jeji szać łodpedziôł:
– Kôż ty mu zabulić... dwa tysiónce złocioków... Łapnij je gibko, a łón bali i niy zdónży, niy nastyknie seblyc galot.
Dziołcha sie zgodzióła, przichwôlóła i jakiesik pół godziniy niyskorzij tyn jeji szac, jeji galant sztyjc i jednym ciyngiym czekôł na telefółn. Na łostatku, tak jakosik po półtoryj godzinie sóm dó nij glingnół i spytôł sie, cóż tyż to sie stało, iże sie niy łodzywô.
– Wiysz, mój ty roztomiyły, łón ciepnół na dyliny... same klepoki!!!

piątek, 28 czerwca 2013

Krowa....

To jesce ze czasów sztudynckich. We srogij wykładowyj zoli siedzi se gryfnie dwóch sztudyntów. Blank wele nich, poblisku zicła sie jedna festelnie gryfnistô, szykownistô dziołcha. Jedyn śnich uzdôł, co kciôłby ci jóm przigôdać. Beztóż tyż napisôł na szkratce: „Môsz gryfnô szłapecka” i ciepnół ku nij ta szkartka. Ta dziółcha sie tak fajniście lachła i łodpisała: „Móm tyż chopie i drugô fajnô szłapa”. Tyn istny, kiej ino to przeczytôł, zarôzki jij napisôł: To możno by my sie dziołcha ugôdali tak... miyndzy jednóm a drugóm?”
Ciepnół dziołsze ta szkartka, i za pôra minutek wylôz ze tóm dziołchóm ze zoli.
Tyn drugi, ftory łostoł driny, tyż upatrzół sie tyż jedna szykownô dziołcha i dôwej, wykryńciół tyn sóm nómer: „Môsz dziołcha fajnistô szłapa”.
Ta mu nazôd: „Drugô tyż móm gryfnô”!
Na to tyn synek: „Nó, tóż możno ugôdómy sie tak jakosik miyndzy trzecióm a szczwôrtóm”?
Tak dziôłcha tak sie ino na niygo wejzdrzała ze łoburzyniym, łozgzukaniym, cosik naszkryflała na szkartce, ciepła mu jóm i wylazła ze zoli.
Synek przeczytôł, a sam bóło tak: „Miyndzy trzecióm a szczwôrtóm to ty sie synek mogesz ugôdać ze... krowóm!

czwartek, 27 czerwca 2013

Fto pytô, tyn blyńdzi...

Fto pytô, niy blyńdzi, a tak na isto miôłech rzyknóńć: fto Pytia, tyn bamóńci. Idzie mi ło to, iże kiejsik we staróżytnióści bóła we Delfach, we tyj świóntyni Apolla takô wywołanô wyrócznia (ze miymiecka órakel) mianowanô Pytia, ftorô ci zawdy ciepała ryjdy blank pometlane, niyświatłe i niy prómp. A czamu tyż jô razinku dzisiej ło tym gôdóm? Ano, kolyjnô zapówiydź kóńca świata niy spôłnióła sie. Latoś 21 môja miôł sie napocznóńć fajrant duchówy, a juzaś 21 paździyrnika, gynał ło szóstyj po połedniu – fizyczny fajrant. Ale, kiej czytôcie tyn tykst, szlus naszyj egzystyncyji na Ziymi jużcić niy nastôł; sztyjc żyjymy. Dziewiyńćdziesiyńciolytniymu hamerikóńskimu kaznódziyji Haroldowi Campignowi już dziynkujymy, chocia niyftorzi proszóm ło jesce. Te, ftore mie radzi czytajóm, kapli sie możno, iże jô już kiejsik (cheba w 2008r) rzóńdziół ło kóńcu świata, kiery mô na zicher być – poduk kalyndôrza Majów – we 21 grudnia 2012 r. Nó, ale do tego jesce chnet dójńdymy deczko niyskorzij.
Diktatórz Benito Mussolini nadôł jednymu istnymu ślachyctwo za rzôdki kónszt przepejdzyniô pogody. Niydôwno juzaś we internecu łodżóła plytnia: Raffaele Bendandi (Italijok, kiery zemrził we 1979 r, ftory przepejdziôł, co 11 môja 2011 roku we Rzymie dójńdzie do srogigo trzyńsiyniô ziymi. Rółz już mu sie udało (cheba we 1923 roku) ale tóm razóm sie łomylół. Ziymia, jużcić, zatrzónsła sie, tómpła 11 môja, ale niy we Rzymie ino we szpaniolskij Murcji. Idzie wyczytać tyż we ksiónżce Erica Chaline’a, iże wszyjske, ftore próbowali przepejdzieć prziszłóść – łod starożytnich proroków po nôjbarzij modernych „futurologów” – mynij abo barzij szpektakelowo sie drzistli.
Pojstrzodkowohamerikóńske plymie Majów miało ci fanta na pónkcie mierzyniô czasu. Stwórzyli łóne dwa roztomajte kalyndôrze, i ku tymu taki zizdym „Dugij Rachuby”, ftory rachowôł dnioszki łod samygo stworzyniô świata (eźliście sóm dociyrne, bóło to 8 wrzyśnia 3114 roku przed Pónbóczkiym). We rómach tego ci zizdymu nôjdukszym kónskym czasu niy bół rok ani wiyk, ino „baktum”, kiery twôł bez 144 tysiónce dni. Skuli tego, co dlô Majów pierónym isto bóła ciferka 13, uzdali łóni, iże kóniec świata, szlus tego naszygo żywobyciô na fajrant 13 baktum, znacy sie – 21 abo 23 grudnia 2012 roku. I coby tam niy medikować ło jejich przepówiydniach, żôdne przepejdziane katastrófy sie niy przitrefiyli, a i łóne same niy poradziyli spomiarkować, iże jich już kajsik we IV wiyku blank i do łostatka niy bydzie.
Nó, bół ci tyż taki wsiowy łowczôrz, maściôrz, dlô kierego napoczniyńcie planetowaniô niy bóło szczynsne. Synek gyszefciôrza ze połedniowyj Francyji musiôł przerwać nauka we szuli, bo w miyście wypraskła epidymijô dżumy. Ze uniwerzityjtu go wyciepli za łowczôrske praktyki. Możebnie, co Michel de Nostredame (barzij znany jako Nostradamus) kurzół jakiesik ziylsko, bo we 94 rymówanych wiyrszach przewidziôł bezmać wszyjskie niyszczysne fale, łod Hitlera aże do zbulyniô World Trade Center (WTC). A tak prôwdóm, to bół ci ino chudobnym planeciorzym i naśladówcóm, abszrajberym, ftory skutnie uwôdziôł letkowiyrne elity Francyji. Wszyjske ci te jejigo moc dómniymane przepowiydnie łodczytowali tameszne jako ino blank niy tak gupiô parada ajnbildóngu. Niyftore jego przepówiydnie powstali już po tym, kiej ci sie na isto przitrefiyli.
Sóm ale i jesce inksze. Niyftore, fest podyjzdrzliwie nastawióne ekszperty tyż popôłniajóm fyjlery, kiej kritikujóm i łochybnie szacujóm nowe wynôlôzki. Irlandzki matymatiker Dionysus Lardber (1793-1859) przestrzygôł, iże przi pryndkóści 200 kilomyjtrów na godzina niy strzimajóm puca pasażyrów cugów.
– Fto kciôłby tyż tego używać? – pytôł sie prezidynt Hameryki Rutheford B. Hayes, kiej gôdôł we 1876 roku ło telefółnie, a juzaś Ynglynder William Preece, niyskorzyjszy gówny inżiniyr poczty, medikowôł tak:
– Hamerikónóm na isto potrza telefółnu, ale nóm, Ynglynderóm blank tego niy trzeja. Mómy przecamć mocka samtyjszych laufrów i ordynaców.
Juzaś Henry Morton, piyrszy dyrechtór Stevens Institute of Technology, trôpiół sie, iże byrna Edisona to jakisik cygański knif abo fitulityngyszeft, a francuski marszal Ferdinand Foch mianowôł fligry „moc interesantnymi grackami bez jednakowóż znaczyniô dlô wojska”.
Nó, i szłoby sam połozprawiać i ło pijóndzach. We terôźnich czasach króm prezynterów pogody nôjbarzi utónkani we fiberhicy zdôwajóm sie ale być ekónowmisty. Sóme chyntliwe pogódzić sie z tym, iże polityka zawdy bydzie takim niy do spokopiyniô miszmaszym, chaósym, a kultóra jes ci blank i do łostatka niy do spómiarkówaniô. Przecamć napisali kajsik we 1955r., w cajtóngu „Variety”, iże tyn côłki Rock and roll niy zetwo bali i jednego syjzónu. Ale jednakowóż sztyjc – cufalowo – łoczykujymy, co te nasze móndroki łod ekónomiji bydóm barzij słuszne i łodpowiydzialne. Podanie jak dwa lata tymu nazôd tak i we 1929 roku pôra dni skorzij tego srogigo „krachu” na Wall Street ekónomista Irving Fisher pedziôł bół, co niy potrza sie strachać blank łó nic.
Naszô, Wiycie, prziszłóść blank niy jes tak cudzô jak zagranica. Prziszłóść to blank inkszy świat. Eźli szafnymy deczko podyjzdrzliwóści, uwidzymy gynał, iże te wywołane „zmiany klimatyczne”, szlus ze erdyjlym i wszyjske stroszki spółczysnóści, to łostatnie place na pierónym dugij liście mrócznych wróżbów i przypówiydni terôźnich planieciôrzy-mismacherów. Przecamć styknie zaszaltrować lecy jaki radijok abo telewizyjô a sam durch i jednym ciyngiym te iptowate łocieplynie klimatu, i take ci tam pierdoły. My juzaś, kiej cepiato łodciepujymy wszelijake przewidywania, zynknujymy sie, pogrónżómy sie we łosobliwyj letardze, i blank mómy za ajnfach, smolymy regle pozorności i côłke pouczki i egzorty wizynszaftlerów. Co moge mieć, a jakóżby inkaszij, moc katastrófalni kónzekwyncyje.
Przi napoczniyńciu spóminołech ale ło tym kóńcu świata we 2012 roku. Szlus tego naszygo świata mô trefić ło szkucina przed Godami, 21 grudnia, a wziyno sie to tak po prôwdzie ze kalyndôrza Majów. Wiycie, ta côłkô „prekolumbijsko” cywilizacyjô zapôchóniyła sie tak po prôwdzie kajsik kole XI wiyka. Jak ci to tyż sie galantnie skłôdô, co nôjważniyjsze tameszne móndrôki i planeciorze tak gynał łobcyrklowali we tych jejich kalyndôrzach prziszłość tego naszygo niy nôjgryfniyjszego ze światów ze takóm ci tysiónclytnióm nadmiaróm już po jejich zapodzióniu sie, po jejich stracyniu sie ze tego świata. Łopytowujecie sie możno i co ze tego? Anó, nic, smolół pies, przeca żôdne ci nôs tam lecy jake drachy niy wystrachajóm. Jakiesik take tam jak: „ ... pesymizm ekonomiczny, spadek siły nabywczej ... niepokoje społeczne ...” „kriza finansowô”, Sarkozy i Merkel, grecke bónckały i niyszporki, i take tam jesce inksze gupoty, kiere nóm ciyngiym wstyrkajóm te ze wiyrchu, te angyjbery ze Wiejskij we Warszawie.
Nó, tóż poduk tego wszyjskigo, coch skorzij pedziôł, ło tyn 2012 rok niy trôpcie sie za tela, niy musicie sie blank hruzić ło to, jak urychtować wtynczôs zwykowe Gody, bo Bożygo Narodzyniô już sporzij na isto niy bydzie. Ale podwiyl co, latoś jesce muszymy to jesce jakosik ściyrpieć; niy ino Gody ale jesce ku tymu i Zilwestyra, i na łostatku tyn srogi i frechowny niyskorzij zilwestrówy kacynjamer!

środa, 26 czerwca 2013

Lógika...

Depcóm drógóm dwie klôsztorne panny. Jedna sie mianowała Matymatika (mianujmy jóm literkóm „M”) a drugô Lógika (bydymy jóm mianować „L”). Ta piyrszô, znacy M (Matymatika) gôdô ku tyj drugij, znacy L (Lógiki):
– Dzisz dziołcha tego chopa, ftory sztyjc i jednym ciyngiym pyndaluje za nami drógóm już łod jakigosik dugszego czasu?
– Anó, widza...
– Wiysz, za jakiesik dwie minutki łón nôs cheba doścignie ... Tóż tyż podle kanónów, regli lógiki muszymy sie łozdziylić, a wtynczôs łón pójńdzie ino za jednóm snôs... trefiymy sie we klôsztorze...
Do klôsztoru piyrszô przikludziyła sie ta klôsztornô panna, kierô mianowała sie Matymatika. Deczko niyskorzij wkarowała zafucanô szwestera Lógika.
Szwestera M pytô sie nerwyjs:
– Jezderkusie! Pónbóczku! I co sie stało?
– Podug regli, zakónów lógiki tych chop móg pójńść ino za jednóm snôs... poszoł za mnóm!
– Nó, i co? Nó i co dalszij?
– Nó, tóż poduk regli lógiki, kiej jô ino napoczła deptać gibcij, łón tyż napocznół gibcij przebiyrać szłapami.
– Nó, i co dalszij?
– Anó, podug mojich zakónów lógiki napoczłach gzuć pyndym, a łón gibnół sie tak samo... napocznół lecieć drabym...
– Jezderkusie! Mój ty Pónbóczku! I co dalszij?
– Podcióngłach, zadziyrgnółach tyn mój habit do góry, a łón – podle wszyjskich regli lógiki – spuściół galoty...
– Ło mój ty roztomiyły Pónbóczku! Jezderkusie! I co dalszij? Co dalszij?
– Anó, ganc ajfach... Podle regli lógiki klôsztornô panna ze zadziergniyntóm kieculóm gzuje gibcij, niźli cho ze spuszczónymi galotami...
– Nó, ja – rzykła na to klôsztornô panna mianowanô Matymatika – A mielichmy po 50% szanzy na to, iże kierôś snôs tych chop jednakowóż... łapnie!

wtorek, 25 czerwca 2013

Przebôczyni...

Kaznódziyja wygłôszô swoji kôzanie na tyma... przebôczyniô. Po płómiynnyj ryjdzie pytô sie zgrómadzónych, skludzónych we kościyle ludzi:
– Wieluch swôs, braciô, łodpuści swojim wrogóm?
Półowa wiyrnych dźwigô rynce na wiyrch. Festelnie niyrôd wszyjskimu, nabanturzóny kaznódziyja ciógnie dalszij swoji kôzanie. Po jakichsik 20 minutkach pytô juzaś:
– Wieluch swôs, braciô moji łodpuści swojim wrogóm?
Tóm razóm zgłôszô sie kajsik kole 80% ludzi. Tyn kaznódziyja jesce festelnie niyrôd, zawiydzióny wrôcô do swojigo kôzaniô. Śleciało juzaś jakiesik 30 minutek i tyn kaznódziyja juzaś pytô:
– Wieluch swôs, moji braciô, łodpuści swojim wrogóm?
Skuli tego, iże wszyjske już myślóm ło łobiedzie... wrółz do kupy podniyśli grace w wiyrch. Wszyjske, króm jednyj starecki ze trzecij raji wele zojli. Uwidziôł to tyn kaznódziyja i pytô sie ta starecka:
– A czamy łóni, stareckô, niy kcóm łodpuścić swojim wrogóm?
– Anó, bo jô już niy móm żôdnych wrogów, i tela!
Jakóż to? Po jakiymu? Jakô eście sóm starô?
– Anó, pizło mi 93 lata...
– Tóż niych łóni stareckô wyjńdóm na pojstrzodek i rzyknóm tak prôwdóm, jak tyż to jes myjglich, cobyście starko w takim wiyku nie mieli żôdnych wrogów?
Starecka wylazła tak łostrzymnie, niyśmiôło na pojstrzodek kościoła, biere te cedzitko bez ftore gôdôł kapelónek-kaznódziyja i rzukô po cichuśku:
– Anó, moje wy roztomiyłe, przeżółach już wszyjskich tych... skurwysynów!

poniedziałek, 24 czerwca 2013

Bestyjô...

