niedziela, 31 marca 2013

Wielkanoc w niybie....

Tak pôrã dni skorzij Wielkanocy bół srogi karamból na autobanie we kierym zatrzaśli sie trzi baby (niy, niy blóndiny, blank niy!). Wszyjskie przikwanckali sie do niybiyskigo ajnfartu kaj świynty Pyjter prziwitôł je gryfnie słóweckami:
– Mogecie sie dostać do niyba eźli bydziecie poradziyli łodpedzieć na jedne pytani ze katyjmusu. Musicie mi dziołchy rzyknóńć: co to jes Wielkanoc?
Piyrszô babeczka, nôjbarzij wargato gôdô:
– Wielkanoc to ci jes take świynto, kiej nawiydzómy groby naszych przocieli i familijantów...
– Ło jezderkusie! Dziołcha, źle! – łodrzyknół świynty Pyjter. Niy wlejziesz ty do niyba, niy wlejziesz!
– A mie sie zdô świynty Pyjtrze – napoczyno drugô baba – co Wielkanoc to jes te świynto, kiej sie garniyruje chojny, śpiywô kolyndy i łozdowô gyszynki!!!
Świynty Pyjter jes ci już blank załómany, wali palicóm we niynieskô brama i kuko tak, zaziyrô ze nôdziyjóm na trzeciô kobiyta.
Ta łostatniô tak jakosik fałesznie sie uśmiychô i blank ze rułóm rzóndzi:
– Wielkanoc to jes świynto mortwychstani naszygo Pónbóczka, ftory bół ukrziżowany bez Rzymianów. Zatym, kiej łoddôł swoji życie za wszyjskich ludzi, łostôł pochowany we pobliskij grócie, do kieryj wyjńście prziklapniynte bóło srogachnóm bergóm. Trzecigo dnioszka Pón Jezusek mortwychstôł ...
– Jezderkusie! Fajniście toś dziołcha sam wytuplikowała – wywrzaskuje świynty Pyjter. – Widza, co gynał znôsz te nasze Pismo Świynte!
A baba, niy sucho ino fandzoli dalszij:
– ... mortwychstôł i tak ci ta gyszichta powtôrzô sie kôżdyrok, Pón Jezus łodciepuje ta srogachno berga i wylazuje ze tyj gróty, kukô tak, zaziyrô naobkoło, gawcy na swój ciyń i kiej go na łostatku ujzdrzi gôdô, co zima latoś bydzie ło trzi tydnie dugszô ...

piątek, 29 marca 2013

Lekcjô katechizmusu...

Na katyjmusie kapelónek pytô dziecka:
– Rzyknijcie mi, co wasi łojcowie robióm piyrsze zarôzki po przecucyniu?
– Mój tatulek kiej ino wstanie ło rozwidnioku, to idzie do haźlika i jscy do kibla, aże słychać we côłkim pomiyszkaniu, bo my sóm chudobne i niy mómy szykownistego badycimra – gôdô jedyn senecek.
– Niy, niy! Możno ftosik inkszy rzyknie! – gôdô kapelónek.
– Mój tatulek, kiej pójńdzie do haźlika, to nic niy słychać, bo my sprawiyli sie gryfnisty badycimer, ze trónym, ze kafelkóma i ze badywannóm! – rzóńdzi inkszy synecek.
– Niy, niy! Rzyknijcie mi, co godzi sie na isto robić richticznymu katolikowi zarôzki po przecucyniu?
Na to stowo mały Hanysek i rzóńdzi:
– Mój tatulek, kiej ino stanie z rańca, klynkô wele prukola...
– Ja, ja, ło to mi idzie! – wstyrko sie kapelónek – Gôdej dalszij, a wy wszyjske suchejcie!
– ... nó tóż, kiej tatulek stanie, to klynkô wele prykola, nakłóniô sie i wycióngô słóma ze rzici, bo my mómy tak stopieróńsko łoszkliwy (ciulaty) sztrółzak!

czwartek, 28 marca 2013

Po modziokowymu....