Jedyn rôz, nałónczôs mszy, pojawiół sie znôgła Dzioboł. Zaziyrô srogimi ślypióma po ludziach, chichrô ci sie tak łoszkliwie i siadô na ółtôrzu. Ludzie wartko śmiatajóm ze kościoła i ino jedyn starzik sie niy ruszô, i świdrzy na ta bestyjô. Yntlich tyn Dzioboł podlazuje ku niymu i pytô sie go:
– Te, starzik, a miarkujesz ty, fto jô jes?
– A dyć, iże wiym, ftoś ty jes!
– I blank sie mie niy strachôsz?
– Niy! Ani deczko sie cia niy boja!
Dzioboł sie letko zadziwiół, i dalszij pytô starzika:
– Mie sie przecamć wszyjske bojóm, wszyjske sie mie lynkajóm, a ty chopie na zicher niy?
– Niy, na zicher sie ciebie niy lynkóm!
– A po jakiymu ty razinku sie mie niy lynkôsz?
– Wiysz dzioble, jô jes żyniaty ze twojóm szwestróm już ło 48 lôt!

piątek, 21 czerwca 2013

Procnie cowiekowi, kôżdymu cowiekowi ...

Skuli przewlykłych niyporozumiyń abo bez czyjeś zaniydbani nasze polske, a i te ci ślónske życie jes niymożnie procne. Skłôdô sie na nie mocka aufryjgujóncych dóznaniów, sztinkrów, histeryji. Żyjymy jak we jakimsik łobmierzłym i żadnym śniku. Pijynżne i chudobne, mode i stare, baby i chopy – wszyjske tropióm sie ło swoja jamernô dólô. Sztyjc ci nôs dopôdajóm i łobjimajóm depresyje. Sómy tyż łokolóne ze wszyjskich zajtów. To niy mómy blank pijyndzy, to juzaś tyż cosik wypraskło, To ci na nôs wrzescóm, to juzaś wystôwiajóm nôs na sztich. To juzaś we chałpie cosik sie niy klyjbuje, to we robocie mómy same łopresyje. Ino śmiatać kaj korzyni rosnóm. Abo zababulic sie w ciepło deka, wyszaltrowac telewizor i przepómnieć ło wszyjskim. Kciałoby sie tak..., a tak prôwdóm to nicego by sie niy kciało. Ino tak sie lygać i fest wyblyscać ślypia, gawcyć sie na gipsdeka. A możno sie zakochać? Ale w kim? Zwekslować robota? Zmiynić życie? Ale, do sto pierónów, jak?
Nó, tóż trza nóm znôjśc winowatego i festelnie go zniynôwidzieć! Toć iże ja! Tak tyż postympujymy. Kôżdy mô swojigo winowatego. I kôżdy winowaty tyż mô swojigo.... winowatego, i tak dalszij, i twórzi sie lyńcuszek winowatych. Winowatych potrza pocióngnóńć do łodpowiydzialnóści! Ale my same przecamć tyż niy sómy bez sprowki i beztóż tyż zametlalichmy sie we tych rechnóngach do granic możybnóści. Winowate sóm szefy i podwłôdny, winowatô jes Warszawa i côłkô prowincyjô, liberały i zacófańce, winowate sóm cudze i niysamtyjsze.
I ino jedyn, jedziny cowiek niy ma winowaty. Wszyjske naobkoło sóm winowate a łón jedyn... niy! Łofiara procnego życiô. I blank gynał miarkujesz chopie fto to jes! Niy wiysz? Nó, niy markiyruj i niy lyj sie żurym. Tym cowiekiym jeżeś przecamć TY! Festelnie ci spółczuja – przecamć tak prôwdóm, abo tak ci sie zdô niy jeżeś blank winowaty, bez côłke twoje życie smycys ino brzymia ciynżyjsze niźli bergówa. Lecy kedy spóminôsz swoja modość. Jak to bóło słódko: ćkało sie lody wanilowe, fyrtało na kole, pyndalowalo sie do szuli kaj pôłno bóło przocieli i kamratów. Kaj łóni sóm terôzki? Nôgle sie pokazuje, iże mode lata blank ci niy bóły takô szykownô. Łojciec słepôł. Niy słepôł? To możno blank niy miôłeś łojca? Pitnół z chałpy kiejś bół jesce śpikolym? Za to jakô całbrownô bóła twoja mamulka! Co, iże niy miała dlô cia blank czasu? A możno miała?Ale wczas sie zwiykowała. Po jakiymu? Miyszkaliście we familoku? Dobrze sie wóm ukłôdało ze sómsiôdami, z ftorymi dziyliliście kuchnia i badycimer? Niy? A możno prali cie we szkole? A eźli jeżeś możno dziołchóm, to co ci sie przitrefióło? Jużcić nic takigo. Wczas naumiałaś sie malować ślypia i pazurska, a chopcy cie ino sztyjc łobmacowali. Ftosik cie wyfikôł i łowitnół, zatym juzaś, uwiyrzółaś, a łón wykôzôł sie wrółz lómpym i bezkurcyjóm. A możno tyż miałaś szumnô i perfekt familijô, ale wszyjskich wczas zebrało choróbsko jake? Ja, i ty tyż jeżeś niymocnô, plecy cie targajóm i szłapy sztinkrujóm... Garantjyruja wóm, iże wszyjsko jes na zicher usmolóne i beznadziyjne, niy ino we naszym życiu. Dóm wóm bajszpil.
Bółech niydôwno we Paryżu. Bółeś chopie, bółaś babo we Paryżu? Niy udało ci sie? Pewnikiym jesce sie tam wykludzisz. A eźli niy pojedziesz, to znôjdziesz se winowatego, łodpowiydzialnygo za to, iże cie żôdyn tam niy poswôł. I blank niy gôdóm ło tym Paryżu skuli tego, coby cie festelnie bodnóńć. Jakóż by inakszij, to jô jes winowaty – bółech we tym wywołanym Paryżu a ty niy bółeś, i tela!
Bółech tam na takij szykownyj i sztramskij wystôwce, na takim aussztelóngu. I to niyskoro we nocy. Niy, niy bóła to wystôwka kajsik we Moulin Rouge ani we jakimsik inkszym kabarycie. To blank niy bóło skuplowane ze gołymi babami. Bóło to we Grand Palais. Bóła srogô raja, i wszyjske te ludzie kcieli łobejzdrzić sie łobrôzki XIX-wiycznygo malyrza francuskigo Claude’a Moneta. Tyż ci mi atrakcyjô. Malowôł ci łón maki, stromy, rzyczki, morze. Nic nadzwykównego. Bez côłke swoji życie biyfowôł, za modych lôt prómp głódowôł. Bół ci tyż łón tamesznym wsiokiym, ale mu sie podarziło. Stôł sie wywołanym artistóm. Do tego Grand Palais przikludziyli wszyjskie łobrôzki Moneta ze côłkigo świata.
Landszafty, jak landszafty tela, co tyn Monet śpiywôł swojim malowaniym hymn na czyść życiô i malowôł kwiôtki. Szkryflôł subjyktywnie, słówiół swój stosónek do życiô. A łóne tymu głódnymu brodziatymu cowiekowi zdało sie, widziało mu sie côłkowicie! Kôżdy pinkel i bździna raduje go i fascinjyruje. I niy poradziół ci łón wyjńść ze łocałbrowaniô nad tym, co stworzół Pónbóczek. Na przidowek rzóńdzi kôżdymu snôs, iżechmy sóm łosobowóścióm. I wszyjske Żabojady wele mie łoglóndajóm łobrazy i tyż radujóm sie życiym. Przijzdrzôłech jim sie gynał: blank jich niy aufryjgowało te pozbawióne kónfliktu malyrstwo. Na płótnach niy bóło blank sagich babów a jim sie to zółwizół podobało. Ale na jednym, mie sie cheba nôjbarzij zdôł, bóła rada wszyjskimu stroka na pocie we zima.
Lajstnółech sie katalog wystôwki i poczytołech sie niyskorzij ło życiu tego artisty. Po jakiymu jónech sie czytaniô?Anó, beztóż iżech na tyj wystôwce niyspodziónie uwidziôł łobrôz przedstôwiajóncy baba tego Moneta, Camille, kierô skorzij szpacyrowała we biôłych szatach po pasiónkach pôłnych maków, a terôzki leżałe we trómnie. Ze tego katalogu dowiedziôłech sie tyż, iże malyrzowi zemrziła jesce i drugô baba a ku tymu tyż pôrã dziecek. Zrobióło mi sie go żôl, przecamć to niysprawiydliwe! My Polôki, Ślónzôki, stynkómy, jojczymy, lamyndzymy. Nó i te nasze lamyndzynie mogóm na łostatku gorszyć jakiesik wyższyjsze siyły, beztóż tyż na poprawa niy mómy co rachować. Ale sam mómy do czyniyniô ze cowiekiym, ftory wysłôwiôł życie, a za to sztyjc łobrywôł po palicy. Gryfnie to tak? Tyn Claude Monet zwiykowôł do 86 lôt a terôzki jego lanszafty sóm we wercie milijóny dularów.
Tóż tyż tyn Monet, to przikłôd cowieka, ftory niy ma winowaty. Pod tym zglyndym jes łón podany na cia, mój ty roztomiyły czytelniku. Eźli monet przeżywôł depresyje? Jakóż by inakszij! I pod tym tyż zglyndym jes podany na cia. Ale Monet tak by tak malowôł pogódne łobrôzki. Przôł swojimu życiu nad wszyjsko – niypoprawny „optymista”. Blank niy to co my. My na zicher znôjńdymy winowatych naszych depresyji i przikłôdnie jich ukôrómy. Eźli niy dzisiôj, to za jake sto lôt, ale zawdy!
A terôzki ... he, he ... uwierzyliście we to wszyjsko, coch sam nałozprawiôł, ja? Nó, tóż musza ale pedzieć, iżech prziszôł na te idy, coby to wszyjsko napisać, kiejech przeczytôł artikel jednego móndroka i filozofa, mojego równioka, Rusa Wiktora Jerofiejewa. I iże co, jako to ... niy byliście we tym Paryżu, niy łoglóndaliście łobrazów Claude’a Moneta, pra? Tóż to blank nic niy szkłódzi, doczkejcie do lata a i u nôs bydzie tak gryfnie jak na jego łobrôzkach, a podwiyl co, trzimcie sie i sznupejcie za tymi, ftorzi sóm wszyjskimu winowaci, iże wóm sie niy darzi.

czwartek, 20 czerwca 2013

Kokot...

Jedyn bamber miôł ci cosik bez dwiesta kurziców (kur) i ani jednego ku tymu kokota. Poszôł tóż tyż do sómsiôda i lajstnół sie tak możno ze trzi kokoty łod niygo. Na to tyn sómsiôd pytô sie go:
– Rzyknij mi chopie czamu aże trzi? Jô ci sprzedóm mojigo kokota, ftorego mianujóm Erwin. Erwin to ci jes taki kokot, kiery poradzi łobsużyć i bez trzista możno kurziców.
Podwiyl co, łobalyli możno dwie halbecki, dobiyli targu, chop wróciół sie nazod ze tym Erwinym do chałpy, wypusciół go ze klôtki i rzóńdzi:
– Nó, suchej ino Erwin, sam môsz swoji łobyńście, czekô na cia bez dwiesta kur, wyluzuj sie, jeżeś jedzinym kokotym we mojij dziydzinie, niy môsz sie co dziczyć i uwijać, ino mi sie niy przijńdź na skapka, boch dôł za cia mocka pijyndzy.
Ledwa chop skóńczół gôdać, kokot SRUUU do kokocińca. Przeleciôł wszyjske kurzice (i to pôra razy) ino piyrze furgało naobkoło. SRUUU! I pogzuł do lauby wele kaj byli kaczyce – te same! Chop wrzescy, próbuje go zahaltować, próbuje go sztopnóńć, ale kaj tam. SRUUU! Erwin pogzuł za stadym gańsi i starciół sie we łoddali. Zarôzki ło szaroku wstowo, zaziyrô opaternie a sam na placu leży choby niyżywy Erwin a gynał nad niym furgajóm gajery, znacy sie sympy. Podlazuje chop ku niymu i wrzescy:
– A dzisz to, gôdôłech ci, cobyś dôł se pokój. Tela kasy praskło mi do flapsu....
Na to tyn kokot Erwi łotwiyro pomaluśku jedyn ślyp i sycy bez zaciśniynty dziób”
– Ciii, zawrzij sie chopie, spierdalej chopie, bo mi... sympy płószysz!

środa, 19 czerwca 2013

Pozwónne dlô zwónka (sztacijónarnygo)...

He, he ... eli twój chopie telefółn dóma jesce sie łodzywô? Skoro ja, to pewnikiym zółwizół go niy łodbiyrôsz, prôwda? A we blank niydalekim fórt kejś tam przitrefiało sie nóm, iże podnosiylichmy suchôwka telefółnu, a driny bóła guchô cichóść. Bez duge lata take łobrôzki byli na isto zielaznóm tajlóm „horrorów”, zimbolym izoliyróngu i zapówiydzióm bezpochybnyj klynski i niyszczyńściô. A jednakowóż ledwa piytnôście lôt po tym jak takô szałszpilerka Drew Barrymore łodebrała telefółn łod zabójcy we piyrszyj binie fylmu „Krzyk”, szlus telefóniji sztacijónarnyj stôwô sie corôzki barzij prôwdziwy – i same sómy tymu winowate.
Wiycie, mój dómowy telefółn glingô mało kej. A eźli bali i zwóni, to jô go zaobycz niy lodbiyróm. Niy móm rôd miarkować, fto jes po drugij strónie, i co i rółz dozwôlóm, coby łodebrała autómatycznô zekrytarka. Tela, co nigdy niy łodsuchuja nagranych wiadómości. Wylazuja ze założyniô, iże wiadómość łostawiónô we chałpie, we ftorym niy ma żôdnego, radszij niy ma tym tuplym nôglóncô. Zakłôdóm, co eźli ftosik na zicher musi sie symnóm rozmówić, glingnie na mobilniôk, wyśle „esemesa” abo ymilka.
A jeżech przecamć już bez szejśćdziesiónt lôt stary. Beztynczôs milijółny terôźniyjszych dwadzieściapôralotków mô włóśne mobilniôki już łod samyj podstawówki. Kiej łosiednóm na swojim, pewnikiym niy uzdajóm se, coby pocióngnóńć linijô sztacijónarnô. Bo tyż i na jakiego dioska? Przecamć to ino nadbytnie pijynżne łobciónżynie. Móm szykownô pôrã sómsiôdów ftorzi majóm szykownsite sztele, borg we banku na pomiyszkanie, ale telefółnów sztacijónarnich niy majóm.
Napoczli ci te telefółny chnetki po kryjóncku sie tracić. Śmiyrć tego ci telefółnu sztacijónarnygo to zmiana kultórowô, ftorô wpływô zarówno na nasze łosobiste życie, jak i na fóngowanie we grómadzie. Na tyn przikłôd we familiji. Podwiyl naszô życiówo bina niy łopanówali mobilniôki, wszyjske dómowniki gynał wiedzieli, fto do cia zwóni i jak dugo łozprawiôsz. Zituacyjô zawdy bóła dlô nôs wszyjskich bezpochybnô. U nôs dóma byli dwa aparaty, ale bali i przekludzynie sie ze łozprôwkóm do drugij izby miało swoji znaczyni.
I chocia sómy prziwiónzani do swojich mobilniôków, jesce wiyncyj czasu niźli na łozprôwki telefóniczne poświyncómy na pisanie. Bali i roztomajte ferajny karitatiwne zachyncajóm, coby spómogać ślachytne cyle przi dopómożyniu „esemesów”, co wybôwiô nôs łod kóniycznóści łozprawianiô ze bele kim. We biórach jes ci tyż doimyntnie barzij cicho niźli kiejsik. Łozwartô przestrzyń wymuszô jakosik dyszkrecjô. Kiejech napoczynôł robota za byamtra, wiedziało sie wszyjsko ło kamratce lebo kamracie, ftorzi siedzieli przi sómsiydnim szrajbtiszu. Niy mieli łóne wybóru – łozprôwki ze frajerkóm abo miyłóśnikym, ze mamulkóm, byamtrym ze banku trza bóło wiyść bez telefółn, ftory styrcôł na jejich szrajbtiszu. A jô blan niy miôł żôdnego wybóru jak markiyrować, iże blank nic niy słysza, czego tóż tyż te łozprôwki tyczóm. Dzisiôj słychać ino klupotanie tastaturów. Kiej juzaś ftosik wele czekô na łodpowiydź na ymilka, co nôjwyżij panuje ino pôłnô szpany cichóść.
Nó ale dości już tyj szmelcownyj nóstalgiji i przignymbiyniô za czasami tych telefółnów sztacijónarnych. Przeca ypoka jednyj jedzinyj linji telefółnicznyj we kôżdym pomiyszkaniu (a kiejsik ze jednym telefółnym na familok) niy bóła błógim czasym niyzaszterowanyj harmóniji życiôfamilijnego abo fóngowania spółyczności. Tela ino, iże kiej zedrziła, śleciała ypoka jednyj liniji, z kieryj korzystalichmy wszyjske dóma, stalichmy sie choby niytykalne, zawarte kôżde we włóśnym, priwatnym świycie, mynij blank przistympne. Mobilniôk, we ftorym idzie driknóńć knefel „łodciep” dowo zwólô na nowy szimel kómunikacyji – to ty chopie łobiyrôsz, z kim kcesz połozprawiać. Elektrónicznô poczta dozwôlô ci wciś ludzióm roztomajtych informacjów, ftorych blank niy kcieli nafasować. Blank tyż przepóminómy ku tymu, iże napisanie tego, co mómy do pedzyniô i drikniyńcie knefla „wyślij”, to jednakowóż blank niy ta samo lajera, co richticznô łozprôwka.
Wiycie! Prziszôłech na te idy, coby ło tym wszyjskim sam Wóm łopedzieć kiejech przeczytôł artikel dziynnikôrki Jess Cartner-Morley, a zatym jesce i po łobejzdrzyniu filmu „Wrzyśniowy numer” we ftorym jedyn istny gôdô do swojij kamratki, iże łóna niy umożniô ludzióm dostympu do sia; niy mô takij potrzyby, coby być dlô wszyjskich łosióngalnô. I tyż my, kiej niy łodbiyrómy telefółnu sztacijónarnygo, pokazujymy takô ci razinku arogancjô i grubelactwo. Kcymy kómunikować sie ze inkszymi na naszych włóśnych warónkach, i to jesce i we czasie, ftory nóm klapuje. Eźli niy łodbiyrómy telefółnu, bo razinku kładymy dziecka do prykoli, to jes do porzóndku. Ale eźli jô niy łodbiyróm telefółnu, bo jeżech usiotany i niy móm chańdzi ze żôdnym łozprawiać, abo możno razinku napoczynô sie fylm, ftory kciôłech na gwôłt łobejzdrzeć? Tó to sie mianuje ganc ajnfach „egoizm”, znacy dosiynbóść. Tym tuplym, iże wiynkszóścióm ludzi, ftorych żech sie pytôł, fto tyż to glingô na jejich telefółn sztacijónarny, wrółz łodpedzieli, co to sóm zaobycz już fest zwiykowane familijanty. Kiej tyż dowómy zwólô, coby tyn telefółn glingôł, i glingôł, sómy ganc ajnfach grubelajske i soróńske.
Bółoby na zicher jankorne, kiejby sie pokôzało, iże kiej piszymy esemesy, posywómy wiadómości na Face Booka abo Naszô Klasa, i kiej ci jesce łodnôwiómy prófile na tych internecowych „portalach społycznóściowych” niy mómy za tela energiji, coby polozprawiać ze ludźmi, ftorzi kcóm na isto snami polozprawiać. Szaltrowanie i wyszaltrowanie sie ze łobiygu podug włóśnygo widzimisie niy moge łostać bez kónzekwyncjów, bo we richticznyj społycznóści jes ci to ganc ajnfach niy do przijyńciô.

wtorek, 18 czerwca 2013

Piastujmy, stójmy ło nasze wnóntrzne ... łogrody

Alech wypokopiół tytulka tyj mojij łozprowki, prôwda? I ja, i blank niy, boch prziszôł na te idy, kiejech przeczytôł artikel jednyj szwarnyj dziołchy (dló mie dziołchy, boch już deczko zwiykowany), kierô sie po łojcach Grażyna Plebanek mianuje. Jes ci łóna sztramskóm rajzynderkóm, kierô bez piyńć lôt miyszkała we Sztokholmie a terôzki przekludziyła sie do Brukseli. I jô miarkuja, co moje łozprôwki czytajóm (suchajóm) wiynkszóścióm ludzie take stare jak jô (mode, to możno ino skuli tego, coby sie pośmiôć ze bôjczyniô starego knakra). Ludzie, dlô ftorych internec niy jes nôjważniyjszóm we życiu zachóm, blank niy zajimó jich srogô polityka, a i terôzki – skuli niyherskich pynzyji – i do cajtóngów ino lecy kedy zaziyrajóm. Ale i tym kciôłbych cosik sam na myślónek wciepnóńć.
Moje roztomiyłe suchocze (czytelniki)! Fto snôs niy mô żôdnych tajymniców? Fto niy schróniô, niy dekuje swojich myśli, swojigo fantazjyrowaniô, swojigo ... włóśnygo jô? Anó, możno ino porzómne babeczki (eźli jesce take sóm?), możno inkasynt, sekutnik, farorz we suchatelnicy (ale ino we suchatelnicy, bo kaj indzij bych niy bół taki isty), fto jesce? Bo przeca niy modzioki, kiej już blank mode dziołszki piszóm tagebuchy, kaj fantazjyrujóm ło zeksownym kapelónku łod katyjmusu, a karlusy ciupióm i kajplujóm roztomajte fylmy ze pornusami, ku tymu frice ze tyj modernyj terôzki klasy strzydnij przistôwiajóm sie, zolycóm i „podrywajóm dupy” i zaciyrajóm górzci, iże szafnyli mody ale gupi kónsek pod bokiym nic niywidzóncych, nic niysłyszóncych ślubnych babeczków.
Wiycie, jest ci taki łobrôzek: zicli sie trzi małupice, trzi gryfne afy, jedna śnich dichtuje swoje dakle, drugô zatykô swoja gymba, a trzeciô zasłóniô ślypia. Ajnfachowe chopy miarkujóm, iże tak gynał wyglóndajóm jejich babeczki. Ale to blank niy jes prôwda. Jejich roztomiyłe babeczki tyż sie sztyjc wyrywajóm, smukajóm sie spode jejich boku i ... ze szteryjotypu. Te niyporzómne, szmodrate haśty tyż majóm przeca swoji tajymnice – i to jich ale nôjczyńścij chopy ... niy zdrôdzajóm. Bo tak na isto, wnótrznóm szwarnotóm cowieka jes ... tajymnica.
Roztomajte poradzóm być tajymnice, beztóż tyż tak roztomajcie wyglóndajóm gymbulki niyftorych naszych babeczków, naszych flamów i kochanków. Abo tyż i łoczy – żyjymy przeca w czasie ... „botoksu” i „silikonu”, kaj brózdy sóm gynał jednako wypôłnióne, sztim blank tak samo sie niy môrszczy, a tyż te lica fajniście sztrychujóm sie, wygłôdzajóm sie z wiykiym. I ino ślypia łostôwajóm echt, jak u tyj naszyj Edytki Górniak we „Tańcu z gwiôzdami”. Tak w côłkości, to frela ze małymi cyckami mô na isto przesrane; wiela to razy przitrefiało sie takij dziołsze, iże jakisik łochlapus wrzesknół ku nij ze daleka:
– Eee, synek! A skocz ty mi ino po ... piwo!
Tajymnica jest naszym, czy to chopów, czy to babów – retóngiym. To ino ta sam tajymność nadôwô naszym łoczóm gysztalt, blik, i festelnie kusi i wôbi. Jednakowóż beztyczôs pozbôwiómy sie jij, tyj tajymnicy gynał tak jak i tych wszyjskich zmôrscków, zgrzibów – piszymy przecamć roztomajte „blogi”, tónkómy sie we Facebooku, hycómy we Twitterze – wszandy idzie ci nôs namierzić, dopaść lebo spytać sie ze drugij półkuli ziymskij:
– Tóż jakóż to, lajstnółeś sie chopie te ajnlagi do szczewików na platfus, coch ci je doradziół se sprawić?
A tak prôwdóm nasze prawo do tajymnic jes nóm zebiyrane bez ta naszô kultóra (eźli to jesce jes kultóra?) jak zebiyranô jes ziymia Holyndróm bez morze. Co prôwda pole tego ringowaniô miyni sie „depresjóm”, ale przinôjmnij dziyrżóm sie łóni gróntu pazurskóma jak niy przimiyrzajónc tyn nasz chop Ślimôk ze powiyści Prusa abo Drzymała we wiadómyj fórze. Skuli tego ci łoszkliwego interneca wszyjsko ci łó nôs wiadómo, łomawiómy swoji problymy, dzielymy sie ze społycznóścióm internecowóm tym, co ci nôs festelnie trôpi – i to łod plynckiyrzów, wrónich ślypiów na lewyj szlapie, bez nasze popśnióne leberka do cufalu kiejchmy chyciyli naszô starô ze inkszym chopym we antryju, abo tym z cego mómy nôjsrogszô frojńda. Wystawiómy sie same na łobstrzał setek łoczów, a co zwyrtniyjsze internecowe samobójce bali i kielanôstuch tysiyncy – zażarte wyznôwce tych wszyjskich insztytucji facebookowych prześcigajóm sie bezmać we podôwaniu liczby znajómych, przibiyrajónc do swojij czelodki ludzi blank niyświadómych. A niyskorzij idzie we internecu ujzdrzić tak egzóticzne pôry, jak wywołany dochtór ze Kanady i Erna łod masarza ze Pcimia.
Wiycie, jô jes za prawym do swojij, włóśnyj i jedzinyj tajymnicy. Do tyj tyż włóśnyj, możno i festelnie ćmawyj zajty, kaj cosik sztyjc łodbiyrô, pśni sie a możebnie, iże i szimluje. Do takij włóśnyj, wnótrznyj izby, kaj sztapluje sie roztomajte stare szace – stary taszynmeser jesce ze harcyrstwa, połómany filok, listy miyłósne łod piyrszyj libsty, tagebuchy ... I takô móndrość mojigo kamrata:
– Chopy! Na isto uwijejmy sie festelnie przoć cudzym babóm ... jejich chopy tak porzónd fórt ze chałpy... wylazujóm ...
A chop we mojich latach dowo sie już pozór, miarkuje, co żywobycie niy jes nóm dane rółz i na zawdy, kôżdy dziyń przikludzô nôs ku fajrantowi, kôżdy ze tych dnioszków jes przeca inkszy, kôżdy niypodobny, kôżdy ale tyż dziyń moge być na isto tym łostatnim. Trza sie gibać, trza sie uwijać, coby tyn kôżdydziyń fest utrzimać, choby ino na papiórze.
Ale, moje Wy roztomiyłe, rzyknijcie mi ino skany sie biere te côłke dzielynie sie wszyjskim ze wszyjskimi? I niy metlejmy dzielyniô sie dlô dobra inkszych, ze dzielyniym sie tym, czego tak by tak mómy na zicher za tela. Przecamć cifra tych, ftorzi posywajóm darki łofiaróm powódzi abo trzyńsiyniô ziymi na Haiti, jes tak na isto ino „prómilym”. Juzaś liczba tych, ftorzi fest pyrskajóm jadym, giftym na roztomajtych internecowych forach jes na zicher moc trujóncô. Eźli wrôcómy sie ku stadnóści? Kiejsik ludzie góniyli we stadach, dzisiôj łamżymy po sklepach blank łoddziylnie, ale za to ... kuplujymy sie wszyjske we necu (we internecowyj siyci) – przociele wszyjskich krajóm kuplujcie sie! I miarkujcie, znejcie wszyjske naobkoło, iże Ana wrajzióła łowiynzina do bratruły, kamrat mô egzyma, a sómsiôdka ze szczwortego sztoklu śleciała na pychol ze słodów i terôzki musi sie lajstnóńć nowy gybis. To takô naszô wsiowô klepeta i gôdka, nasze kôżdydniowe niyprzidajne deptanie kapusty tela ino, co miasto ze listecków tyj kapusty, wygniotómy zôft ze internecowych „linków”.
A jô, kiej ino spomiarkuja, iże gymba wykrziwiô mi sie już blank mrócznie i złówróżbnie, kiej tyż jesce do mojij duszy zawitô wilgły, zaślóndrany listopad, kiej chyca sie na tym, iże mimowólnie przistôwóm przed składym truchłów, abo tyż kroczóm za kôżdym natrefiónym pogrzybym, a łosobliwie, kiej mie już na zicher ta łoszkliwô „hipochondria” chyci, iże potrza mi sztramskich zasadów moralnych, by sie postrzimać łod umyśnego wyjńścia na hulica i metódicznygo ściepowania hutów ludzióm ze paliców – wtynczôs uznowóm, co już czas zicnóńć przi kómpie i wlyjź do ... internecu. Bo niy ma co świtać we zdrzadło, kiej włóśno fresa jes blank krziwo.
Beztóż tyż nawoływóm do łodwrótu łod tyj iptowatyj stadnóści. Wołóm Wôs do flyjgowaniô włóśnych, wnótrznych zegródków, choby to byli ino stopieróńske hyrdzie i habozie. Bydźmy inksze za hilfóm wnótrznyj tajymnicy, włóśnyj izby, do kieryj niy wpuszczómy cufalowych byzuchantów.
Jak to gôdajóm Ynglyndery: My home is my castle, moja chałpa jes mojim festóngym. Eźli muszymy już kóniycznie, wygłôdzejmy brózdy i smorscki, ale niy róbmy piykniyjszymi i niy wystôwiejmy na pokaz naszych wnótrz. Dejmy tyż przecamć pożyć tymu ci mitycznymu Sinobrodymu w nôs. Tyn bôjkowy fric katrupiół swoji kolyjne babeczki i trzimôł je we swojij izbie, do ftoryj ale klucza żôdnymu niy dôwôł. Tóż tyż piastujmy nasze tajymnice, te wszyjske swoje fest mróczne kómnaty, bo bez nich sómy ino jałówóm ziymióm, próznóm biksóm po lakfarbie. Zawiyrejmy te niyjawne izby na klucz i łodżyńmy łod nich wszyjskich łoszkliwych ciykawskich.

poniedziałek, 17 czerwca 2013

Bez kómplyksów....