Starość jes – tak wszyjskie miynióm – niymożebnóm zachóm. Przitrefiô sie jednakowóż, i to na isto niyjednymu snôs. A tyż i niyjednyj, ło czym tak ci ta niyjedna i niyjedyn bezmać blank niy wiy, bez zglyndu na postymp mediciny i szyroko pojyntyj „humanistyki”. Nó, klar, w tyj modernyj „humanistyce” blank niymożebny jes... postymp, a wszyjske te juzaś nauki mediczne majóm na cylu ino wyciónganie pijyndzy łod niymocnych i chudobnych, i ku tymu wmôwianie roztomjtych choróbsków zdrowym i pijynżnym. Tak by tak, umrzić modo abo zdziadzieć – taki mómy ino wybór, a tak prôwdóm, to bali i tego wyboru już tyż niy mómy, bo zaobycz decydujóm za nôs przinależitóści, dochtory abo... jake kapelónki. To gynał jak ze halbeckóm gôrzoły. Wszyjske miarkujóm, iże musi sie łóna kiejsik skóńczyć, ale ludzie jake jes zaskóczyni, kiej richtik sie skóńczy. Beztóż tyż we côłkości jes klar, i do wypokopiyniô tyn łobowiónzujóncy nôs kult modości, kiery dozwôlô nóm zaboczyć ło tyj łostudnyj zagwozdce. Przecamć wszyjskie prziłobleczynia sóm narychtowane dlô modych, a zwiykowane noszóm je, coby modzij wyglóndać, i to już blank inakszij niźli kiejsik, kiej to dziecka łoblykali we gyjroki (tużurki), coby już spoważniyli i łozdżaleli, łożyniyli abo wydali i echt wziyni sie do roboty.
Wiecie, prziszôłech na te idy, coby to napisać (nierółz żech już przeca ło starych i modych sam szkryflôł) kiejech przeczytôł artikel Adama Wiedemanna, poyty polskigo ze Krotoszyna we jakimsik cajtóngu.
I jô tyż (podanie jak i łón) we dzieciynctwie miôłech wymiarkowani, gyfil taki, iże ludzie łostali stwórzyni, byli ugróntowane takimi, jakimi sóm terôzki: zwiykowane jako zwiykowane, majoryntne jako majoryntne, dziecka jako dziecka.
Nó, i możno przepómniôł bych ło modziokach. Modzioki tyż ci łostali stwórzyni jako modzioki, i tak mi sie zdôwało ażech na łostatku sóm tak choby wydoroślôł tela, co sztyjc jes tak samo: mój rechtór Richad Depta jes „starym” Deptóm, a jego synek (chocia jes taki stary jak jô) łostanie na zawdy Jorgusiym. Ku tymu tyż wszyjske moje kamraty ze naszyj „Siedymnôstki” łostanóm maluśkimi szkótami, bo sie śniymi już dôwno niy widuja, a kamratki ze licyjóm sóm ciyngiym gryfnistymi dziołchami do wziyńciô, bo na kolyjnych rócznicach matury wyglóndómy i zachowujymy sie gynał tak, jak za dôwnych lôt, ino tym wszyjskim zdżałym cosik sie stanóło, jakosik ci nóm we łoczach lichnóm... eźli by łóne dziadzieli?
Sztimuje mi sam ale taki jedyn fal. Wiycie, sroge morze, ocyan, srogachnô sumeryjô, jakisik ichni tajfun, moderny ausflugszif napoczynô nabiyrać wody, napoczynô sie topić, możebnie zarôzki pójńdzie na dno. Kapitan tego szifa wrzescy na côłki karpyntel:
– Wszyjske baby do szalupów! Ale gibym! Tak jak kôżdô stoji!
Spuściyli szalupa i łóna poszłaaaa... Zarôzki tyż tyn kapitan wrzescy juzaś:
– Wszyjske chopy na tym szifie do szalupów! Gibać sie, gibać!
Szalupy ze chopami poszliiii...
Śleciało tam możno ze pôrã godzin a sam ci na jednyj szykownyj wyspie wszyjske baby. Chopy juzaś pôrã kilomyjtrów dalij grómadóm na inszkyj wyspie. Klara świyci, robi sie corôzki barzij gorko. Te baby już blank sage fyrtajóm po piôsku na tyj plaży, niyftore śnich fachlujóm swojim cycynhaltrami, batkami, i cym tam jesce do tych chopów na tyj drugij wyspie. Chopy juzaś, napolóne jak sto diosków tymi blank sagusiyńkimi babami, przebiyrajóm szłapami a sam woda naobkoło a driny same rykiny...
Te karlusy tak kole dwadzieścia lôt stare, kiej ino uwidzieli te sage baby, wrzeskli wszyjske łorôz:
– Płynymy! Srôł tam te rekiny, możno sie udô?
Te chopy juzaś wele śtyrdziyści lôt stare napoczli wartko rychtować trafty, mataczki i poszli....
Juzaś chopy wele Abrahama wziyni sie to wszyjsko pomaluśku, zbajstlowali kana, coby jim te rykiny niy dobrali sie do rziciów i tyż poszliii...
Łostali ino te, ftore byli take stare jak jô, stare knakry, kukajóm tak na ta drugô wyspa, zaziyrajóm, deczko medikujóm i na łostatku jedyn śnich gôdô słósznie:
– Eee tam, chopy, samstónd tyż przeca blank dobrze... widać!
Wiycie, króm tego kultu modości, ftory łobjôwiô sie doborym modeli ku ryklamóm i wyborym muzyki we radijokowych audycjach, mómy jesce taki „umysłowy ruch”, kiery sprowôdzô sie ku jednymu:
„Niech kôżdy pôrzi sie, dupczy ze włóśnym pokolyniym”,
co tak prôwdóm znacy ino tela:
„Fórt stela, starziki, łod naszych modych dupów!”
Nó, dej jim Pónbóczku nigdy niy zgrzibieć.
We roztomajtych tyż cajtóngach, radijokach i telewizyjach sztyjc i jednym ciyngiym wadzóm sie, nó, możno niy wadzóm sie a dyszkutjyrujóm stare ze modziokami. Lecy kedy jes ci to wywôżónô kritika modziokowego filipa, kierô moge wywołówać wela spiyrków ze myńszym abo srogszym cwekym ze stróny samych modzioków. I możno niy wercióło by sie ło tym sam gôdać, kiejby niy łoszkliwe rółz za kej ryjdy i szpicatô gôdka modzioków, dlô ftorych my sóm ino starymi ciulami, a kierych nasze pouczki poradzóm festelnie zegrzôć, chocia jes ci to ino wiyrszołek góry tego, jak „zjebany” jes nasz polski pomyślónek.
Nôjlepszij to idzie ujzdrzić na tych wszyjskicj internecowych „forach”, kaj tyż pewnikiym mynij jes takich starych knakrów jak jô (nó, możno niy wszandy) ale kaj modość diktyruje patróny i bróni jich do upadniyntego, do côłkowitego... zestarzyniô. Ale niy ma tyż prôwda, co wszyjske stare knakry miynióm, iże modzioki niy miarkujóm piykna ludzkij egzistyncji. Modzioki przecamć same bez sia sóm szykowne i piykne, i majóm tego wymiarkowani, a – jak kiejsik za pierónym starego piyrwyj pisôł Arystoteles – cowiekowi szykownymu procno jes brać na sia naporónczynia moralne, procno stôć ło moralność.
We tym wszyjskim, co starszyjsze pokolyniô moge zrobić, kce zrobić, to upiyknić samtukej to, co już ci jes szykowne, dociepnóńć deczko szykowności do tego piykna (tak możno tym starym sie zdô) ale moge tyż tych modzioków mieć pôłnô rzić a côłki swiat, mody świat, stanie zółwizół po jejich strónie. Bo przecamć, ludzie, kómuż jak niy tymu modymu światu nôjbarzij stoji ło to, coby modzioki łostali wiyrne świyntyj regli: we tydniu idzie sie posztórmować, ale ze soboty na niydziela trza sie porzómnie naprać. I zawdy tyż ci mi, starymu purtowi, zdô sie uciysznóm ta jejich modziokowô łobowiónzkowość ze jakóm te modzioki, bali inteligyntne, wybildowane, przilazujóm do tych jejich klubów, coby napocznóńć te szpicate gôdki – idzie bezmać ło to, coby przeluftować te swoje szare kómórki, kierych gynetycznie uwarónkowanô nadmiara, nie za tela pómôgô myśleć, wiela szteruje i zawôdzô. To gynał jak ze mojimi kamratami jesce ze sztudynckich czasów. Trzech mojich kamratów z kierymi erbli my diplómy Politechniki Ślónskij we Glywicach wykludzióło sie do Miymiec. I tyż zawdy łóne, kiej ino sie tam we tych dôwniyjszym „efie” wyrychtowali, kôżdô sobota niyskoro na łodwieczerz glingali bez telefółn – blank, ale to blank łożarte – dó mie. Bo take bezmać bóło tameszne prawo, regle modości! Ale beztynczôs przeczytôłech kajsik, iże Robert MimsWilson, chnet taki stary jak jô hamerikóński reżiser, łobsadziół we róli szesnôstolytnij dziołchy Lulu ło rok starszyjszô łodymie miymieckô szałszpilerka Angela Winkler. Eźli by to miało znaczyć, co ze Zachódu nadlazuje ku nóm śćmiywek... modości?

środa, 27 marca 2013

Kapitalizmus...

Mały Hanysek przilazuje do łojca i pytô:
– Tatulku, a co to takigo jes ta polityka?
Łojcie ze rułóm na to:
– Co to jes polityka synecku, to idzie wytuplikować na tyn przikłôd tak: nôjprzodzij mómy kapitalizmus, znacy sie jô jes kapitalistóm, bo zarôbióm pijóndze. Zatym jes rzónd, reskiyróng, znacy sie mamulka, bo rzóńdzi tymi pijóndzami. Twój starzik to juzaś sóm zwiónzki zawodowe, ftore blank nic niy robióm. Mómy jesce izbetnô dziołcha dóma, to to jes ta wywołanô „klasa robotniczô”, bo sprzóntô i fórt cosik robi. Na łostaku jeżeś tyn synek, jeżeś ludym, bo twórzysz nasze społyczyństwo. Nó, i jesce twój maluśki bracik, ftory jes prziszłóścióm!
– Nó, tatulku, musza sie z tym przespać, to możno to do łostatka spokopia.
Hanysek poszôł spać, ale we nocy łocucióło ci go ślimtanie jego maluśkigo bracika, kiery nasrôł do galotków. Hanysek poszôł do izby po mamulka, ale niy poradziół jij łobudzić, tóż tyż poszôł do izby tyj kindermyjdli, izbetnyj dziołchy. Wlazuje rajn, a sam tatulke wyrobiô ze tóm frelóm, a bez łokno zaziyrô starzik. Hanyska żôdyn niy przifilowôł, bo wartko wylôz i poszôł do swojij izby. Uholkôł tego swojigo zaślimtanego bracika i sóm poszôł spać. Ło rozwidnioku Hanysek ślôz do paradnyj izby i tatulek sie go pytô:
– Nó, i co synek, wiysz już, co to jes tak na isto ta polityka?
– Ja, tatulku, gynał miarkuja: tyn kapitalizmus wykorzystuje ta klasa robotniczô, zwiónzki zawodowe sie tymu festelnie prziglóndajóm, nałónczôs kiej rzónd śpi, na lud, znacy sie na te społyczyństwo wszyjske smolóm, a naszô prziszłóść leży do terôzka w gównie!

wtorek, 26 marca 2013

Piyrsze wrażyni, piyrszy gyfil...