Wiycie! Możnoch sie deczko zniyskorzół, ale dziepiyro terôzki wlôz mi w grace artikel Juliana Glovera, we ftorym idzie poczytać ło jednyj gryfnistyj ankycie zbajstlowanyj bez ynglynderski cajtóng The Guardian, a sporzóndzónyj we piyńciuch ojropyjskich krajach: we Francyji, Miymcach, Wielij Brytaniji, Polsce i Szpaniji, a łobjimajóncyj po tysiónc chopa we kôżdyj dziydzinie.
Tak prôwdóm stykłoby pedzieć, iże Polôki uznali, co sóm na isto nôjgryfniyjsze, nôjgalantniyjsze i nôjlepszij poradzóm warzić. Ale, to możno niy bółoby do łostatka wszyjsko.
Szpaniole bezmać poradzóm szmektnie warzić, Miymce nôjlepszij jejździć autokami, a Polôki wyglóndajóm całbrównie: styknie spytać Ojropyjczyków we czymsi przóduje jejich nôród, a wyłónióm sie festelnie interesantne tryndy. I tak ci wiynkszóścióm roztomajte nôrody miynióm, iże poradzóm cosik robić łosobliwie dobrze – króm Ynglynderów, ftorzi majóm sie za strzydniôków.
Badani łobjimało bez piyńć tysiyncy ludzi (po tysióncu ankiytiyrówanych w kôżdym kraju). Zóndiyróng pokôzôł fajnisty miszóng mustrowych szteryotypów naródowych, sroge szpanerstwo i ajnbildóng ojropyjskich nôcyji. Miymcy mogóm słynóńć ze lyjderhółzów i sztramskigo biyru, ale Polôki bijóm na łeb rest nôrodów pod zglyndym wiary we swojã umiyjyntnóść pochłónianiô dowólnyj ilóści ankoholu i niy ślatowaniô pod tisz. Aże 61% Polôków miyni, iże gorzôła jes jejich rodôkóm niygróźliwô – we przeciwiyństwie do Szpanioli, spojstrzód ftorych ino 14% pedziało te same ło swojich pobratymcach i jejich łodpórnóści na prziroki piwa San Miguel.
Ynglyndery juzaś niy próbujóm wypiyrać sie tego, iże blank letko idzie jich naprać. Ino 15% twiyrdzi, iże sóm barzij sztramske niźli słepane bez nich trónki, nałónczôs kiej 85% miyni, iże ynglynderske palice sóm liche. Króm Polôków, te inksze nacyje niy łodbiygajóm łosobliwie łod tyj normy.
Kiejby tak zrychtować Ojrowizyjô naródowych grajfków, Szpaniole i Francuze byliby nôjlepszyjszymi kuchôrzami, a przinôjmnij tak by rzykli we łodpowiydzi we tym ichnich zóndiyróngu. We dómowinie „haute cuisine” znacy sie we tyj „wysokij kuchni”, jak by sie to po polskimu mianowało, 80% miyszkańców łocyniô swoja kuchnia na przinôjmnij łoziym we dziesiyńciostopniówyj skali. Na tyn przikłôd we Szpaniolsku, kaj moderny restaurant El Bulli (podug „The Times” nôjlepszyjszy restaurant na świycie na Costa Brava we miyjscowóści Roses) napocznół rewolucjô we spółczysnym warzyniu, gynał take same łocyny wystawiô sie aże 87% ankiytjyrowanych.
Dlô kóntrastu przekludźmy sie nad Tamiza, kaj pokolynie Ynglynderów wychowanych na telewizyjbych doradach Jamiego Oliviera, sztyjc wiyrzi we kómszt włóśnych majstrów tyglika: ino 23% miyni, iże Wielô Brytanijô słynie ze szmektnego jôdła. Zóndiyróng niy dowo łodpowiydzi na pytani, co inksze nôcyje miarkujóm ło ynglynderskim jôdle. Fórt zadufane we sia Polôki smolóm wszyjske bodlawe i szpicate gôdki na tymat piyrógów i bôrszczu, dziynka czymu landujóm na trzecim placu pod zglyndym wiary we swoji włóśne umiyjyntnóści kucharske. I to blank za Francuzami. 70% Polôków łocyniô sie festelnie wysoko, a nisko – ino dwa procynty.
Ynglyndery ajnbildujóm sie, majóm sie za nôród blank przocielsko nastawióny ku inkszym. Za niymi wladowali sie Francuze i Miymce, a ze przodku – Polôki i Szpaniole. Sakóm-pakóm 32% Ojropyjcyków miyni, co ludzie we jejich krajach sóm festelnie przocielske, 56% – strzydnio zimpatyczne, a 12% – maluśko. Wszyjsko skazuje na to, iże Francuze majóm sie za nôród srogich buców: 70% umiyjscôwiô sie we pojstrzodku skali zimpatji dlô cudzych, i aże 17% na samiyśkim spodku. Kómu sie przitrefiyło przetrôwić latowy szlustydziyń we Paryżu, moge skłóniać sie do użytnij akcyptacyji majnóngu wiynkszóści francuskich łobywateli.
Eźli idzie ło łocynã umiyjyntnóści szoferôrków, to łobyło sie bez zaskóczyniô: wiedóm Miymce, nôród, ftory dôł światu „porsche”, „bmw” i fajniste autobany bez łograniczaniô pryndkóści. Francuze miynióm, iże za lynkiyróm dôwajóm se radã nôjgorzij we côłkij Ojropie. We Polsce wystawiô szoferôkóm wysoke łocyny 17% łobadowanych. Ynglyndery i Szpaniole landujóm kajsik we pojstrzodku. Jedyn na śtyruch Ojropyjcyków miyni, iże jego krajany dobrze dôwajóm se radã we ruchu drógowym, dwie trzecie łocyniô łozsóndne umiyjyntnóści jako strzydnie.
A fto jes nôjgryfniyjszy we Ojropie? Kajsik kole jednyj trzecij ze spytanych Ojropyjcyków dało do wymiarkowaniô, iże jejich pobratymce sóm łosobliwie urodliwe, ale wiynkszóścióm dwiuch trzecich, miynióm łóne swojich krajanów za strzydniô gryfnych, a pôrã procyntów mô jesce barzij kritycznô łopiniô. Chopy sóm zaobycz deczko łagódniyjsze we łocynach niźli baby. Za na isto nôjgryfniyjszych miynióm sie Polôki: 57%ankiytjyrówanych łocynióło wyglónd rodôków na łoziym we dziesiyńciostopónktowyj skali. U Ynglynderów takô łocyna wydało ino 14% spytanych. Miyszkańce wyspy sóm tóż tyż oficijalnie nôjpomiyrniyjszym spojstrzód łobadowanych narodów (eźli niy, tak prôwdóm, nôjżadniyjszym). 73% śnich miarkuje, co pobratymce niy sóm łosobliwie galantne, a 13% mô swojich rodôków za żadzioli. Spojstrzód Szpanioli 41% jes na isto przeświadczónych, iże jejich krajany wyglóndajóm dobrze, we Francji 22%, a chnetki za niymi sóm Miymce.
Nó, i podug tego zóndiyróngu pomiyrność tryjómfuje nad paradzyniym sie i hyrnóścióm. A i naszym łochyntolóm tam na Wiejskij we Warszawie, tym ci (Pónbóczku łodpuść mi tyn grzych) „wybrańcóm nôrodu” łostało ino tela, coby sie przed inkszymi poasić!

sobota, 15 czerwca 2013

Witejcie we Hamerice ...

Wiycie, jôch łod zawdy wyrcôł na tych wszyjskich, kierzy piastujóm samtukej na Ślónsku te wszyjske łoszkliwe hamerikóńske abo ynglicke prziwyki. I cy to bydóm te „Walyntinki”, cy bydzie to fajer skuli św. Patrika, cy tyż stopieróńsko łoszkliwy Helloween abo – co już sam niyftorzi wynokwiajóm – hamerikóńske Świynto Dziynkczyniyniô, zawdych na to pierónowôł. Ja, i te sroge tam we tyj Hamerice – świynto Dziynczyniyniô, bo łónegda spytôł ci sie mie bez internec synek (bezmać rodny Ślónzôk ze dziada pradziada, łod pierónym starego piyrwyj) eźli jô tyż fajruja te hamerikóńske Świynto Dziynkczyniyniô i rychtuja na wieczerzô .... hyndyka. Bółech ci już blank we sztichu, kiej mi tyn synek napocznół słósznie tuplikować, co skuli tego, iże jego ujna wycióngła ze jeji familijóm we 1900r do tyj Hameryki, do takij miyjscowości Panna Maria we Teksasie, łón ze swojóm familijóm samtukej na Ślónsku do kupy ze inkszymi familijóma, kiere tyż mieli we Hamerice familijantów, fajrowali ci łod wteda te ichnie Świynto Dziynkczyniyniô, parszczyli tyż tego hyndyka, coby – jak łón to mi wykłôdôł – „być do kupy śnimi we tyj hamerikóńskij „Wiliji”! Przecach sie moji roztomiyli ludkowie chnet łobalół, kiejech to przeczytôł.
Nó ja, modzioki, kiej jich spytać łod kiej sam u nôs fajrujóm „walyntynki” na zicher łodpedzóm, iże łod ... zawdy, bo dló nich piytnôście, dwadzieścia lôt to richtik jes ... łod zawdy. Ale kiejby tyn szykowny synecek zadôł se proco i tyż ci deczko ło tyj dôwniyjszyj wykludzce za chlebym Ślónzôków łod Anabergu i Toszka do Hameryki poczytôł, to by spomiarkowôł, iże tam we tym 1854 roku wrółz ze kapelónkiym Moczygymbóm, kajsik na tamesznyj preryji we Teksasie pod srogim dymbym łodprawiyli piyrszô we jejich nowyj dómowinie mszô ... wilijnô! Ja! Wilijnô synek, wilijnô ... a niy Dziynkczynnô!
Nale, jô dzisiôj niy ło tym kciôł rzóńdzić, chocia tyn fal ze tym modziokiym razinku mi gynał sam sztimowôł.
He, he ... „Witejcie we Hamerice!” kciało by sie pedzieć, kiej sie wylanduje na flugplacu kajsik we Chicago, Detroit lebo we Nowym Jorku. Na isto nôjprzodzij nawrzescóm chopie na cia kiej już tam przifurgnół i łobmacajóm gynał, kiej już bydziesz kciôł ze tyj Hameriki łodfurgnóńć. Wiycie, jes tam takô hamerikóńskô Administracjô ds. Bezpiyczyństwa Transzportu (dalszij TSA), kierô prziszła na te idy, jakby sam nóm spómóc spamiyntać se te feryje we Stanach: nôjprzodzij łobmacajóm cie abo knipsnóm cie blank sago. Wrółz ze zbliżaniym sie Godów na wszyjskich flugplacach we côłkich Stanach Zjydnoczónych załóstrzóno ci te strzodki bezpiyczyństwa. To ale żôdnô niyspodziônka, eźli zważować na to, iże łokrys świóntyczny corôzki czyńścij kupluje sie mocce Hamerikónów niy ino ze „Tym wspaniałym życiem” (telewizyjnym filmym Franka Capry), ale tyż ze gróźbóm ataków terrorysticznych, tym tuplym po łóńskim roku, kiej ci to jedyn istny Umar Abdulmutallab uzdôł ućcić Boże Narodzyni próbóm szpryngniyńciô w luft fligra, kierym leciôł do Detroit. Wetkôł se we galoty wybuchowy sztof i blank dupiato próbowôł go łodpolić.
Ta ichniô agyncjô TSA szafła do kupy tameszne doświadczyni: miynióła, iże tak prôwdóm niyftore terroristy niy sóm móndrokami, jak jich drugda sie nóm przedstôwiô, ale gupimi jak fónt kudeł fółglami. Miała łóna majnóng, iże przi użyciu takich, Wiycie, „skanerów ciała” abo ryncysków swojich arbajterów musi łoboczyć lebo skóntrolówać zawartość batków chnet wszyjskich pasażyrów, kierzi kcóm wyfurgnóńć ze Hameriki.
Możebne, co niyftorzi swôs uznajóm, iże skuli tego, co zamachy bómbowe przitrefiajóm sie razinku nałónczôs flugów do USA, przinależałoby łobmacować radzij pasażyrów przilatujóncych, a niy łopuszczajóncych tyn kraj. Inksze juzaś mogóm wymiarkować, iże skoro tyn Abdulmutallab majtnół jim łóńskigo roku taki nómer ze swojimi badyhółzami, wyglóndô to na zniyskorzóne nadrôbianie zalygłóści.
Ale przeca te TSA to agynda hamerikóńskigo Departamyntu Bezpiyczyństwa, co tyż wszyjsko wyłoślô. To stare znôjóme kôżdego auslyndera, ftory lecy kedy nawiydzôł USA. To te przecamć ludzie wrzescóm na cia, kiej pokazujesz po przifurgniyńciu swój niyhamerikóński paszpórt, jesce podwiyl niy przijńdziesz na to, iże ci sie kajsik zapodziôł twój gypak, twoje bambetle na rajza.
„Witómy we Hamerice!”
Fasnymy to do kupy: spierónióm cie, kiej sie ino przikludzôsz, i dokumyntnie cie łobmacajóm wszandy przi wykludzce.
Terôzki ale tyż sprôwdzajóm ryncznie kôżdego, fto prociwiô sie przeświytlyniu skanerym skuli strachu przed prómiyniówaniym abo staraniô, iże jego sage zdjyńci wylandujóm we internecu. Tymat wywołôł masówô histeryjô i przicióng we USA chnet takô srogo uwôga mediów, jak i richticzny atak terroristiczny – chocia, iże skanery fóngujóm terôzki jedzinie na 70-iuch spojstrzód 450-iuch hamerikóńskich flugplaców.
Prawucko żôdyn niy jes spokójny. Ani arbajtery flugplaców, ftorzi już uskargujóm sie na „usmolóno higiyna” Hamerikónów, ani jedyn istny, John Tyner, ftory na flugplacu we San Diego wrzescôł choby nôjynty: Niy tykejcie mojich jajec! Bali i ta hamerikóńsko ministyrka Hilary Clinton pedziała kiejsik we telewizyji, iże blank ji sie niy zdały te „łobiycanki, macanki” na flugplacu.
– Nó, rziknijcie mi, kómu by sie to miało spodobać? –spytała ze uśmiychym. Na co côłko Hamerika wrzeskła:
– A twojimu chopowi, twojimu chopowi!
Niy pedziała ale, eźli już sie lajstła dlô sia abo dlo jeji chopa Billa, szpecijalnô unterwesza, take prodło, kaj we tym miejscu coWy wiycie, a jô miarkuja, wrajziyli malónek tego ci jadamowego „liściô fajgowygo”, kiery mô skukać te nasze ... klyjnoty” przed flugplacowym skanerym. Hamerikóny, a i nasze byzuchanty mogóm wyglóndać na tych ykranach razinku gynał jak Jadam i Yjwa po wyżyniyńciu jich ze raju. Snadnóm rzecóm to, iże jakisik móndrok ze Kolorado wypokopiół knif na zastawiynie skanerów moge budzić hruza co do jich skutnóści garantjyrówaniô Hamerice bezpiyczyństwa. Nó ale, dejmy pozór na to, co na zicher ważne: eźli niy nasze życie, to chocia ino nasze ... „klyjnoty” sóm bezpiyczne.
Ale mie na isto trôpi ino, iże TSA jes zawdy ło jedyn szrit do zadku. Godzi sie cheba miarkować wydarzynia, a niy ino ryagówać na nie? Tóż tyż prziszôłech na te idy, iże jes pôrã knifów, jak uprzydzić „zamach terroristiczny”, i tropić sie ło to, coby furganie fligrym bóło jak nôjbarzij ... doskwiyrne, gańbliwe i fest łoszkliwe dlô nôs:
Kôżdy pasażyr, ftory kce pofurgnóńć do inkszych krajów musi nôjprzodzij zebrać łoświadczyni łod wszyjskich swojich byłych, i wyrachować wszyjske cychy i fyjlery. Rzóndy krajów docylówych badnyli by skorzij ze tóm listóm i łozsóndzali by, eźli wpuścić tego istnego do sia.
Kôżdy pasażyr musiôłby nôjprzodzij łodczytać bez lautszprechery fluplacowe swój tagebuch ze śpikolowych lôt. Spóminki ło czymsik inkszym niźli chopcy, dziołchy, muzika, mitesry, łojce i to, czamu nasze życie jest ci take beztyjske i lagramyncke, bydóm uznôwane za zimptóm cugu ku terrorizmowi.
Kôżdy, fto planiyruje rajza flufiym, musi skorzij mieć sztos, dupnóńć sie ze arbajterym, arbajterkóm TSA a zatym jesce tyn przedstawiciyl TSA łopytać jesce moge na tymat ... Jymynu abo al Kaidy.

piątek, 14 czerwca 2013

Wiesieli i pogrzybowe ...

Pewnikiym niy poradzicie spokopić po jakiymu skuplowôłech ze sia wiesioły, znacy sie hochcajt i pogrzybowiny, znacy się łoblywanie skórki. A mie sie zdo, co to wszyjsko mô ze sia mocka spólnygo. Wiycie, tak mi sie latoś przitrefiyło, iżech bół i na wiesieli i pôrã tydni niyskorzij – na pogrzybie mojigo kamrata ze werku. Napoczna możno łod wesela. I niy jes to ino fajer dlô modzioków, ftorym sie zdo, iże bez sia już blank żyć niy poradzóm i muszóm wartko tyrać do kapelónka i łobsztalować tyn côłki fajer. Familijanty i przociele kapnóm sie tak by tak dziepiyro na łostatku, iże trza sie bydzie lajstnóńć nowy ancug, nowy klajd (coby sómsiôdki niy łobgôdali, iże ta istno bóła łóńskigo roku we tych samych szatach na wiesieli inkszyj pôry), trza wybulić mocka betków na jaki gyszynk. Terôzki pogrzyb. To tyż ślatuje na cowieka zaobycz nôgle, choby pierón piznół w panczkrałt. I tyż trza sie lajstnóńć nowy, tela, co côrny ancug, nowy, i tyż côrny klajd a miesto gyszynków, wiyniec ...
I terôzki to ganc egal eźli to jes pogrzyb abo wiesieli, na takim fajerze trefiajóm sie ludzie, familijanty, przociele, kamraty i wrazicke sómsiôdki, ftorzi sie bez pôrã lôt niy widzieli, możno sie i kiejsik festelnie powadziyli a terôzki muszóm markiyrować jak ci to sie festelnie radujóm ze tego, możno i cufalowego, trefu. Roztomajte szpicate gôdki napoczynajóm sie już we kościele. I eźli to bydzie pogrzybowe nabożyństwo, abo mszô ze asistóm przi „rzymskim ślubie” na isto wszyjsko wyglóngo jednako, blank po jednych pijóndzach.
– Kuknijcie ino sómsiôdko, jak sie nóm ta Erna zgrzibiôła. A tako śnij jesce niedôwno bóła szwarnao dziołcha.
– Pióntkowô, a merknyliście jak tyn gryfcok Ymil bez te dwa lata cochmy go niy widzieli zdziadziôł, prôwda?
– Ónkel, a to wy jesce żyjecie, ja?
– Anó żyja, coś sie tak zadziwôł, synek?
– Anó, tak mi sie ino wysmykło ...
– Ujna! A czamu żeście sie przikwanckali tak niyskoro do kościoła na mszô?
– A wiysz synek, bółach u frizyrki!
– Ja? A łóna niy prziszła, co? Bo jakosik ujnô, wyglóndôcie choby szlajerojla ...
A przecamć wszyjske miarkujóm, co niy ma nic gorszyjszygo niźli te chopy, co to czujóm sie we łobowiónzku jawnie ukazôwać swoja szwarnota, szykowność i mynskóść, paradziôrze, ftorzi kiej sie chichrajóm, to tak choby gryjźli łorzechy ... tyn stopieróński rechót ... Te dziamdziały wartko pukajóm i wyślimtujóm sie na cyckach piyrszyj natrefiónyj baby, choby bóła i takô żadnô, jak noc przed geltakiym ... i to tyż szajsegal ... wiesieli lebo pogrzyb. Zawdy sie znôjdzie jaki
blóndin, ze fresóm czerwiónóm choby surowô łowiynzina, ze blank zielóniatymi blyszczami, ze blankwóm szyrokóm gymbóm ..., kiery niy poradzi sie doczkać kiej ino napytajóm do stoła. Abo jakosik wyposka, i ku tymu pindyrynda, ftorô kiej sie uśmiychnie, to jeji gymba, jeji klapaczka przipóminô ci podśmiywnie podśmiywnie wykrziwióny sznit po operacyji ślepyj kiszki.
Nó, i terôzki kaczma, szynk abo paradny restółrant kaj wszyjske gzujóm, coby szafnóńć nôjlepszy plac przi tiszu. I juzaś, jesce przed piyrszymi sznapsami napoczynô sie:
– Jezderkusie! Jakô gryfnô i galantnô śnich pôra – napoczynô po cichuśku jedna załbryfrał, ftorô nie wieda skany sie sam na tym fajerze wziyna.
– Ja, ja ... môcie prawie Sznapcynô ... ale kiejby ta modô ciepła na fresa mynij pucu, to by sie zarôzki pokôzało jakô tyż to ci łóna jes piegatô.
Abo kajsik przi tiszu na lajchynszmausie niyftore napoczynajóm rzóńdzić po lekuśku ło umrziku:
– Ja, ja niyboszczyk to bół richtik dobry chop ... możno i za tela dobry dlô tyj jego zwadliwyj Ymy – mróncy jedyn ze byzuchantów, ftory na mogiyła ani jednego kwiôtka niy ciepnół.
– Nó, możno łón i bół dobry ale ... za tela słepôł i ... po kiego pieróna łón sztyjc łamziół do tyj zowitki dwie eki za jego familokiym?
– Niy gôdejcie tak Majzlinô, łón ji ino sprawiôł waserlajtóng ... – bróniół tego istnego na marach jego sznapskamrat.
– Ja, ja ... wszyjske gizdy chopy tak gôdajóm a jô już gynał miarkuja, jaki to bół ... tyn ... waserlajtóng.
Wiycie, zawdych sie godziół na to, iże jak wiynkszóść ludzi, musza cyganić, musza snochwiać na doczkaniu małe łoklepane cygaństewka, coby sie łod czegosik wykuglować, cygaństwa dlô szczyndzyniô uczuciów inkszych ludzi, cygaństwa dlô dukniyńciô nadbytnich spiyrków, cygaństwa na muster pobóżnych winszbildow, cygaństwa, ftore tak prôwdóm sóm ganc ajnfach fantazjyrówaniym i ftore ku tymu sóm łoznakóm mojigo wnótrznygo życiô ... artisticznygo. Ale, jake ino by niy byli grónty tych cygóństw, gôdanie zawdy „prziprawiónyj” prôwdy sprôwiało mi srogo utropa. Alech sie kiejsik niy poradziół postrzimać sie na łostatnich pogrzybowinach, kiej jedna łoszkliwô mamzela tuplikowała wszyjskim naobkoło, iże jes po dijycie przi ftoryj mocka ściepla ze basiska.
– Ja, ja słyszôłech, co terôzki we mółdzie jest ta modernô „hipoterapijô” jako tyn medikamynt na ściepniyńcie ze basiska. Moja familokowô sómsiôdka tyż sie tam zakludziyła, turnowała sztyjc i jednym ciyngiym bez dwa tydnie ...
– I co, panie Ojgyn, spómógło ji to – niy szczimała ta istno.
– Nó i śleciało kajsik ze dwanôście kilo ... kóniowi ...
Nó ale, co by sam nie gôdać ... jô pierónym niy móm rôd wiesieli i pogrzybów, pierónym niy móm rôd łajzic na wiesieli i na pogrzybowiny, i na isto pierónym niy móm rôd, niy ciyrpia ... wylazować ze wiesieli i ze łoblywaniô skórki. Bo to przeca żôdnô dló mie uciycha azistować przi cudzym niyszczyńściu i utropie. To tyż przeca miarkujecie, iże we 99% prziczynóm szajdóngu jes ... wiesieli, a we 100% gróntym śmiyrci jes ... przijńście na tyn świat. Bo dyć już starożytnie mónfdroki gôdali, co życie jes śmiyrtelnóm chorobóm przenoszónóm drógóm pciówóm. A wiela sie drógóm moge przitrefić niyszczysnych cugali, i to skuplowanych tyż ze żyniackóm. Łozprawiôł mi stary Ojgyn Gogolin jak ci to kiejsik mu babajamrowała, co łón mo deczko za knap tyn swój ... chopski interes, znacy sie ciuli. Mystrachany jak sto diosków medikowôł, cóż by tyż to móg jesce zbajstlować, coby swoji babie wygódzić. Wyczytôł we jednym miymieckim cajtóngu, iże we EF-ie robióm take operacyje we kierych poradzóm przeszczypić tyn chopski interes, znacy sie przisznajdować na jego plac, elefantowô trómpyjta, nó, takô łod maluśkigo elefancika ... maluśkô trómpyjtka. I tyn Ojgyn, tam we tych Miymcach, tak jakosik po śtyruch tydniach prziszôł nazôd ku tymu dochtorowi ze srogim ślimtaniym:
– Panie dochtorze! A urznóm mi łóni ta elefantowô trómpyjtka ... ale zarozki, gibym i w te piynty ...
– A co sie stanyło? Niy poprawióło sie te wasze małżyńske pożycie, co?
– Ja, ja poprawióło sie, i niy ło to sie rozłajzi ino ło to wielach sie skorzij bez tyn czôs jabek do rzici nawrożôł!!!
Nó, i cóż sam za tela bôjczyć, na kôżdym wiesieli znôjdzie sie zawdy jakisk dziamdziała, ftory wyglóndo choby sie nasłepôł tinty abo i taki ło ftorym idzie pedzieć, iże jes ci to taki krojcóng ... idijółta ze nyjmaszinóm ... Abo tyż jesce taki, wiycie, kościto, ciesano fresa i angyjber, kiery côłki czôs mô naszkróbióno gymba i poradzi sie śmiôć na côłki karpyntel jak côłko do kupy blaskapela.
Naskwol niy rzóńdziółech do terôzka ło gorzôle, kieryj na żôdnym porzómnym wiesieli, ale i na galantnych pogrzybowinach niy moge przebrać sie, niy nastyknóńć. Śleci pôrã godzin i już niy ma żôdnego tak blank monter. Ludzie napoczynajóm pokazować, co poradzóm, jake tak po prôwdzie i na isto sóm.
I dejcie pozór! Niy ino na wiesieli ludzie bieróm sie do ... tańcowania. Ja, niy dalij jak dwa tydnie tymu nazôd widziôłech jedna takô istno, ftorô ślypia to ci miała modre choby żabi łoczka, choby zuzanki ...we szpricie, i kabaciyła wszyjskich naobkoło chopów to tańcowaniô. I zwykowo już trefióła sie baba, ftorô ci bóła takô gryfnô, takô szykownô, iże kiej deptała bez nasz pniokowy zidlóng na mszô, to ci sie wrółz zaszaltrowali autoalarmy. A jeji mamlasowaty chop pedziôł ino tela:
– Ja, jô miarkuja, co łóna ci jes takô fetowno, tako rubô, iże jak kukna do szranku, to nigdy niy poradza zmiarkować cy to czôrne driny to mój ancug abo jeji badykostim.
Niy łodkryja sam Hameriki, kiej rzykna, co niyskorzij tak by tak napocznie sie jesce ... śpiywanie. I robi sie miszóng sznapsbarytónów ze wiskaniym moherów bezzymbnych na „wielkim”. ... „Sto lôt, sto lôt ...” niy jes ważne wiesieli lebo pogrzybowe i zatym ze szwóngu jesce:
„Używejmy, póki czôs,
bo za sto lôt nie bydzie nôs.”
Idzie tyż kajniyka usłyszeć:
„Pije Kuba do Jakuba,
Jakub do Michała,
wiwat ty , wiwat ja ,
kompanija cała.”
A na łostaku przi kôżdyj, na zicher kôżdyj przileżitości niyśmiyrtylne:
„Góralu, czy ci nie żal
Odchodzić od stron ojczystych,
Świerkowych lasów i hal
I tych potoków srebrzystych?
Góralu, czy ci nie żal,
Góralu, wracaj do hal!”
Pónbóczku! Ty widzisz i niy rzgmisz ! Tóż dej chocia na ... jedne piwo!
A Wiycie! Kiejby sie chopóm przi takich impryzach niy utargôł zawdy fylm po gorzôle, to pewnikiym ustali by słepać. Bo przeca zawdy ino pamiyntajóm do tego czasu, kiej jesce bóło przijymnie – reszt na zicher pamiyntô baba!
A mie sam gynał sztimujóm łostatnie słówecka Falstaffa: „Tutto nel mondo è burla” coby szło przetłómaczyć na: „Côłki świat jes ino szpasym”.

czwartek, 13 czerwca 2013

Byrna....

Chocia rółz do roka mómy karnewal, faszing i take tam bele co. I jô już sam mocka ło wszyjskich mojich cufalach faszingowych łozprawiôł, beztóż tyż niy byda tego wszyjskigo tuplowanie eklerowôł, bo by Wóm sie to pewnikiym festelnie zmierzło. Ale ło niyftorych falach musza pogôwyńdzić, bo wiela sie śnich powtôrzô, a niy kôżdy poradzi to gynał spokopić. Chopy, jak to chopy, blank inakszij to miarkujóm niźli baby chocia, wszyjske do kupy tak by tak sie trefiajóm na tych biglach, bómsach karnewalowych. I prziszôłech ci na te idy, kiejech suchôł jednego naszego wicmana i kocyndra, szałszpilera Pyjtra Bałtroczyka. Niy bydzie to gynał te same, co łón łozprawiô, ale możno tyż mi to wyjńdzie szpasownie.
Wiycie, ze takigo faszingbalu trza nôjniyskorzij wylazować kole piyrszyj. Bo zatym napoczynajóm sie chopske łozprôwki:
– Gôdôłech ci już to? ... Niy? To ci rzykna ... dzisiôj ci rzykna ... Niy gôdôłech jesce, ale ci rzykna ... Niy wierzisz? Ja, jô ci rzykna, dzisiôj ci to wszyjsko byda rzóńdziół ... Żôdnymu jescech tego niy pedziôł, ale tobie powiym, ja tobie rzykna ... Suchej chopie, boch jesce nigdy ło tym niy gôdôł ....
I tak poradzóm naprane chopy bamóńcić bez kielanôście minut. Bo kôżdymu śnich sie zdô, iże ino łón mô cosik do pedzyniô, inó jimu sie zdô, iże ino jego wszyjske muszóm suchać ... Ale, przitrefiajóm sie i inksze cufale. Kôżdy tyż chycóny chop musi pokôzać, iże wiela poradzi zdziôłać, mocka siyły w niym i niy ma takij zachy, kieryj by niy poradziół wydolić.
Bółech ci kiejsik ze kamratami, ze ftorymi sztudiyrowalichmy na glywickij politechnice (do kupy ze naszymi babeczkami), na takim karnewalowym bómsie, nó i jakech to skorzij gôdôł, napoczło sie te iptowate fandzolynie po gorzôle.
– Wiysz Jorg – napoczynô nôjstarszyjszy snôs Erich – kiejbyś tak miôł takô fóncla, możno ze 60 watów, to wrajzisz jóm do gymby ale ... niy bydziesz poradziół ji nazôd wycióngnóńć ...
– E, tam Erich, niy plyć, jô bych niy poradziół tyj fóncli wyjmnóńć, kiejech sie jóm sóm do gymby rajn wrajziół?
– A czamu niy? Czamu? – łodezwôł sie Tyjdi, ftory zawdy musiôł swoji piyńć ceskich do kôżdyj zwadźby wciepnóńć.
– Nó .. eee ... wiysz... ta byrna ci tam jakosik bez te zymbole przelejzie ... ale niyskorzij to ... miarkujesz ... te zymbole môsz deczko do zadku krziwe i ppp ... nazôd niy idzie ...
– Znacy sie wlyjź wlejzie ta fóncla, ino nazôd niy? – pytóm sie opaternie ...
– Ja, gynał ... takech przecamć pedziôł – tuplikuje dalszij Erich.
– Co? Co, jô tego niy zrobia ... jô?
– Dej pokój Jorg – haltuja go deczko – kiej tak gôdô, to pewnikiym mô prawie.
– Co? Jô tego niy poradza? A poradza, poradza ... ółber dejcie mi sam jedna jakô fóncla ze tego srogigo krisbaumu ...
Nó, zrobióło sie kole nôs deczko auflaufu ... jedne kcieli to łobejzdrzić, inksze tuplikowali, co to sie niy werci ... niy werci sie popsować taki gryfny fest, takô szykownistô zabawa.
Ale Jorg (nôjmodszy snôs i nôjbarzij uwziynty) niy dôł już pokój ino uprził sie, co łyknie ta byrna i nazôd jóm ze tyj swojij napranyj gymby wyjmnie.
Muzyka ustała pinkolić, ludzie tak stanyli naobkoło, Jorg wzión łod naszego ółbra ta byrna, szejśćdziesióntka i na łoczach wszyjskich wrajziół jóm do gymby i ... drzist ... łostała rajn ... targo do sia .. nic ... łoparła sie ło jego zymbole ...
– He, he ... kiejby miôł gybis, to by możno wydolół – napocznół sie lachać jedyn łoszkliwiec gorol.
A Jorg nic, styrcy na pojstrzodku zolu ze tóm fónclóm we ryju i cosik tam mróncy, próbuje gôdać ale blank go niy idzie spokopić. Jedyn ze tulmy byzuchantów gôdô, coby mu bez jako rułka wlôć deczko gorzôły abo zeltru, to możno mu pójńdzie ... Inkszy juzaś próbowôł wrajzić mu do pychola widołka i tak jakosik łod zadku sztuchnóńć ta fóncla .. tyż na psinco sie to zdało ... Inkszy juzaś fric pedziôł, coby przikludzić sam jedne ramiy ze krónlojchtra, łobkryńci sie i zatym deczko pocióngnie, możno ta fóncla ze jego pychola wylejzie? Ftosik jesce dôł do wymiarkowaniô, coby bez jakijsik szlauch napojić go gorzôłóm a zatym prasknóńć go wrółz we łoba lica, fóncla prasknie i .... możno sie chop niy udowi ... Jorg sie szarłatny na fresie robi, niy ma co, ino trza zawołać waleska i zakludzić tego upokornego Jorga do lazarytu. Po jakichsik pôruch minutkach przijechała taksa (trocha nóm bóło gańba ze tóm waleskóm i retóngym), wciepli my na Jorga jakla ze kapudrokiym, jôch wlôz śniym rajn i pojechalichmy do lazarytu, dó nôs na Strzelców Bytóńskich. Drógóm ino tyn taksiôrz tak jakosik podyjzdrzliwie zaziyrôł na nôs we zdrzadełku. Kamrat ino mróncôł cosik tam ... eemmm e ee ...
– Panoczku, a rzyknóm mi ino, po jakiymu tyn wasz kamratmo we pycholu fóncla? Kciół na masknbalu łodgrôwać nachtlampecka? – spytôł ci sie mie tyn taksiôrz.
– Niy – łodrzykóm taksiôrzowi – my ino poszli ło weta, eźli udô mu sie łykniyntô byrna 60 wat wycióngnóńć nazôd ze gymby ...
– Nó, i co ... tak mu ta byrna we ryju łostała?
– Ja, ja łostała, bo to jes ónmyjglich skuli zymbów takô fóncla wyjmnóńć nazôd.
Przikludziyli my sie do tego lazarytu, zakwanckali sie na ta izba przijyńć, Jorg ze kapucóm na gowie, coby go żôdyn niy poznôł. Wylazuje dochtór, kukô tak na Jorga, pokiwôł deczko gowóm ...
Niyjedne już przi kôżdyj karnewalowyj sobocie uwidziôł. Kôzôł mu wlyjźć rajn, połoglóndôł, narychtowôł jakisik medikamynt i dôł mu srogô szprica po kieryj zwiyngły mu wszyjske muskle ... szyflodka tyż mu już ci zarôzki łoklapła ... byrna ... sru ... wylazła ...
Do kupy niy zetwało ani dwie godziny i bylichmy nazôd na balu. Nó, trza to bóło łoblôć. Jorg łobsztalowôł laga, jô drugo, ftosik trzeciô tela, co Jorg miôł biyda ze słepaniym ... dalszij ci miôł te muskle zwiyngniynte i fórt ci mu ta dolnô szuflôdka ślatywała ...
– Eee chopy, widzicie? Jô durch móm muskle moji fresy zwiyngniynte, fórt mi ta dolnô szuflôdka łoblatuje ... pewnikiym terôzki bych móg ta fóncla wrajzik do gymby rajn i niyskorzij bez utropy nazôd jóm wyjmnóńć ...
– Chopie, aboś ty łogup, aboś ty jes jaki? – pytóm sie go. – Kcesz dalszij sam nóm gupieć?
– Dej pokój Ojgyn, ta szprica dugo trzimie, mocka zetwo podwiyl łóna ustanie fóngować.
I anichmy sie pozdali Jorg ta łomamlanô, łobrziganô fóncla juzaś łyknół i sru ... byrna juzaś łostała mu we ryjoku i niy ma smiyłuj sie ... muszymy juzaś wartko jechać do lazarytu. Łobsztalowalichmy taksa, ale inkszô, jadymy do lazarytu ... ale tyż do inkszego, coby gańby se niy robić we naszym ... Taksiôrz prziwióz nôs do lazarytu na Karolka, wlazujymy rajn, Jorg ze kapucóm na gowie i ze fónclóm we ryjoku ... a sam .. kukóm ... i łoczóm niy wiyrza ... na stołku siedzi ... taksiôrz ze tyj piyrszyj taksy ...