Modzioki, ftore dziepiyro napoczynajóm te wszyjske swoji gracki babsko-chopske, jesce niy medikujóm skany sie wziyno to, iże razinku ta dziołcha, abo tyn synek mie sie... podobo. Jô, już deczko zwiykowany, medikuja juzaś, co za diosek mie siôknół, iże razinku ze tóm Elzóm ‘ech sie łożyniół. Bezmać – jak gôdajôm móndroki – styknie nóm ino (dejcie pozór) 250 milisekundów, coby łoszacówać, łocynić drugigo cowieka. Zatym, zarôzki szaltruje sie pomyślónek i filip, i jejich zmóżónô, racijónalnô robota zdô sie psu na buda, bo już nic niy poradzi zwekslować. Mómy tego drugigo cowieka rade abo i niy – wybóru dokôzujóm nasze ymocyje. Już możnoza pierónym starego piyrwyj, we latach trzidziystych, wywołanô wtynczôs śpiywôczka Billie Holiday rzykła take iste słówecka: „Wkludźcie mie do pomiyszczyniô kaj bydzie ze setka cudzych chopów a jô bez pôra łoka mrzików trefnie znôjda nôjbarzij łoszkliwego gizda, i zarôzki byda mu przôć.”
A mie to wszyjsko przilazło do filipa, kiejech przeczytôł fajnisty artikel ło tym, iże małżyństwo, to tak prôwdóm jes ci pierónym dugóm rajzóm we ciynżkich, zielaznych ketach. Bo przecamć niy trza być dupnym móndrokiym, coby chnet wymiarkować, iże tak prôwdóm wydarzóne małżyństwo, to cosik wiyncyj (a i czasym mynij) niźli szumnô żyniaczka, zeks, kusiki i... rajzy. Latoś bez lato pokôzało sie we telewizyjach i cajtóngach dziwucne badani socjologicne ze ftorego szło sie dowiedzieć, iże bezmać piyńć procyntów ludzi wele 50 lôt starych dowo se dziubka wiyncyj niźli 30 razy bez tydziyń. Zaciykawióło mie to, kim sóm te ludzie, ftore kusikujóm sie jesce we strzydnim wiyku? Pojstrzód mojimi przocielóma i familijantóma, z kierych wiynkszóść jes bez 50 lôt starô, niy ma żôdnego, fto by sie prziznôwôł do chocia jednego kusika w tydniu, a co dziepiyro do trzidziystuch. Mógbych snadnóm rzeczóm zôwiścić tym, ftorzi se dôwajóm dziubka, ale blank jim niy zôwiszcza, bo podejzdrzywóm, iże kôżdô z tych kusikowanych łosób, jes we łodróżniyniu dó mie, „singlym”, samotnym. Abo mô miyłosnô przigoda, rómanza. Abo jesce możno jes świyżo po żyniaczce. Wystawióm sie tyż, iże małowiela śnich łod bez dwadziestuch lôt łostôwo we małżyńskim zwiónzku, we kierym łobie stróny przetwajóm we wiyrnóści.
Małżyństwo ludzi we strzydnim wiyku to richticznô zagôdka. Mało kej gôdô sie ło takich pôrach. Eźli już kajsik we telewizyji i we cajtóngach pojawiô sie tyma „małżyństwo” , zaobycz gôdô sie ło żyniaczce pôr takich jak Kate Middleton i ksiónża William. Ale kiej już ucichnie klank kościylnych gloków, a modô pani seblece ze sia ślubny klajd, pôra wkrôczô na po prôwdzie – niyłobadany teryn. Bali i jego miyszkańce ringujóm sie ło to, coby gynał spokopić, na czym tyż to spolygô szczysne i podarzóne małżyństwo. Niy poradzóm tego wyeklerować bali i te, ftore znodli sie we samym pojstrzodku tego teritorjóm.
Jak tyż to tak prôwdóm działô – eźli razinku fónguje? – do łostatka niy wieda, a chnet kôżdy, fto wystawiô swoja gowa ze sztelónków i próbuje cobóńdź ci nóm wytuplikować, na doczkaniu łostowo uciszóny.
Znóm jednego moc wywołanego, chnet ci nôjlepszyjszego hadwókata łod szajdóngów, kiery kiejsik tuplikowôł, iże tajymnica szczysnego małżyństwa, to: „aktiwne życie zeksualne, snożnô chałpa i nula spiyrków, chaji ło pijóndze”.
A jô miynia, iże tyn istny niy mô prawie we wszyjskich trzech zachach.
Zeks? Po chnetki dwadziestuch piyńciuch latach przitrefiô sie chnet wszyjskim rółz za kedy, i to można ino na urlaubie. Porobiónô, wyrojmowanô chałpa? Wybôczóm mi łóni – miyszkómy we chlywie, łosobliwie nałónczôs urlaubu, kej srogo hółda habozi wyrôbianych bez naszô familijô z powodzyniym moge kónkurówać ze niyjednym lagerplacym, niyjednóm warpióm miejskóm. A tyż łokróm tego, ftore małżyństwo by łobstôło, niy wadzónc sie lecy kedy razinku ło pijóndze.
Szłoby pomyśleć, co moje małżyństwo to łódka, ftorô piere sie direkt na bergi, a małżyństwo tego istnego hadwokata jes twôłe i sztabilne. Nic barzij łopacznygo. Tyn hadwókat jes we pôłnym gangu mierskigo, bolysnego szajdóngu, a moje małżyństwo, jak wiynkszóścióm małżyństwa ludzi we starszyjszym wiyku, chocia chwiyrutne – jednakowóż two! I to jes tak na isto to, na co przinôleżi mieć nôdziyja, co przinôleżi planiyrówać, i cego przinôleżi łoczekôwać. Bo tyż niy zgôdzóm sie, niy sztimuje mi to, co rzóńdzi tyn hadwokat, a co kupluje sie ze pojyńciym „szczysnego małżyństwa”.
Małżyństwo, eźli idzie ło mój majnóng, to pierónym dugô (jak sie mô deczko szczyńściô), i co i rółz procnô rajza. Przitrefiajóm sie, poradzóm sie ziścić przi tyj rajzie mómynty richticznyj szczyńśliwóści, ale tyż ku tymu tyż mómynty gymbokij mankuliji i jankoru; gónek po kierym tómpiymy kwilkóm bywô prosty i niy wymôgô łod nôs wysiyłku, a drugdy procnie stôwiómy na niym kolyjne szrity, a ku tymu blank niy widać, co tyż to dekuje sie za kolyjnym winklym. I chocia ze statisztików klar wynikô, iże suje sie jedyn na trzi zawrzite zwiónzki, mómy rade wiyrzić we łobrôzek stwórzóny bez media, poduk ftorych małżyństwo to ino zeks i kusiki, szczyńście, pijóndze i ordnóng. Ło sztabilnych i wydarnych alijanzach, zwiónzkach małżyńskich przitrefiô sie nóm poczytać jedzinie we felijytónach pisanych bez ludzi, kierych zwiónzek sie wypôlół, a niy bez tych, kierzi przeżywajóm tak prôwdóm richticzne próblymy, ale majóm nôdziyja, iże wszyjsko sie jesce ułożi. Ale móm wiadómość dlô wszyjskich zdymbiôłych faktym , iże 95% snôs niy dowo se dziubka porzónd, i dlô tego wywołanego hadwókata, kiery miyni, iże idzie jedzinie ło zeks, snożnô chałpa i sroge pijóndze: twôłe, wielolytnie małżyństwo, to na zicher niy ma taki miluśki szpacjyrfart po naszym panaziyntkowym Parku Kultury.
Moge być tyż ale tak jak u jednego mojigo zwiykowanygo kamrata. Bóła ci wiesna, szło ku latu, świyntojóńskô nocka, kamrat ze swojóm babeczkóm rychtujóm sie do spaniô. Łoba już moc zwiykowane, ale – jak to na wiesna – tyż jim sie jesce spómnieli stare czasy. Chop już sie legnół na szeslóngu, łoświyciół ino jedna maluśkô fóncla, jego babeczka jesce sie rychtuje, piykni, parfinuje, i na łostatku tak pomaluśku, polekuśku deptô ku niymu ze takim moc fałesznym uśmiychym na fresie...
– Jorguś, Jorguś...
– A cóżeś to kciała Ana? – pytô sie tyn starzik.
– Jorguś, a boczysz, kiej my byli blank mode, to tyś miôł pierónym rôd mie tak szykownie cmoknóńć we czóło...
Chop, chocia niychyntliwie, ale dôł ji kusik na czóło. Pôrã minutek cichuśko i baba juzaś napoczynô:
– Jorguś, Jorguś...
– A co juzaś Ana?
– Jorguś, a pamiyntôsz, kiej my byli jesce blank mode, toś miôł pierónym rôd dać mi na wieczór kusika we moje lica...
Chop sztreknół sie deczko na tym prykolu, dôł ji kusika we łoba lica, łobtar rynkowym szlafhymdy gymba i biere sie do spaniô...
Niy zetwało juzaś pôrã minutek a baba juzaś sie łodzywô:
– Jorguś, Jorguś...
– Jezderkusie! A co cie jesce chycióło? Jesce môsz cosik do pedzyniô, coby mie szterować...
– Jorguś, a pamiyntôsz, kiej my jesce byli na isto blank mode, toś mie zawdy na łodwieczerz tak szykowniście, fajniście poradziół, tak letko, libeźnie... bajsnóńć we moji ucho?
Kwilka cichuśko, i po łoka mrziku słychać ino we izbie cioranie laciami... chop kajsik lejzie...
– Jorguś, Jorguś, a kaj ty to terôzki deptôsz?
– Aaaa... ida do haźlika... po mój gybis...