środa, 12 czerwca 2013

Chopcy i... kościół..

Zawdy na podzim chytała ci Ojgyna takô tysknica, festelnie napoczynało mu sie cnić. Możno to i beztóż, co cuł już na gyniku te lata, ftore tak wartko ślecieli, przeciyli mu miyndzy palcyskóma i ftore sie już nazôd niy wrócóm. A we gowie napoczynali mu sie belóntać roztomajte potargane kónszczyczki łobrôzkow ze jego żywobyciô, pometlane myślónki a po cichuśku se myślôł jak kiejsik dôwno tymu pisôł Marcel Proust: „I mógech terôzki ujzdrzić siebie nikej we piyrszym prôwdomównym zdrzadle, jake bych trefiół, uwidzieć sóm siebie we łoczach tych starzików, co we włóśnym majnóngu łostali mode, nikiej i jô miyniół ło sia, a ftorzi kielakróć wymianowôłech sóm siebie jako przikłôd starzika, coby mi zaprzyczali – widzónc mie takim, jakim łóne same niy widzieli siebie, i takim, jakim jô ich widziôł, niy słówiyli weźrokym ledyjakigo protystu. [ ... ] I spomiarkowołech już terôzki, czym tak na isto jes starość – starość, ze wszyjskich prôwdów, rzeczywistóści stanówióncych ta cheba ino, ło ftoryj nôjdugszij we żywobyciu łostôwiómy absztrakcyjny anóng, kukajónc we kalyndôrz, szkryflajónc datóm na brifach, miarkujónc jak żynióm sie nasze przociele, dziecka naszych przôcieli i blank niy rozómiyjónc, bóńdź to ze strachu, bóńdź bez zgniylstwa, co to wszyjsko tak na isto gelduje aże do dnioszka, kiej przifilujymy niyznanô zilwetka, na tyn przikłôd starego zemrzitego już kamrata, ftory informiyruje nôs, iże żyjymy już we blank nowym świycie.”
Nôjredszij ale wtynczôs zarôzki by poszôł, piechty, bez dziydziniec, po moście, alyjóm ku wsi, polekuśku do dóm, ąże ku kościołowi, siôdby se na kwilka, możno i porzykôł, zatym zaklupôłby do farorza, wprosiół sie na kafyj i pogôdôł ło świecie, ło Pónbóczku ... Do lecy jakigo kościoła, we bele jakij wsi bez ftore we swojim życiu przewandrowôł. Abo możno i siôdby se kajsik we kafyju i zaziyrôł na cesta, kukôł by na szpacyrujónce dziołchy, frele i zuchtôłby we jejich gymbulkach tych dziołchów, kierym bez piyńdziesiónt lôt tymu nazôd przôł do szalyństwa, we Lili, kiej miôł trzinôście lôt, we Gabi kiej miôł śtyrnôście,we Kriście, Berbli, Elzi ... Piyrszô miała światłe wosy, drugo ćmawe, wosy, côrne łoczy, dugachne szłapy ... łoczy, wosy, szłapy tych dziołchów – łajziół za niymi, szlajchowôł sie, usiyłówôł jim dać kusika, tyknóńć chocia ino jejich cycków, pogłôskać po nogach wyżij klina, niy gorszóły sie, byli ino deczko zecnióne, przecamć te same robiyli i inksze synki, byli łóne do tego przibadane, a jesce niy dosik interesantne côłkóm zachóm, coby go zbałamóńcić i uwiyść jak niyskorzij deczko świdrato Lyjńka (ta łod wylyngarni kurzóntków).
Łón nigdy niy wiedziôł, co mô pedzieć we suchatelnicyna te łosobliwe pytani: „sóm to robiółeś abo ze inkszymi łosobami?” a kapelónek, ftory zadôwôł te pytani zdôwôł sie niy mieć wóntpliwóści, iże u synka we jego wiyku jedne ze dwojga musi włajzić w grã. Eźli by to znaczóło, iże „ze inkszymi”, kiej lôtôł za dziołchóm i usiyłówôł jóm chycić, abo ino – a na to lecy kedy dôwały zwólô i łobie byli ku tymu całbrownie, chnet „poetycznie” zadziwióne – podziwać sie, kuknóńć jim w ślypia; dugo i głymboko, dziyrżónc – łobiecywôł to fajerlich – rynce sztram przi sia. Eźli to skazywało, iże „ze inkszymi”, kiej zaziyrôł nikiej ciela dziołsze w łoczy i szukôł – czego? I co tyż na łostatku znejdowôł? I te wrôcajónce jak szupy we wosach, szterowne pytani kapelónka, czy niy „macôł sie” nałónczôs sobotnij kómpiyli ... a nôjlepszij to kómpać sie we batkach; to dziepiyro wiydło, powiydzało go na pómysły, ftore na isto skorzij blank niy przilazowali mu do palicy.
Nôjlepszyjsze lata, lata kiej Ojgyn bół harcerzym. Piyrszy rółz chorzowskie harcyrze wykludziyli sie na lato do Rodak (bóła tyż i kolónia zuchowô we Łogrodziyńcu). Gorke lato, bajtle wyrobiajóm, bajtle-zuchy mieli festelnie radzi drużynowego Ojgyna, ftory zawdy poradziół cosik wicnego, szpasownego dló nich zbajstlować. Niyskoro na łodwieczerz, dziecka we prykolach, czôs dló „insztruktorów”. Fajnisty pasiónek, wilgło łod rosicki trółwa, miesiónczek fajniście blynduje nad côłkóm Juróm Krakowsko-Czynstochowskóm ... karlus z dziołchóm na trółwie, we krzach fyrtajóm jamniczki, świyntojóńske kyjfry, ze nôjwyższyjszygo gróniczka, ze Świniuszki łoztôczô sie widok na Pustynia Błyndowskô i rójiny zômku we Łogrodziyńcu. I juzaś zaziyranie we łoczy, dyrgocónce rynce, ftorych niy lza bóło udziyrżić przi sia, chnetki klin i maluśke ale sztram cycki wyglóndali podniycajónco ze deczko połozpinanygo móndurka. I juzaś myślónek: „sóm abo ze inkszymi?” Pewnikiym niy sóm, i tyż niy ze inkszymi. Przeca ta dziołcha na zicher niy medikowała ło tym, co rzyknie jeji kapelónek po latowych feryjach ... i te filowanie, zaziyranie we łoczy ... „sóm abo ze inkszymi” ... Co? Jako? ...
Chocia jesce dzisiôj, po piyńćdziesiyńciuch latach, czuł zagańbiynie, bół niypeć, iże ze Pyjtrym i Jółzlym uprawiôł wtynczôs to, co kapelónek mianowôł „sóm ze inkszymi”, łone łoba łotwiyrali mu łoczy , kiej wypytôwôł, ło co tak na prôwda idzie starymu kapelónkowi ze tym macaniym sie – a przecamć wolôł doczkać na marzynia i już jako szkolorz we gymnazjóm poznôł Margot mianowanô jesce tyż kajniykaj – Gryjta.
Pómôgôł ji we rachónkach u nij we chałpie ale niy łopowôżół sie chytać jóm za klin abo cycki, ale tyż sztyjc kukôł, zaziyrôł ji w łoczy, głymboko, głymboko a łóna jimu ... aże ftoregoś dnioszka krótko côłkô sprawa załatwióła, rzykła na swój szimel szpasownie:
– Miyjmy lutość i smiyłówani! – I dociepła jesce: – Ino synek bez kómplyksów, mój ty roztomiyły, niy ma żeś piyrszy i pewnikiym tyż niy łostatni ... ale jô miarkuja, iże dlô cia, jô pewnikiym jes ...piyrszô.
Niyskorzij ze tryjómfym, a niy ze szczypaniym sumiyniô poszôł jesce rółz do spówiydzi, coby wyciepnóńć ze sia te „ze inkszymi”, coby do łostatka pożygnać sie ze suchatelnicóm, możno i ze Kościołym, kiery kciôł go przimusić ku tymu, coby kôżdy tydziyń z żôlym i jankuryjóm wyznôwać cosik, co za łoka mrzik miôł juzaś bez żôlu i uskargowaniô robić. Nigdy tyż już niy przepómni tych namólnych i frechownych, barzij niźli gańbióncych prziganów kapelónka, tego blamiyrujóncego, z gniywym i rankorym, na eks ciepniyntym: „Z kim?”, ftore niy miało już blank nic spólnygo ze tajymnicóm spówiydzi.
A niyskorzij niyrółz pojôwiała sie, przisłańdała sie jakosik nowô blóndina ze wizgyrnóm dupceckóm i uciysznymi łoczami, brónytka, côrno dziołcha ze uciysznymi łoczami i wizgyrnóm dupeckóm, ze gryfnymi cyckami abo i bez cycków – maluśkô co starszyjsze łod cerzicki sómsiadów, mój ty Bożyczku, to przecamć niywymółwne, jak my, chopy, niy mogymy łobyjńść sie bez cycuszków, dupecków i szpasownych łoczów.
Mógby zatym trijómfować siôdajónc lecy kedy we kościele i zaziyrajónc na ta samô neogotycko suchatelnica; trijómfować widzónc, jak łóne, te nastympce jego kapelónka, eźli bali i niy wszyjske, to w kôżdym razie wieluch, wlatôwali we szłapka, we ta paść zeksu, ftorô bez stulycia zastôwiali na inkszych. Kaj łóne sie spówiadali ze tych grzychów, popyłniónych „ze inkszymi” abo prómp „samymu”, kaj i jak łodbywali pokutã? I kaj, do sto pierónów sóm te „inksze łosoby”, eźli razinku niy przitrefi sie jakosik Gryjta , fartny cufal, szczyńści – po jakiymu sie yntlich niy łoznojmióm, iże te Gryjty, to sóm na isto świynte?
I rzyknijcie mi, co te istne, ło kierych sam niy kca za tela rzóndzić, bo sie jesce jake kapelónki na mie pogorszóm, do dioska robióm, coby niy mieć dziecek. Muszóm przeca cosik robić, cosik, co brónióm, szperujóm inkszym, nóm ci ajnfachowym ludzióm. Do sto pierónów, fto sie śnich tam kómuś z czegosik spowiadôł, fto kogo ze czego łozgrzyszôł? A łón, a jô kiej zicnółech we pustym kościyle, gafcónc sie na ta suchatelnica, na „neogotycke” łokna, ze jankorym i łobrzidzyniym łozpamiyntujónc to, czego do terôzka we sia niy przezwyciónżół: yjklowatô i łobmierzło gôdanina jednego kapelónka, ftorô blank uśmiyrcióła wszyjsko, côłkô poezyjô, côłkô piyknota i szykowność, a tyż i markotnô uciycha owego „samymu”.
Kiejsik toch ci bół piykny i mody. A terôzki? A terôzki to mi ino te „i” łostało ...
Kiej to bóło? Jak dôwno? Podzim, ziymiô stwierdła, nocóm ścinôł jóm mróz, liściô ahornów, ftore rośli naobkoło furgali ze podmuchym wiatru. Dziołchy łoblykali poleku windjakle na tresy, kiej po połedniu wylazowali na szpacyr. I juzaś tyn łoszkliwy a pamiyntliwy filip we kierym wszyjsko jes skuplowane, tak sknółtlowane, co ani Alzheimer tego niy pobuli. Bo zaś spóminki ... Kiej zaszôł miesiónczek i pogaszóno wszyjske lampy, a dróbniuśki dyszczyk napocznół bymbnować po dachu i fynsterbrecie, łogrómnucnô ćma łogarła côłki świat. Wyglóndało ci na to, iże nic sie niy łoprze tymu zalywowi, tyj powódzi nocy; śćmiywek wlazowôł bez dziurki łod kluczy i fugi we dźwiyrzach, wypôłzôł zeza forchangów we łoknach i wdziyrôł sie do szlafcimra, kaj łykôł – sam jakisik zbónek ze miedźnicóm, tam juzaś blumynwaza ze czerwiónymi i żółtymi jorginióma, łówdzie kómoda ło łostrych kantach i twardych gysztaltach. Niy ino myjble łoztôpiali sie we tym ćmoku, ze ludzi tyż niy łostôwało nic, co mógłoby skôzać „to jes łón”, a „to jes łóna”. Lecy kedy wznósióła sie ino rynka, choby ino po to, coby cosik chycić abo łodsztuchnóńć; lecy kedy ftosik jónknół abo łosmiôł sie głóśno, choby dzielół sie szpasym ze nicóścióm ....
A piyrwyj, kiej sie kciało kónszczek dupy łobejzdrzić, to trza bóło szibnóńć batki. Terôzki juzaś, coby ujdrzeć batki ... trza hibnóńć półrzitki.

wtorek, 11 czerwca 2013

Autosztop ...

„Autostop, autostop, wsiadej bracie dalij hop.
Ruszô wóz, bydzie wióz, bydzie wióz nôs dziś tyn wóz.”