poniedziałek, 25 marca 2013

Chińcyk na chorzowskij grubie...

Przilazła mi do palicy jedna tako gryfnô gyszichta, kierôch ciyngiym poradziół drugda łozprawiać miyndzy kamratami, nó i kamratkami. Mie wtynczôs pizło cosik kole dwadzieścia lôt, bółech festelnie wizgyrny, miôłech rôd (ja, ja!) mode dziołchy (i to mi do dzisiej łostało), chocia niy deptali jesce ze sagimi nablami (kiejby fto niy miarkowôł to, to sóm „pępki) i ze ringami we basisku. Do Polski przikludziyli sie Kubańce, Chińczyki i Wietnamce, coby sie u nôs, u naszych fachmanów naumieć fachu i poradzić robić za hajerów, smelcyrzy i takich ci inkszych jesce. I suchejcie! Coby mie sam żôdyn juzaś niy przeciepowôł, co jô inkszych nachmachuja, kopiyruja. Jô już łod bajtla miôł rôd suchać wszyjskich takich szpasowników i wigyjców jak Karlik ze „Kocyndra”, lebo tyn szpasowny sołtys „Kierdziołek” ze „Podwieczorku przi mikrofonie”, i tyż sómech jejich kónski tuplikowoł na swoja gôdka, i fandzolół dalszij, abo we takim kabarycie „Eskulap”, abo przi blanderze, przi fojerze na harcyrskim obozie (gôdali na mie wtynczos Baltazar), abo jesce bele kaj. Nôjbarzij to ale miołech rôd Stanisława Ligonia, Karlika z Kocyndra, kierymu sie zemrziło we marcu piyńćdziesióntego szczwôrtego roku; gynał chnet rok przed mojim Tatulkiym.
Mieli my taki lecy jaki, ajnfachowy radijok (na kierym ale szło i Wolnô Ojropa, i Radio Luksemburg chycić), i kajech usłyszôł, co sam dó nôs, do Polski, na Ślónsk przikludziyli sie te roztomajte Kitajce, Wietnamce i Kubańczyki. Jô sóm miôł na isto gryfnego kamrata Diosa, Kubańca ze Hawany, kiery sztudiyrowôł we Czynstochowie, ale ftorego kamraty, berkmóńske sztifty byli we Bytóniu. A iże i my, samtyjsze Ślónzôki, i Kubańce mieli radzi fajrować, i ku tymu – jak to mode, i niy ino, ludzie – słepać, tóż tyż mocka my tyj łopary wysłepali do kupy (możno ło tym inkszym razym?). Nó, i napoczło sie!
Sto pierónów Ojgyn – miyszkôsz sam, i twoje łojce tyż tela lôt, a ty blank nic niy miarkujesz ło tych kitajcach. Przeca musisz chocia jedne takigo żółtoka kajsik trefić, i – kiejby sie dało – cosik śnim połozprawiać, pra? Nó, ino beztóż, coby go wybadać, po jakiego pieróna sie sam przikludziół?
Wielach niy medikowoł i poszołech do takigo mojigo kamrata Hajny Kośmidra (kiery pora lôt we Chinach bół i poradziół po ichniymu gôdać).
– Rzyknij mi ino Hajna – rzóndza ci ku niymu – jak idzie sie ze takim Kitajcym lebo Wietnamcym pogôdać?
– Wiysz Ojgyn, cosik mi sie zdô, iże ino po chińskiymu – gôdô tyn mój kamrat.
– Padosz, iże po chińsku? Telach to tyż żech miarkowoł ino... chopie, blank niy poradza. Prziszołech do cia, cobyś mie możno Hajnuś ździebko naumiôł!
– Dobra! – gôdô tym mój kamrat Kośmider. – Możno za jakiesik trzi śćwierci roka bydziesz już tak gôdôł, coby cie te kitajce poradziyli spokopić. Tela jô ci moga snochwić.
– Do dioska ze takim snochwianiym – takech sie pomyślôł – kiej jô już terôzki, tu we listopadzie musza sie śniymi na zicher pogôdać.
Nale, inkszyj dorady niy bóło. Tak sie miarkuja, kiejech sam sie już ku niymu przikwanckoł, to niech niy bydzie to po darymnicy. Nó, i tyż zarôzki wziónech sie do uczyniô. I moga ino tela pedzieć, coch sie naumiôł mocka słówecek takich jak te:
„Ciang” – „bang” – „kaj” – cióng” „fu” – „hung” – „ping” – „póng” i jesce ze pôradziysiónt inkszych. Tela, co jô blank ci niy spamiyntôł, co to tak na isto mô po kitajku znacyć? Tyn mój kamrat mi ino tela wyeklerowôł, co te wszyjskie słówecka mogóm blank co inkszego geldować. I tak kôżde take „ciang”, „bank”, „kaj”, „fu”, to moge być wytuplikowane na: taszlampa, haka, krowa, ciele lebo gorzôła abo łopara. Coch sie naumiôł, to moje, i podeptołech na ta naszô gruba we Chorzowie posznupać za tymi żółtokami, coby sie śniymi gynał pogôdać. Prziszołech na naszô „Grofka”, kaj tyż jedyn mój ujek dôwno tymu nazôd fedrowôł. Sjechołech sie szolóm na dół i pytóm ci sie jednego hajera, kieregoch jesce boczół ze naszyj Pudlerskij ulicy:
– Te, Johan, mogesz mi pedzieć kaj sam u wôs na dole robióm te ci take roztomajte Chińczyki lebo Wietnamce?
– A jakie to juzaś Chińczyki? – niy poradzi sie nadziwować Johan.
– Nó, tóż jak to jes? Niy ma sam żôdnygo żółtego berkmóna?
– Padosz Ojgyn żółtego? Doczkej ino, doczkej, jedyn sam taki bół.
– Dzisz go, a jô za takim sam sznupia. Kciôłbych sie śniym pogôdać. A kaj łón robi, kaj jô go znejda?
– A dyć mogesz sie Ojgyn pójńść ku niymu. Łón robi na szpóngu, na szczwôrtym łoddziyle, a wylazuje na szachcie kole Pnioków, na „Marynie”, abo możno i tyż przi „Wyzwolyniu”....
– Dziynki ci Johan. Rzyknij mi ino jak móm sie nôjprzodzij do niygo łodezwać?
– Jak? Blank ajnfach. Przijńdziesz ku niymu Ojgyn i rzykniesz: „Serwus Jółzel, ty stary lebrze, jako tyż ci terôzki leci”.
– A dyć niy gôdej Johan. Za bôlek mie ciśniesz abo co? Przeca gôdôłeś, co to jes kitajec, znacy żółtok.
– E tam, Ojgyn. Fandzolisz i tela. Rzóndziółech, co łón jes żółty, ale to ino skuli tego, co sie naćkoł fetownym jôdłym, nasłepôł sie zimnego piwa i dostôł ...
– Morzisko? – padóm na to.
– Nie... ino żółtyj niymocy, żółtaczki!
Spierónowôłech Johana, ale na psinco mi to sie zdało. Niy dôłech sie za bôlek ciś i takech sie pomedikowôł, co musza tych Kitajców, tyż żółtoków wytrzóńść, znojść, choby sie łóne i do mysij dziury skukali. Niy przijńdzie mi to z biydóm, bo przeca tyn mój kamrat gôdôł, co sam jich jes sam u nôs kajsik kole dwacet tysiyncy. Poszołech tyż do inkszych kolónów, do inkszych łoddziałów. Deptóm tak bele kaj, tómpia ze jednego filôra do drugigo, kukóm i gawca sie wszandy, ale żôdnego żółtego niy poradza uwidzieć ...
Łorôz, na łostatek podfuknółech ze uciychy. Bo kiejech sie wrół we taki jedyn nowy gónek, usłyszôłech, jak sie ftosik tam drzi sie choby go ftosik ze skóry łodziyroł:
– Kaj ... kaj... kaj... le... le...
– Ło sto pierónów! Móm yntlich tego kitajca, tego Chińczyka. – Łozdar żech sie tyż na côłki karpyntel – ciang, ciand, bang fu, kaj, kaj, fu, fu ...
I takech na jedyn rółz pedziołech wszyjsko, co mie tyn kamrat Kośmider naumiôł. A tyn gizd mi na to, kajsik tak ze łostatka tyj sztreki:
– Kaj ... kaj... le... le... lejziesz, ty giździe zatracóny, ty bezkurcyjo. Niy... niy ...e... niy ... widzisz, co sam mi śleciała fajfka? Cióng ... ció... óng sam ty cielepo blank usmolóno ... bo kiej jô cie gi.. gich...na bez pychol, to zarôzki sie..ee.. łopamiyn.. tôsz i ło.. łoboczysz kaj kwaśne mlyko, kaj ... kiszka rośnie a niy ło... boczysz... czysz żôdnego Chińcyka!
Nó, niy doczkołech kiej łón mie prasknie bez tyn pychol, alech pitoł, choby mie psiok łod naszego weteryniorza Pelki góniół. Winszowôłech sie ino jedne, coby tak fasnóńć, coby łapnóńć tego klyciorza, tego pierdoły, kiery sam u nôs fandzoloł ło tych Kubańcach i Chińczykach sam u nôs na Ślónsku.
I możno bych tego Johana przidziyrżół festelnie dlô tego berkmóna, kiery sie tak jakosik gryfnie we gôdce sztopowoł, znacy, jónkôł sie a kierego jô wzión se za Chińczyka. I niech by ci go tam pierónym gichnół bez ta rzić jejigo hercówóm.