Ja, ja, i rzyknijcie mi, Wy, terôzki już stare knakry i zwiykowane mamzele, fto niy znô, fto niy pamiyntô tyj szykownistyj śpiywki, kierô śpiywała naszô szwarnô dziołcha ze Bytónia, Karin Stanek.
To bóło pierónym dôwno tymu nazôd. Bóło to zarôzki przi napoczniyńciu lôt szejśćdziesióntych. Jôch tyż grôł na gitarze (my ze kamratami Cygónym, ale blóndinym Szynalskim i Bolkiym Sznapkóm gôdali na gitara „piynta”), bo mi sie już pierónym zmierzło dudlynie i skrzipiynie na krzipkach do kierych ci to Tatulek, a niyskorzij Mamulka mie przimuszali. Grôłech do kupy ze jednym mojich richticznym kamratym Yjdusiym Jelónkiym. Lecy kedy przikludzali sie ku nóm jesce dwa braciki cwilingry ze Bielska (łóni tam we Bielsku ze tym mojim kamratym Yjdusiym chodziyli do Technikum Budowlanego), ftorzi wygrali taki kónkurs modych talyntów organizjyrowany bez muzyka, bez takô kapela „Czerwono-Czarni”. I chocia mieli, mógli łod zarôzki grać do kupy ze tóm kapelóm Czerwono-Czarnymi uzdali, iże nôjprzodzij muszóm erbnóńć matura a dziepiyro niyskorzij bydóm sie gracać za artystów.
We tym samym kónkursie wygrała tyż naszô dziołcha ze Bytónia, Karin Stanek i znôdła sie do kupy śniymi we galantnyj finałowyj dziesióntce tego I Festiwalu Młodych Talentów we Szczecinie.
Nó, i ło tym autosztopie kciôłbych sam dzisiej deczko połozprawiać. Mółda na tyn autosztop wypraskła nôgle i łorôz pokôzało sie, co modzioki kcóm na isto wandrować, rajzować po côłkij Polsce (ło cudzych krajach jeszcze sie wtynczôs za tela niy miarkowało, niy lza bóło). Kcóm łóni, te modzioki, poznôwać inksze dziydziny, kamracić sie ze inkszymi modziokóma we naszym piyknym kraju.
Bezmać tyn autosztop we Polsce wypokopiyli dwa sztudynty AGH Bogusław Laitl (ze Opolô) i Tadeusz Sowa. Już we 1957r wypuściyli sie łoba ze Krakowa naobkoło Polski. Zbajstlowali se łóni tyż szykownisty tagebuch tyj côłkij rajzy we kierym zarôzki na piyrszyj zajcie bół łokróngły sztympel Wojywódzkij Kómyndy Milicji Obywatelskij pod takim szkriftym tamesznego kómandanta, iże: „Stwiyrdzô sie, co sztudynt AGH łobywatel Laitl Bogusław i łobywatel Sowa Tadeusz, tyż sztdynt AGH we Krakowie, zgłósiyli swoja rajza naobkoło Polski autokami-autosztopym.” To bół taki dló nich łobiuch glyjt, coby ci jich milicjô niy ścigała. Wtynczôs jesce jejździóło sie kajniykaj „na łebka” ale to ino we miastach abo na blank krótkich turach.
Te dwa karlusy mieli fajrant piyrszego roku sztudiyrowaniô i piyrsze sztudyncke trzimiesiynczne feryje. Wtynczôs już kajsik we Hamerice, we tym łoszkliwym kapitalizmusie, już taki szimel rajzowaniô fóngowôł. Ale u nôs? Ło tym blank niy mógło być gôdki, coby tak blank ajnfach krajzować po Polsce. A łóni kcieli tak rajzować tela, co strachali sie tyj milicyji, kierô mógła jich we kôżdyj kwili zahaltować. Nó, i beztóż tyż nôjprzodzij poszli do tego kómandanta i byli festelnie zadziwióne, iże takô zwólô łod niygo erbli. I we pyndziałek 9 wrzyśnia sztartli ze Krakowa do Bytónia.
Niyskorzij take rajzowanie wlazło we mółda. Już na bezrok blank urzyndowo zorganizjyrowali „Autostop”, co bóło niypotkane, wyjóntkowe dlô côłkigo bloku wschódnigo. Snadne fyrtanie po côłkim kraju miało być takim erzacym wolności i słebody, ftory erbli mode ludzie. Ale tak po prôwdzie kôżdy bół zaryjestrówany – bez ksiónżyczki „Autostopu” kôżdy bół podyjzdrzany. Ta ksiónżyczka, ftorô trza bóło mieć przi sia miała driny kupóny ze gynał wyrachowanymi kilomyjtrami, ftore łostawiało sie szoferokowi. Na podzim, kajsik we półówie paździyrnika szoferoki, ftore nazbiyrali nôjwiyncyj tych kupónów, mogli wygrać fajniste nadgródy. Byli tam i waszmasziny „Frania”, łodkurzacze, radijoki abo i kristalowe blumazy. Łorganizatorym akcyji bóła (to ci bóła irónijô i festelny szpas) redakcjô cajtóngu „Dookoła świata”. I już wtynczôs gôdało sie, napoczło sie gôdać, co Polska to ci jes nôjwicniyjszô baraka we tym kómunistycnym lagrze, bo te polske ksiónżyczki poradziyli sie lajstnóńć i Madziary, i Pepiki ze dôwniyjszyj Czechosłowacji.
Jô tam niy bół za modzioka teli wandrus, jô bół barzij wygodliwy. Za to mój bracik miôł festelnie rôd wandrować, rajzować i krajzować po Polsce. Łón bez możno śtyry lata zarachowôł kajsik kole śtyry a pół tysiónca kilomyjtrów po wszyjskich cestach Polski i bół we wszyjskich dôwniyjszych wojywództwach. Mie ino rółz sie przitrefiyło wypuścić sie na tyn autosztop. Bóło to (już terôzki gynał niy bocza) we 1960 abo 61 roku. Bylichmy na obozie harcyrskim we Szumiradzie, maluśkij wsi na trasie Łolesno-Łopole pojstrzód gryfnych Borów Stobrawskich. Kiejsik, za pierónym starego piyrwyj bół to prynżny łostrzodek przemysłowy, za mojich czasów wieś we ftoryj miyszkało kajsik kole tysióńc chopa a terôzki bali i dwiesta tam niy żyje. Kiejsik tyntnióło ci tam życie a dzisiej cichóść przerywô łodgłós przejyżdżajóncych autoków. Tam tyż piyrszy rółz miôłech przileżitość skusić łorzechów wodnych, mianowanych kotewkóma, ftore cichtowali we sublu Smolnik. Te łorzechy mieli pierónym twarde szupy, ftore ale tyż wartko pukali, łozlazowali po wciepniyńciu na deczko do fojery. Bółech na tym harcyrskim obozie już drugi miesiónc, drugi turnus i ździebko nóm sie mierzło. Upytali my naszego kómandanta Tadka Przybyłowicza i łón dôł nóm zwólô, coby my sie na jedyn dziyń zrobiyli ausflug, szpacjyrfart .... autosztopym do Łopolô. Ale niy ma sie czymsik asić, bo tam a nazôd bóło to ino cosik wele piyńdziesiónt pôrã kilomyjtrów.
Co tyż ale przeżół na tym pôralytnim autosztopie mój bracik, to szłoby sam i ksiónżka napisać. Poradziyli chopcy celt na placu postawić ... ło szaroku stary cap abo barón łozwlyk go po côłkim łobyjńściu. Kiejn indzij za gorki łobiôd musieli farorzowi do mszy sużyć (bracik, tak jak i jô bół za bajtla kapistrantym). Ale przitrefiyło mu sie kiejsik spać na ... wytrzyźbiołce. Niy, niy coby łón i jego kamraty byli naprane, to niy. Ino już fest na wieczór, kajsik na Mazurach niy poradziyli ani za Boga łapnóńć żôdnego autoka i poklechtali sie do szczyrych i przocielskich milicjónerów, ftorzi dali jim zwólo, coby sie przespali na tyj tamesznyj wytrzyźbiółce.
Nó, i szłoby dalszij za tóm Karin Stanek pod fusiskiym sie pospiywać:
„Jadymy autosztopym, jadymy autosztopym.
Hej udôł nóm sie dzisiôj, wóz tyn i tyn szofer.
Choć dyszcz zaczynô mżić, nóm cesty biôłô nić
Uciekô sztyjc spod kół kalupym.”
Nó ale, tak po prôwdzie to łobyczajówość piyrszych lôt „Autostopu” stracióła sie, zemrziła śmiyrcióm naturalnóm. Napoczli krajzować po naszym piyknym kraju roztomajte hippisy i inksze podane na nich dugokudłe łochyntole. Łostatni rółz jaki anhalter pofómlowôł, pomôchôł ksiónżyckóm we 1980r. A na bezrok mielichmy już u nôs tyn łoszkliwy „stan wojynny” i niyskorzij już żôdnymu niy prziszło na myślónek, coby juzaś takô akcyjô napocznóńć.
Łodkludziół sie tyż i autosztop, kiej ino modzioki napoczli mieć inksze marzyni, i blank inksze ci jesce winszbildy. Chocia, możno niy tak do łostatka. Wiycie, łozprawiajóm mi kamraciô, co łod gryfnych kielanostuch lôt juzaś idzie uwidzieć przi cestach, przi chnet wszyjskich drógach przelotowych corôzki wiyncyj „autosopowiczów” .. nó, możno „autostopowiczków”, ftore zôwzicie próbujóm zahaltować, zaszperować a zatym i napasztować szoferoków, łosobliwie szoferoków we tych srogich TIR-ach. Ale, to już możno blank inkszô bôjka.



poduk „Nowej Trybuny Opolskiej” ze lipca 2010r


poniedziałek, 10 czerwca 2013

Zesel dlô kocyndra ...

Wiycie, już kiejsik profesory ze zocnyj pariskij Sorbony podsztrichowali róla paródji. We strzydniowiyczu jedyn dochtór ze Auxere napisôł, iże dlô dobra cowieka jes skôzane, coby „błôzyństwo, ftore jes naszóm drugóm nôturóm i zdowô sie cowiekowi prziródzóne, mógło sie blank ajnfach wyżyć chocia rółz do roku”. Porównôł to do fasków ze gerujóncym „winym móndróści”, kiere chocia rółz do roku muszóm być łotwarte, coby wylôz śnich luft – „luft, coby sie niy popśnióło wino”. Tym luftym bół tyn srogi, ludzki cug ku kasprowaniu.
Błôznóma byli grecke mimy i ichnie pyndalujónce po bosoku „planipedes”, kierzy łozprawiali wice na rzymskij Via Appia. Tyż i wczaśne krześcijóny, truc tymu, co jich sztryng ciyngiym kapelónki sztrofowali, wôżyli se róla śmiychu: „łostôł łón umiyszczóny we naszyj duszyczce, coby mógła sie łoddychnóńć” – łorzyk św. Jan Chryzostom. Bali i wtynczôs tyż, na łostuda ichnim biszopóm, ludzie bajstlowali fajery: Dziyń Yjzla abo Krystusa-Szpilmana. A poradziyli ci sie zasłónić sie słóweckóma łod św. Pawła: „Pónbóczek wybrôł razinku to, co iptowate we łoczach świata, coby zagańbić móndroków.”
Dziyje fechtónku ze śmiychym jes gynał take stare jak sóm śmiych a wszelijake próby Kościoła i królów strzimowaniô weli gracków, czynsto sie wrôcali.
Po łokrysie wyparciô błôzyńskich fajerów ze kościołów wróciyli sie łóne przi srogij epidymi dżumy we połówie XIV wiyku. Grónt bół ajnfachowy: śmiych, norywne tańcowanie, jak i łostry zeks bół uznôwany za medicina na tyn mór.
Kajsik żech wyczytôł, co ynglynderski król Henryk II Plantagenet nadôł ci jednymu riterowi, Rolandowi de Pettour, srogo iścizna za zabôwianie króla: robiyniym kuldybków, handsztandami, kopyrtkami, gwizdaniym na palcach i ... pierdzyniym. Ale to już blank inkszô bôjka.
Kajsik na łostatek piytôstego i przi napoczniyńciu szesnôstego wiyku kaspra, błôzna napoczli mieć we zocy a juzaś we 1509r Erazm z Rotterdamu napisôł ta swoja, fest wywołano „Pochwała głupoty” we kieryj błôzna uznôł za kogoś ważnygo a gupota uważowôł za siyła napyndowô łozwoju ludzkóści.
Szczygólnô róla pôłniyli kaspry, błôzny na królewskich dwórach. Sprowôdzali côłke procne życie do ludzkich wymiarów, kej miarkowali, ale i poskrómiali szydliwymi ausdrukami łoszkliwe insztynkty niymocnych na srogô ambicyjô magnatów, wiylmożów i samych królów. Tym, co wyróżniało bildowanego błôzna spojstrzód sztudyrowanych chopów łotôczajóncych króla, bóło to, iże błôzyn móg gôdać prôwda, ftoryj filozof niy móg wypedzieć bez hruzy ło to, iże król bydzie niyrôd i moge go zawrzić do heresztu abo i łodkraglować mu gowa.
Nó ale, pojstrzód dwórskich kasprów nôjbarzij geldowali cwergi, niziółki, łokiytki. Na dworze Katarzyny Medycejskij polski cwerg, kasztelanic podlaski Jan Krasowski śmiyszôł, kasprowôł, ale tyż przisużół sie fest do wywelowania Henryka Walezego na polski trón we 1574r.
Mynij dlô śmiychu bóło cwergóm, pyrtkóm we imperióm tureckim. Kalyczynie ludzi niy uważowali we tym imperióm Osmanów za cosik złygo, tóż tyż howali tam niy ino eunuchów na potrzeby harymów, ale i guchoniymych cwergów, nôjlepszij ze halaburdziatym basiskiym, kropfym abo puklym, ftorzi figuróm poradziyli wywołówać giździorski śmiych jejich panów.
We Ojropie do howaniô, cuchtu nigdy niy doszło; na dwóry trefiali przirodzóne cwergi i niziołki. Tak tyż bóło i we Polsce, kaj doszło do haji ło jednego cwerga miyndzy Stanisławem „Dziobłym” Stadnickim a Łukaszym Opalińskim. Błôzny nad Wisłóm fóngowali łod napoczniyńciô polskij państwówości. I tak ci we nôjstarszych krónikach polskich idzie natrefić na roztomajtych kocyndrów. Na tyn przikłôd: po bitwie pod Mozgawóm we 1195r jedyn klerik przeblykô sie za błôzna, coby sie dowiedzieć ło wynik tyj bitwy. Prziłodziynie szajbniyntego śmiywy i kaspra garantjyrowało mu bezpiyczność.
Juzaś Kazimierz Wielki, sóm srogi biysiadnik i galant, usiyłowôł zahaltować hormijô postrzelónych szpilmanów roztopiyrzajóncych sie wszandy we Krakowie. Ale przicióngli ci łóni nowóm welóm wrółz ze Władysławym Jagiełłóm, kiery łosobliwie miôł rôd zabawy litewskich „skoromochów” ze berami. Pojstrzód błôznów, ftorych tym tuplym upodobali se i te krziżacke „komtury”, znôjdowali sie poniykedy gróźne szpióny i sznupoki, jak jedyn istny Henne prziswany Witoldowi bez srogigo majstra krziżackigo zôkónu. Tyn istny wystympowôł tyż we róli ritera.
Siyła juzaś karnewalowych zwyków świynta iptów bóła tyż i nad Wisłóm tak srogô, iże szwajcarski protestant Rudolf Hospinian bawióncy we Krakowie we XVI wiyku łopisywôł, jak to panowie małopolske klynkali na parodji mszy przed łobwodzónym yjzlym. Ale trza dopedzieć, iże we Polskich miastach, jak i we côłkij Ojropie mrówióło sie prómp łod szpilmanów, śmiywów, gupków, iptów, pyskocy, żónglyrów, mimów, szałszpilerów.
Ze fraszołków, berów i łobrôcaniô poważnych zachów „ad absurdum” już we XV wiyku słynół wziynty polityker Wincynty ze Szamotułów; podanie, chocia fest bodlawo wygłôszôł swoji zdani Stanisław Bojanowski, sekretôrz łostatnich Jagiellonów. Niy byli łóne urzyndowymi śmiywami i kasprami, ale przitrefiôło sie, iże na dwórach polskich błôzny byli riterami jak Olecko, Hanusz, niyjaki Kulik i Kijeński. Nôjbarzij wywołanym bół jednakowóż Korybut Koszyrski, ftory zbajstlowôł na dworze krakowskim klub łożralców i słepoków, łożyrajóncych sie pojstrzód niyskorzyjszych wywołanych politykerów, twórców we powodzi wina, roztomajtych szpasów i wicnych cufali. Król Zygmunt Jagiellon truc gniywliwygo wejzdrzyniô poradziół ściyrpieć tyn klub a sóm radowôł sie hopsztosami śtyruch błôznów, ftorych miôł w kuście, na wycugu.
Szczygólnô pozycjô – błôzna na dwórze krakowskim i we narodowyj legyndzie – zajón snadnóm rzecóm Stańczyk. Poniykedy metlô sie go ze Stanisławym Gąską, ale to bóła srogo różnica klas: Gąska to szpasowny kamrat podlywanych winym kaczmowych biesiadów, nałónczôs kiej Stańczyk to chnet ci filozof i riter prôwdy. Stańczyk dopolół szczygólnie fest dygnitôrzóm, a nôjbarzij królowyj Bonie, ftoryj na isto niy ciyrpiôł. Widziôł jeji srogô przepadzitość, fałeszność i próby przejyńciô kóntroli nôjprzodzij nad familijóm, łotoczyniym, królym, a niyskorzij nad państwym, z kierego wykroła chnet côłkô dziylnica, łómiónc przi tymu prawo. Beztóż tyż mianowôł ci jóm gadzinóm.
Co ciykawe, Zygmunt ani myślôł interwyniówać, wkrôczać we łóbrónie zniynôwidzónyj bez ślachta baby. Ale magnaty napiyntnowane szpasami błôzna (śniymi i wywołany pisôrz Stanisław Orzechowski) usiyłówali niy łostawić na niym suchyj nitki, szlechtujónc Stańczyka jako cowieka miechym piźniónego i szmyrgla, kierymu król ino dziynka łopańtaniu dôwôł zwólô na wygłôszanie bodlawych słówecek. Stańczyk niy szczyńdziół bali samygo króla Zygmunta, kiery chichrôł sie, iże jego błôzyn dôł sie łodrzić ze prziłobleczyniô krakowskim bisurmanóm i rojbróm.
– Szlechtówniyjszy to błôzyn, co dôł sie łodrzić ze Smoleńska we Moskwie” – łodpedziôł wteda Stańczyk królowi, kiery utraciół ta ważno twiyrdza we 1514r.
Stańczyk niy bół we swojich łopakliwych i bodlawych uwôgach łodosobnióny; bół to przeca czas srogigo wyrozumiyniô we Polsce, bali i ku inteligyntnym błôznóm. Kanclyrzowi korónnymu Krzysztofowi Szydłowieckimu i jego kamratóm magnatóm łopowôżół sie pedzieć kanclyrski śmiywa, niyjaki Bieniek:
– Ale ci symie sroge panisko, srogsze łod samygo kanclyrza; łón mô ino jednygo błôzna dlô uciychy, a jô juzaś móm jich tela, wieluch wôs sam jes.”
Nó, nastympcy wywołanego Stańczyka – Polôk Bedłka, Miymiec Kleindienst, Szpaniol Sebastian Guzman abo Grek Aleksander Diogeni – niy szafnyli takij znaczności, a tym tuplym i legyndy Stańczyka nadwórnego błôzna Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Starego i Zygmunta II Augusta.
Błôzyństwo we tych czasach stôwało sie stylym życiô ludzi wolnych. Ino ludzie świadóme swojigo wertu i siyły państwa dymokracyji ślacheckij a nad wszyjsko tolyrancyji wiyloreligijnyj Rzeczpospolityj, poradziyli sie ze sia śmiôć bez wymiarkowaniô urwy na hónorze. Nôjbarzij lynkali sie śmiysznóści we Syjmie (dejcie na to pozór!) ale szpasowne ślachcice mieli rade błôznować, coby barzij ugryfnić sobie i inkszym życie.
Jes ci tyż znómiynne, iże błôzny i wicmany ustôwajóm śmiyszyć i tracóm sie ze polskich dwórów w czasach słabniyńciô, a zatym i łobalyniô Rzeczpospolityj. Jesce król August II Wettin poradziół wyrôbiać tak, iże to sie bali błôznóm niy śnióło. Jego syn, barzij rułowaty August III, dôł sie zabawiać bez miymieckigo błôzna, Kijana, cowiekowi ło szpasowności tak ciynżkij jak spaśność włôdcy Saksonii. Ale już łostatniymu królowi Polski Stanisławowi Augustowi Poniatowskimu blank cudzô bóła estetika błôzna i niy dôł zwóli na żôdnego blank wicmana na dworze.
Postać błôzna łodrodziyła sie dziepiyro niyskorzij ale już we nowyj póstaci i figórze. A dzisiôj? Eźli błôznowanie niy ma k’tymu czynsto warónkiym jawnygo zaistniyniô we ajfachowyj świadómóści? Kuknijcie na tych naszych (Pónbóczku łodpuść mi tyn grzych) politykerów na Wiejskij we Warszawie. Eźli niy idzie tam ujzdrzić na isto srogich błôznów ... nó, możno cyrkuśników i kasprów Ololo (coby niy ubliżować richticznym królewskim błôznóm) takich jak Kempa, Kurski, Arłamowicz, Palikot, Nelly jak jij tam, Senyszyn we tańcu z gwiôzdami abo ciyngiym nabańturzóne cwilingry? Abo te wszyjske bizygóny, kasperle i augusty we tych syjmowych kómisyjach. Nó ale, to już jes polityka i mie łóna blank ci już niy bôwi, blank niy ma mi przi nij nic do śmiychu!