sobota, 23 marca 2013

Inkszy miód...

Styrcy jedyn fric, handlyrz na tôrgu, handluje... miodym. Interes kulô sie łoszkliwie, blank licho, niychersko – kónkuryncyjô jak sto diosków, kriza we kraju.... Podlazuje jedyn istny i rzóńdzi:
– Jeżech jednym ze nôjlepszyjszych fachmanów łod ryklamy we tyj dziydzinie. Za jedna krałza miodu cosik ci podpedzieć...
Nó, tóż dyć gyszeft tak by tak niy fónguje, handlyrz na łostaku zgodziół sie. Wtynczôs tyn miglanc gôdô:
– Postôw sam srogô tabulka ze napisym: „MIÓD ANTYKÓNCEPCYJNY”!
Handlyrz zrobół, jak mu to tyn istny przikozôł i gyszeft sztartnół ze kopyta. Po jakisik pół godzinie nie miôł ci łón już nic do roboty, króm przerachowaniô kasy. Podlazuje ale ku niymu jedna klijyntka:
– Panoczku! A majóm łóni jakosik insztrukcyjô, abo dorada, jak tyż przinoleżi tego miodu używać?
Nôgle, jak spode ziymi wyrôstô tyn fachman łod ryklamy i rzóńdzi:
– To jes blank ajnfach! Bieróm łoni paniczko, ciulik swojigo chopa, szmaruje miodym, zlizuje i łodsysô... nó i ... dziecek blank niy ma!

piątek, 22 marca 2013

Bele niy ... dzisiôj!