sobota, 8 czerwca 2013

To już jes chopie z górki ...

Latoś, bez te gorke lato, piźnie mi szejśćdziesiónt łoziym piyńć lôt. Jes to możno w życiu kôżdego richticznego chopa takô szwela, za kieróm już jakosik na wszyjsko blank inakszij sie gawcy, inakszij zaziyrô. Ftosik ci drugda rzyknie:
– Galantnie sie chopie trzimôsz, aże dziw! Jak ty to chopie robisz, iże côłki świat sie weksluje a ty, chopie, blank niy?
Ja, ja, skwolki i kómplimynty szykownô rzec, ale tak prôwdóm, to ino ty chopie miarkujesz nôjlepszij kaj cie targo, co ci sztychuje, co ci dyrgoce a co ... już niy.
A czas jak rzyka, jak rzyka płynie, płynie czôs, juzaś śleciôł roczek a kiej już tak blank polekuśku deptôsz, stôwiôsz corôzki myńszy szrit. Ze dalyka mijôsz krach i ciźba, i czujesz chobyś tak na isto miôł mynij zorgi i utropy. Dziecka już sóm na swojim, i ino baba, psiôk i prózny dóm przipóminać ci bydóm, iże blank niy ma letko życiô biyg nôgle zwekslować jak sie kce. Kiejś chopie durch i jednym ciyngiym wodziół rej, procnie sztopnóńć na szlag i merknóńć, co to ci już blank niy te lata. Kiejś bół mody, kciołeś chopie zmiynić côłki świat, a dzisiôj jeżeś rôd, kiej sie zgibiesz i udô ci sie zwekslować fuzekle. I tyż corôzki czyńścij napoczynôsz chopie kukać do zadku ...
Łostatnie dni we Grecji. Stôli my ze mojóm Elzóm na Hymecie i zaziyrali my w dół na srogachne miasta Ateny i Pireus, na te miasta i zapłocia, na chałpki łozciepane jak tysiónce kostków po attyckij równinie. Na połedniu łozcióngało sie snożne, modrawe, latowe morze a na niym blade wyspy farby bimsztajnu a dalszij nad horizóntym styrceli góry Peloponezu. Pogódne, szykowniste, festnie majystaticzne: szukôłech we gowie jakichsik mynij zużytch przimiotników ale kôżdy zdôł mi sie k’tymu ubogi. Weźrok sióngoł kajsik przinôjmnij bez sto kilomyjtrów w dalekość, wszyjsko bóło przejzdrziste, szumne, przeświytlóne, łogromnucne, take jak hań tam przed wiekóma. We Grecji światło zawdy jes całbrowne, tak wszechłobycne, tak intynziwne i gwôłtowne, iże na doczkaniu spodobani, miyłóść skuplowanô ze niynôwiścióm. Niyskorzij, już we hotylu patrzôłech na atyński Plac Konstytucji (Platija Sindagma), plac trefów côłkich Atynów. Przipatrôwôłech sie czelodkóm szpacyrników i szlandrôrzy, biôłe hymdy, ćmawe bryle, sage łopôlóne ramia. Sycóncy szmyr unosiół sie znad tiszów kafyjowych wysiodków. Panowôł wôr choby latoś u nôs we lipcu a niybo bóło dalszij doskónale klar. A kiejech sie tak wychylół ze łokna i kuknółech na wschód mógech ujzdrzić tyn Hymet, na kierego wiyrszółku stôłech jesce pôrã godzin tymu nazôd, a jego zachódni spad liloworóżowe jak fijółek alpyjski. Ze drugij zajty nad chaósym dachów wznósióła sie masiwnô czôrnô zilwetka Akropolu. I kiejchmy ze mojóm babeczkóm we tyn łostatni wieczór wieczerzali spokopiółech jak to tyż tyn czôs wartko leci, przeciykô miyndzy palcyskóma choby woda z kibla nafolowanego dnioszkami do przeżyciô na tym niy nôjgryfniyjszym ze światów.
Bo przecamć życie spółczysne, to życie gibke. Niy idzie we teraźnich czasach smycyć za sia ciynżkij fóry „idyałów” i „rómantiki”. Kiej rajzuje sie fligrym, trza łostawić ciynżke bambetle. Poćciwô starô dusza bóła pasownô, kiej ludzie żyli langzam, poleku. Ale dzisiôj jes ci łóna za ciynżkô. Niy ma dló nij placu we fligrze. Możno to i bali żôl, ale niy idzie czegosik erbnóńć za nic, za psinco. Eźli sie mô rôd gibkość, eźli sie kce pożyrać srogô przestrzyń, niy lza na isto mieć przi sia dupnych pakytów. Nôjważniyjsze to gynał miarkować, czego sie tak yntlich kce, i być fertik za to zabulić. Kiej cowiek wiy gynał, co kce, poświyncô kofry. Mogesz ale cowieku rajzować we wagónie bagażowym. Niy spodziywej sie ale, iże bydzie ci ftosik w tym azistówać. I niy spodziywej sie tyż, co ftosik zabiere za cia twój ... klawiyr do swojigo dopldekra. I niy ma sam prôwdóm nic do śmiychu chocia ... bezmać fto sie śmieje tyn dugo, dugo żyje. Ale kiej sie dugo żyje, to niy ma chopie nic do śmiychu!
Niy tak dôwno bółeś chopie deczko po śtyrdzisytce, polekuśku siwiôłeś (abo robiół ci sie corôzki srogszy bauplac na palicy) i trôpiółeś sie skuli tych wszyjskich modszych, ftorzi przetwiyrali sie po twojim biórze i robiyli za blank myńsze pijóndze. A jakisik móndrok wypokopiół, co chopy łod śtyrdziyści piyńć do piyńćdziesiónt piyńć lôt stare sóm na isto nôjbarzij niyszczysnóm hormijóm wiykowóm. Te chopy tropióm sie bezmać fest ło starzyjóncych sie łojców, ło wydatki na dziecka i ... możno biyda na pynzyji, i wykazywajóm wszyjske łoznaki tego, co zwykło sie mianować krizóm strzydniygo wiyku: cni jim sie za uciychkóm kajsik na wiyś, sóm łóne usiotane, pragli by same sobie wypiykać chlyb, lecy kedy skapnie jim płacka ze ślypiów, łozpamiyntujóm przeszłóść nałónczôs sprawónków we jakimsik zupermarkycie, i czujóm taki gyfil rizika, letko szpana przi łobsztalowaniu wetów we jakimsik McDonaldzie abo we Pizza Hut. I kôżdymu z tych chopów znane mogóm być sztrofki Philipa Arthura Larkina, ynglickigo poyty ftory pisôł tak:
„Tyram cały dzień, potem piję, żeby zasnąć.
O czwartej budzę się w bezgłośny mrok i patrzę.
Za jakiś czas firanki ponakłuwa jasność.
Na razie widzę to co jest właściwie zawsze:
Nie znającą spoczynku śmierć, w tej chwili bliższą
O cały jeden dzień, śmierć, która poza myślą
O tym, jak, gdzie i kiedy będę sam umierał.
Nie pozwala na inne. Jałowe pytania,
Lecz groza śmierci, groza umierania
Ciągle na nowo błyska, dech w piersi zapiera.”
I ta śmiyrtka, tyn niyusiotany kośnik usiekôł go kiej mu pizło 63 lata, co niy łoznaczô, iże nigdy sie niy musiôł tropić jak prztwać bez duge lata ze knap pynzyjóm. Ale niy trop sie chopie, bo bezmać śtyruch na piyńciuch chopa zwiykuje aże do 85 lôt. I niy być w sztichu skuli tego, iże cie jesce zajimajóm mode frele a we badycimrze môsz nasztalowany radijok na Radio Piekary – tak majóm wszyjske chopy. I niy ma nic złygo we tym dioseckim „botoksie”, kiście piwa we kilszranku, we ciyngiym wkłôdanyj nowyj kiście do kilszranku, we niyuprôwianiu zeksu abo we łodkryciu, iże pierónym niy môsz rôd swojich łodnoszóncych zukcysy, majóncych darzyni i szczynśniyjszych we małżyństwie kamratów.
I jô to tyż miarkuja, tyż wiym ło tym, łosobliwie po mojim siyrpniowym gyburstaku, kiej mi pizło ... dziesiónt i pôrã lôt. I szłoby sam pedzieć za Janym Wołkiym, iże:
„Jes kaj szluknóńć
ale niy ma z kim.
Tóż tyż do achtlika dyrgoce mi już dusza.
Chocia pewnikiym jesce szluknółbych
Kiejby sie trefiół szynk
jak tyn szynk „Pokusa”.”
Ale tyż niy ma nic gorszyjszygo niźli te chopy, co to razinku czujóm sie we łobowiónzku jawnie ukazôwać swoja szwarnota, szykowność i mynskóść, paradziôrze, ftorzi kiej sie chichrajóm, to tak choby gryjźli łorzechy ... tyn stopieróński rechót ... Te dziamdziały wartko pukajóm i wyślimtujóm sie na cyckach piyrszyj natrefiónyj baby, choby bóła i żadnô jak noc przed geltakiym.
Spómniôł mi sie ale tyż inkszy dziyń, zimowy dnioszek. Niy ćmawy, kalny tóm razóm, jak mi sie zawdy przitrefiô, ale całbrownie farbisty. Gorkô klara na bezchmórnym niybie; kóralówe tify Dolomitów, ftore lyskali różowo, pómarańczowo i biôło nad stromami i śniyżnymi spadami. Sjyżdżalichmy na nartach bez sage modrzyniowe lasy. Śniyg mróngaty ciynióma stromów łozpościyrôł pod naszymi szłapami jak łogrómnucnô biôło-modrô skóra tigra. Światło słóńca bóło pómarańczowe pojstrzód tych bezlistnych astków, a we zwisajóncych brodziatych mchach mergrinowych jak morze. Sućki śniyg krzyńściół pod nartóma, luft bół ciepły, a ku tymu łostry. Kiejech wychynół ze lasa, sroge weliste skłóny leżeli przed niym choby łobrys całbrownygo ciała; jóngferski śniyg bół głôdkóm skóróm, letko mróngatóm we zachodzóncym popołedniowym słóńcu i mechcóncóm łod brilantów, lamyty i flitergoldu.
– Niy byda już nigdy taki szczysny – pedziôłech do sia, kiej sztartnółech dalszij. – Nigdy, chobych żół i sto lôt ... miôłech wtynczôs ... nôście, ale tak żech wteda czuł i tak tyż’ech myślôł.
„Kiej utropa ze kluczym môsz,
Trefić śniym do dziurki.
Ty sie wnuka pytôsz fórt
Ło PIN swojij kómórki.
Kiej rachujesz kôżdy grosz
Ze swojij „emeryturki”
To już niy ma co tu kryć,
To już jes z górki.”
Podanô śpiywka śpiywôł bez lato mój kamrat Zynek Laskowik, ftorymu tyż pizło gynał tela lôt, co mie. A iże my tyż kiejsik (we latach łoziymdziesióntych) wysłepali mocka gorzôły, tóż mi to na isto gynał sam sztimowało. Bo eźli to niy ma na isto z górki chopie:
„Kiej górami zdajóm ci sie
Lyśne pagórki.
Kiej szkrabka ciyngiym môsz,
Kôrmić wiywiórki.
I kiej dziołchy łobłopiôsz już
Jak łojciec swoji ”córki”,
Nó, tóż szkoda słów,
To już na isto jes z górki.”
Ja, ja chopie, niy ma sie co kminić sóm siebie aniś sie łobyrtnół, aniś sie spodziôł a sam na isto wszyjsko u cia kulwitô sie ... z górki. A tyn niy nôjgryfniyjszy ze światów ślazuje na psy, ale przecamć zawdy tak ci bóło. I kogo to jesce łobłajzi? Przecamć mómy kista zimnego piwa i pyndalujymy dalszij. Eźli ci jes ganc egal, to możno radszij ... niy!