Pisôł kiejsik jedyn istny, Aldous Huxley: „Nigdy niy łodkłôdej na jutro tyj frojńdy, kierô mogesz mieć już dzisiôj.” I byli to świynte słówa, na isto świynte słówa. Chocia znóm i inkszô powiarka, barzij skuplowanô ze mojóm, i niy ino mojóm, nôturóm: „Uniyskórz, łodłóż do pozajutra to, co môsz zrobić dzisiôj a ... bydziesz miôł côłke dwa dni fraj.” I szłoby sie sam festelnie wadzić, ftorô powiarka jes móndrzyjszô, kierô nóm samtyjszym ludzióm barzij sztimuje tela, co fónguje, i to niy ino samtukej u nôs naŚlónsku, ale i we côłkim świycie, takô przipadłóść, dolygłóść, kieróm jes – dejcie pozór – bo na isto bydzie to festelnie ajnbildowane słówecko – prokrastynacjô.
Niy, niy trôpcie sie, iże niy miarkujecie tego słówecka! Jô tyż tego niy poradziół spokopić, ale terôzki już’ech sie skapnół, co to jes za diosek. I Wóm tyż zarôzki to wytuplikuja, chocia pewnikiym to znôcie, gynał miarkujecie, co sie za tym słóweckiym skukało, bo same możno razinku terôzki łoddôwôcie sie tymu ... cosik. Ta niymoc zdropióła Wôs we tym łoka mrziku, kiej łozedrziliście weźrok łod piyntrzóncego sie na szrajbtiszu sztapla papiórów – ze ftorymi to mieliście sie dzisiôj chycić – coby swój kichol wrajzić we cajtóng. A bez palica, bez wasz filip przefurgnół Wóm myślónek: „Nó, dobra, jesce ino przebletruja tyn mój umiyłówany wochynblat, kukna wartko do krzinki ymilkowyj, glingna sie do bracika, nastawia na pranie i zrobia sprawónki (to baby) i zarôzki niyskorzij ... jutro ... biera sie za to wszyjsko.”
Ta „prokarastynacjô” to ganc ajnfach – jak to tuplikuje dykcjónôrz – cug ku łodkłôdaniu wszyjskigo na jutro, chorobliwô tyndyncyjô do takigo ci cióngłygo przekłôdaniô niyftorych uczynków na juzaś, na niyskorzij; to taki: „syndróm sztudynta”, tela, co blank niy jes ci to zgniylstwo abo bómelanctwo. To take możno szpaniolske: mañana (znacy jutro) abo hasta mañana – znacy do jutra. Inakszij, barzij paradnie na to gôdajónc takô: dojutrowóść (i niech mie sam żôdyn za słówecko niy chytô, bo to na isto niy jes ani po naszymu, ani po polskimu! Takech se to wypokopiół!). Przi czamu ta razinku definicjô jes jawnie łoptymisticznô, bo przecamć ziszczyni zapowiydzi moge zetwać mocka dugszij niźli ... do jutra. Fto kiejsik doczekôł, coby jakisik Szpanioł rzyknówszy te swoje „mañana” richtik to zrobiół ... jutro?
Tak prôwdóm, pisôł ło tym, ło tyj dojutrowóści, jedyn móndrok we takim ci wywołanym cajtóngu, ftory sie „New Yorker” mianuje, ale przecamć znómy to wszyjsko same a zacha ta, pewnikiym bydzie niyprzebranóm grubóm tymatów. Eźli tyn istny niy bół bez cufal drabym, na flot przimuszónym do napisaniô kole dwadzieścia zajtów szkryflołów na ta tyma ino beztóż, coby mieć zołgówka dlô staryj i niy musieć przedichtować ausgusa we badycimrze (gynał jak łóńskigo tydnia jô, kiejech pisôł te szkryflôły do dzisiyjszyj audycji we radijoku)?
Smolić juże ło prziczyny tego istnego, bo przecamć to, co przi tyj przileżitości nóm łobjôwiół, jes na isto barzij gyszpantne. Bół ci na tyn przikłôd taki jedyn jynerôł ze czasów hamerikóńskij wojny secesyjnyj uważowany chnet za króla militarnych strategiji, ftory bół choróbliwie niyzdolyn wybrać kierokólwiyk śnich, kiej przijńszło płużyć tyjorytycznô wiydza na polu walki. Wojôk, jynerôł, ftory niy poradzi uzdać sie na napoczniyńcie bitwy ... pewnikiym letkowiyrnie pomyślicie, iże taki cufal, to błógosławiyństwo dlô ajnfachowych wojoków! Możno i ja, ale dlô HISTORJI? Forsztelujcie sie, iże wszyjske prziwódce sztyjc łodkłôdaliby, ze roku na rok, wypraskniyńcie piyrszyj abo tyż i drugij wojny światowyj. Bółby to srogi plus dlô ludzi żyjóncych we tamtych czasach, ale jakô sumeryjô dló nôs potómnych: bo dziepiyro możno terôzki musieli by my te wojna łodbyć.
Bezmać tyż na ta niymoc ciyrpiôł tyż sóm Wiktor Hugo, co dowô nóm deczko jakigosik pocieszyniô. Terôzki kôżdy snôs moge se śmiało i szarf pedzieć: tak prôwdóm niy naszkryflalichmy jesce nicego takigo na miara „Nędzników” abo „Legendy wieków”, ale to niy skuli braku zdólności, a dyć żysz ino beztóż, iże jakosik niy poradzymy sie tego chycić. Zrobiymy to na zicher ... jutro!
Wiycie, tyn pisôrz Wiktor Hugo chytôł sie roztomajtych knifów, coby sie ze tyj dolygłóści wylyczyć. Coby niy ulywiać pokusie wylazowania ze chałpy i na isto przimusić sie do pisaniô, robiół to wszyjsko po sagu i prosiół ku tymu swojigo sużóncego, coby skukôł przed niym côłke, choby i bele jake prziłodziynie. Ale merknijcie ino! Dzisiôj to jes przecamć blank niy do pomyślyniô! Telewizyjô, kómputry, mobilnioki, roztomajte kómputrowe „czaty” i komputrowe zerwisy randkowe, fest iptowate hormije na Facebooku abo na Naszyj Klasie, ku tymu kafyjałtómaty na trzecim sztoku, kamraty zeza szrajbtisza ... Kuknijmy ino wiela elemyntów trza by bóło szibnóńć ze dowólnygo miyjsca kaj sómy, choby i blank sebleczóne do saga, podwiyl nóm sie niy udô yntlich chycić sie za robota. Tu na isto blank niy styknie jedyn, jedziny sużóncy, sam potrza najimać côłkô armijô fachmanów łod przekludzek. I to ino skuli jednego jedzinego słówecka: jutro!
A rzyknijcie mi tak ino prôwdóm, wieluch swôs mô tyż ta przipadłóść, te choróbsko, chocia łó niym niy gôdô ze familijóm i przocielami? Wieluch swôs tyż sztyjc gôdô swojij staryj, swojim dzieckóm: jutro sie za to chyca, jutro to nazicher zbajstluja, jutro to bydzie fertik??? Abo na tyn przikłôd chnet kôżdy chop. Jamruje, wajô, pympcy, tu go boli, tam go żgo, w dupie mu lajerka grô ale ... do dochtora niy pójńdzie ... jutro, jutro na zicher! Cheba, co bydzie pó niygo musiała waleska przijechać.
Ale my, Polôki, Ojropyjcyki sztyjc i jednym ciyngiym poradzymy sie urzinać ze „latynosów” i ze jejich słówecka: „mañana”! I durch nóm sie zdô, co niy ma ło czym gôdać, a kiejby ftosik richtik nôs napasztnół ło to, mogymy zawdy rzyknóńć: Jutro chopie, jutro!
I niy ma sie co dziwać, kiej te wszyske, ftore nami tam na Wiyjskij reskiyrujóm tyż durch i jednym ciyngiym nóm tuplikujóm: ja, bydóm nowe ustawy, bydzie ryforma finansowô, bydzie nóm sie wszyjskim lepszij żyło tela, iże dziepiyro ... JUTRO, JUTRO ludzie ... doczkejcie do JUTRA!

czwartek, 21 marca 2013

Baby i ... chopy

Mocka już móndrych artikli napisali roztomajte ludzie ło babach i chopach. Ale tyma jes tak łogrómnucnô, iże zawdy znôjdzie sie jesce cosik, co werci sie jesce napisać, i możno... przeczytać. Jakisik móndrok wypokopiół cosik takigo, iże bezmać we Nowym Yorku łozewrzili srogachny sklep, kaj baby mogóm se dlô sia łobrać i – he, he, – lajstnóńć sie... chopa.
Blank przi dźwiyrzach do tego składu powiesiyli ale takô insztrukcjô, jak ci tyż to przinoleżi korzystać ze tego modernego sklepu. Napisane tam bóło tak:
– Mogesz babo wlyjźć do sklepu ino jedyn jedziny rółz;
– We tym magazinie jes szejść sztoków, a cychy łosobliwe tamesznych chopów, sóm corôzki lepszyjsze ze kôżdym sztokiym;
– Mogesz tyż łobrać se lecy jakigo chopa na tym razinku sztoku, abo pójńść ło jedyn sztok wyżij;
– Kiej już wlejziesz wyżij, to na zicher niy mogesz sie wrócić nazôd.
Nó, tóż jedna wrazicko baba, możno ino Hamerikóńskô baba (chocia Polski tyż niy sóm lepszyjsze) uzdała sie wlyjźć rajn do sklepu, coby znojść tego jedzinego dlô sia chopecka. I tak na tym piyrszym sztoku przeczytała wiszóncô anónza, na ftoryj jes napisane:
„Sam sóm chopy, ftore majóm dobrô robota!”
Baba pomedikowała deczko i polazła zarôzki drab na wiyrch. Na drugim sztoku juzaś anónza, na ftoryj jes napisane:
„Sam sóm chopy, ftore majóm dobrô robota i ku tymu przajóm dzieckóm!”
To ale babie niy stykło, i polazła jesce wyżij. A na tym trzecim sztoku bóła ci juzaś inkszô anónza, na ftoryj pisało:
„Sam sóm chopy, ftore majóm dobrô robota i ku tymu przajóm dzieckóm, i sóm festelnie urodne i głôdkie!”
Nó, kiej tak to wyglóndô – pomedikowała baba – to pójńda na szczwôrty sztok.
A na tym szczwôrtym sztoku juzaś nowô anónza:
„Sam sóm chopy, ftore majóm dobrô robota i ku tymu przajóm dzieckóm,
i sóm festelnie urodne i głôdkie,
a ku tymu rade pómôgajóm swojim babóm we dómowych robotach!”
– Nó, tóż to ci przecamć niysamówite – myśli se baba – i ze blank ciynżkim sercym popyndalowała wyżij.
Na pióntym sztuku juzaś anónza, na ftoryj stoji napisane:
„Sam sóm chopy, ftore majóm dobrô robota i ku tymu przajóm dzieckóm,
i sóm festelnie urodne i głôdkie,
a ku tymu rade pómôgajóm swojim babóm we dómowych robotach,
nó i jesce ku tymu sóm stopieróńsko rómanticzne!”
Baba festelnie kusi, coby łostać na tym sztoku, ale jednakowóż – jak to baba – musi podeptać dalszij, coby do łostatka wszyjsko sprôwdzić. Nó, wlazła na tyn łostatni, szósty sztok a sam anónza:
„Jeżeś, moja roztomiyło, na tym sztoku już byzuchantkóm nómer 31.647.132. Sam niy ma żôdnego już chopa.
Tyn sztok fónguje ino beztóż, coby pokôzać,
iże babóm nigdy, żôdyn niy wygódzi!
Dziynkujymy gryfnie za nawiydzynie naszego sklepu!”
Ale, coby niy bóło tak blank ajnfach, naprociw tego sklepu dlô babów łozewrzili tyż jesce sklep dlô chopów. I terôzki blank krótko. Na piyrszym sztoku anonza, iże idzie sie sam lajstnóńć babeczki, ftore pierónym radem majóm tyn zeks!
Na drugim sztoku tyż anónza, iże sam razinku idzie sie łobsztalować baba, ftorô mô pierónym rada tyn zeks a ku tymu jes ci jesce moc pijynżno.
Sztoki łod trzecigo do szóstego niy mieli żôdnego byzuchanta!

środa, 20 marca 2013

Arabery ... muzelmany, i niy ino ...

Jô już kiejsik sam ło tym łozprawiôł, i to możno niy ino rółz. Wiycie, bylichmy ze mojóm Elzóm we Egipcie. Przetrôwiyli my tam bez szejść tydni, a bóło to we 1972 roku. Nôjdugszij byli my we takij miyjscowóści Hannoville, kielanôście kilomyjtrów łod na isto wywołanego miasta Aleksandrija a zatym łotrzaskali my sie i ze Kairym, i piramidóma we Gizie. Tam, we tym Egipcie, za prezidynta Anwara Sadata (Anwar as-Sadat, أنور السادات) bóło ci nóm Polôkóm blank gryfnie, mieli nôs tam wszyjske festelnie rade.
Wiycie! We tym nôjsrogszym afrikańskim miyście Kairze, piyrszy roz uwidzieli my ze mojóm Elzóm, i festelnie pomaszkyciyli, friszne fajgi na bazarze Khan al Khalili, na nôjsrogszym bazarze na świycie (nó, możno jes jedyn jesce sporszy, taki ci dekniynty bazar Kapali Çarşi we Stambule, ale bych sie sam do łostatka niy wadziół, boch swańdôł sie po łobiuch). Na tym Khan al Khalili, pojstrzód dziesióntków blank wónziutyńkich hulicek i pasażów handlówych zabónkrowali sie, wciśli sie sklepiki, roztomajtyj maści budy i sztandy, srogsze abo myńsze rałchcimery kaj szło sie pokurzić ichnie „nargile”, maluśke kafyje i sztandy, kiere ugibały sie pod ciynżôrym gymizów i trópikalnych łowoców. Idzie tam lajstnóńć sie bez mała wszyjsko. I wszandy ale pióło sie tyj, ichni tyj. Tyn tameszny tyj jes ci na isto wyśmiynity, szmektny. Nôjlepszyjszy jes taki tyj feferminckowy. Jes ci to świyżô zawarzóny feferminckowy tyj (po arabersku ataj), warzóny zielóny chiński tyj we knótkach ze dociepniyntóm rajn astkóm ze fefermincki (na’naa’) i ze mockóm cukru. Araberski zwyk kôże wypić zawdy trzi glaski. Piyrszô jes stopieróńsko górzkô jak côłke nasze ludzke życie, drugô juzaś jes słodkô jak przónie, jak miyłóść. Trzeciô jes na isto letko jak śmiyrć. I tyn tyj idzie sie szluknóńć (możno wtynczôs szło) we kôżdym wiynkszym składzie, we ichnich kafyjach abo i u jubilyrza.
Bół jesce wszandy i inkszy tyj ale mynij wywołany. Tyn drugi robióło sie tyż ganc ajnfach: do litrówyj tyjkany wciepowało sie kole dziesiyńć ziôrek karadamónu, côrny tyj i tyż mocka cukru. Warzi sie to na maluśkim łogniu wele dziesiyńciuch minutek, zatym łodstawiô sie to na pôrã godzin. Niyskorzij podgrzywô sie to jesce rółz i ... idzie pić. Zetwo to deczko, ale to skuli tego kardamónu, kiery musi pokôzać côłki swój szmekt. I z tym mi sie kupluje wszyjsko, co terôzki sie gôdô ło Araberach, Muzelmanach a to tyż beztóż, iże
terôzki po łodchlastniyńciu łod zesla Hosniego Mubaraka (Muhammad Husni Sajjid Mubarak) , i po tych wszyjskich hajach we Tunezyji, skany wyciepli jejich prezidynta Zina el-Abidin Ben Alego, Libiji we ftoryj ludzie majóm już pôłno rzić Muammara al-Kaddafiego i jego côłkij familiji, nó i kaj tam jesce, wszyjske we Ojropie tropióm sie ło to, wiela to tyż tych Araberów przikludzi sie samtukej, do tyj naszyj festelnie katolickij Ojropy. Podwiyl co, nóm sam we Polsce to jesce niy grózi ale tyż już niyftore pierónym sie jargajóm (jak choby ino tyn poseł Girzyński).
Niyftorzi pewnikiym sie skapli, iże jô tak terôzki krajzuja wele tych dwiuch konfesyji; naszyj krzeiścijóńskij i ichnij – islamskij.
Szluknółech kiejsik ta drugô glaska araberskigo tyju, ta sztramskô jak przónie. Dlô Muzelmanów chucisko, pragliwość miyłósnô jes cychóm Pónbóczkowyj móndrości, a miyłóść fizycznô jes zapówiydzióm ichniego raju, ftory – jak łóni wiyrzóm – jes niyskóńczónym stanym ekstazy i gyfilu przikludzajóncym do zjydnoczyniô z Pónbóczkiym. Mystikery islamu „sufi” kuplowali boskość ze zmysłówóścióm. Wiylbiyli Boga jak kochanka, tropiónc sie ło to, coby sie przipodobać Allachowi nikiej kobiycie. Mieli tyż ale wyrozumiyni, Ibn’al Arabi (pôłne miano Abu Abd Allah Muhammad ibn Ali ibn Muhammad ibn al-'Arabi al-Hatimi at-Ta'i) nauczôł, iże istniyje jedyn jedziny Bóg, ftory ale inszpiruje wszyjske kónfesyje. „Niy łoddôwej sie jednyj szczygólnyj wiyrze – pisôł wtynczôs – tak, coby podôwać we wóntpliwóść côłki rest. Bóg wszechmogóncy i wszechłobecny niy ma we jakijsik jednyj, jedzinyj wiyrze. Łón sóm gôdô we Koranie: Lecy kandy sie łobyrtniesz, tam na zicher znôjńdziesz łoblicze Allacha.” Tak prôwdóm, to nôjsrogszô utropa ze Muzelamanami majóm Żabojady i ... bezmać Miymce. Ło tych łostatnich niy byda sam za tela rzóńdziół, bo to jes stopieróńsko lajera, ale rzykna deczko ło Żabojadach, ło Francuzach. Tyn tyj razinku, ło ftorym’ech skorzij gôdôł, idzie sie szluknóńć we nôjsrogszyj meszeji (meczecie) Paryża naprociw plantów mianowanych Jarden des Plantes we V-tyj dziylnicy miasta. Jes ci łón zielóniato-biôły a ze jego minarytu górujóncygo nad tóm meszejóm łozbrzmiywô śpiyw muezina. Ale, we pojstrzodku Paryża blank niy idzie ujzdrzić tamesznych wiyrnych muzelmanów łozkłôdajóncych lojferki i rzykajóncych we kiyrónku Mekki. Sóm ale take, i jô jich nierółz sóm widziôł, we inkszych dziylnicach, we Barbes abo Ménilmontant, kaj araberskô mółwa jes jednako ajnfachowô, jak francuskô. Tam tyż ci te araberske „burki” i „nikaby” przinoleżóm do koloritu hulicy. I ino stopieróńske łoszkliwce poradzóm nawiónzôwać do lógiki „dżihadu”, do ringowaniô sie dobra ze złym, do potajlowaniô świata na „dar al-islam” (teritorijóm muzelmańske i społycznie sprawiydliwe) i „dar al-harb” (teritorijóm jesce do terôzka niymuzelmańske, dicht teryn wojny). Jes i jesce pojstrzydniô kategorijô, zóna zawiyszyniô bróni – „dar al-aman”.
Na śćmiywku robi tłóczno, jes ciźba we araberskich szynkach na Ménilmontant, ale tyż we dziylnicach araberskich we Köln, München abo Berlinie, coby sam już niy gôdać ło Londynie, Wiedniu lebo Barcelonie. Chnet same chopy. Słepióm meca-cola, ćkajóm zupa ze soczewicóm, szkopowina, kołocz ze miodym, datle. Zatym tyż wiyrne we „hidżabach” rzykajóm, a słówecko „islam” łoznaczô „poddanie”, côłkowite poddanie sie Bogu. Trza sam tyż dociepnóńć, iże chnet jedna piónto côłkij ludzkóści wyznôwo islam. Nó, tóż ino: Allach Akbar!

wtorek, 19 marca 2013

Dwie jóngfery....

Dwie blank stare jónfery, ftore miyszkali do kupy, legli sie na wieczór spać. Łorôz jedna śnich szeptłô po cichuśku:
– Niy zdô ci sie bez cufal, iże we naszyj izbie słychać jakiesik szuszczyni, szmyry?
– Cheba ja – rzykô ta drugô frela – eźli by wlôz do naszygo pomiyszkaniô jakisik... chop?
– Eźli ja, to pamiyntej, moja ty roztomiyło, iże jô go piyrszô usłyszała!

poniedziałek, 18 marca 2013

Łozprôwka ...

Wiycie, ciyngiym sie mie pytajóm skany jô biera tymy dlô mojich łozprôwek, do mojigo beraniô. A mie styknie suchać, co ludzie przi gorzole, przi biysiadach i bele kaj gôdajóm. A i tyż poczytać pôrã jakichsik móndrych cajtóngów abo kuknóńć na telewizyjô i ... już móm ło czym pisać, ło czym łozprawiać. Tak tyż ci bóło łostatnio. Łapnółech ci, wlôz mi do graców cajtóng, ftory sie „Angora” mianuje a driny bół ci pierónym szpasowny i moc pasowny kónszczek ło tym naszym Jarosławie Maluśkim ło kierym te dwie wyciepniynte już na pychol ze partyji prawych i sprawiydliwych mamzele, gôdali kiejsik, iże to jes richticzny: „ ...mąż stanu i dojrzały polityk.” Pedziała to ofyn Elza Jakubiacka gynał pół godziny skorzij jeji wyciepniyńciô ze PiS-u znacy sie ze partyji ło ftoryj łoszkliwce gôdajóm „Prezes i Sprawiydliwóść”. I to jednógłóśnie je wyciepli ... jednym głósym prezesa. A szło to jakosik tak:
Bóła tesknô listopadowô łodwieczerz. Jarosław Maluśki (po łojcach mianowany Kaczyński) łozewrził do mola dźwiyrze swojigo pomiyszkaniô i łoświyciół rajn wszyjske fóncle. Jak zawdy pomiyszkanie bóło prózne i cichuśke, i ino wiyrny Alik siedziôł zmiyrnie na szeslóngu i wylizywôł swój pelc.
Zmôchany, usiotany prezes PiS-u z procnym wezdychniyńciym zynknół sie we jego fatersztulu.
– Zrobiółech to – pedziôł po kwilce cichóści. – Wyciep żech je łobie wrółz na zbity pychol.
Alik wejzdrzôł tak na niygo, choby blank niy dowiyrzôł.
– Wyciepnółech wrółz Joanna Kluzik-Rostkowskô i Elza Jakubiacka ze mojij partyji – powtórzół sztram Kaczyński. – I proszã, niy zaziyrej tak łoszkliwie na mie, chobych utopiół jakigo maluśkigo kocika.
Alik szajsegal wróciół do lizaniô swojij szłapecki.
– Uwôrzôsz, iże jô jes świnióm, ja? – spytôł dómowygo kamrata Kaczyński tóm swojóm napasztliwóm sztimóm. – Śmiało! Rzyknij mi to direkt do łoczów!
Alik blank niy łodrzykôł.
– Łoch, sto diosków! Niy musisz mi przipóminać, wiym, miarkuja, iże to byli nôjbliższyjsze spółpracowniki Lecha Kaczyńskigo i iże mój świyntyj pamiyńci bracik kopyrto sie we tyj kripcie pod Wawelym.
Kot przeciep sie ze tym lizaniym ze szłapków na swoji basisko.
– Jeżeś cicho, ja! To ci jesce rzykna, co Poncyliusza tyż szmajtna ku dziobłu, doczkóm ino na jakisik sztich do haje i jakô zołgówka. Abo niy ... wuchtna go bez żôdnyj przileżitości, ino skuli tego, co jô móm takô chańdź. Co ty na to?
Nic, blank cicho ...
– Smolisz to? Môsz mie w dupie? Jeżeś blank taki sóm jak tyn côłki rest! Ale jô wydolã, chobych miôł wszyjskich wyciepnóńć i łostać sóm we tym Pis-ie!
Alik ze rułóm napocznół wylizywać swoji ... klyjnoty ...
Kaczyński zrobiół sie szarłatny na fresie ze swojij uwziyntości.
– Ty niywdziyncznô bezkurcyjô! Ciś ze mojij chałpy! Fórt stela! – chyciół kota za szkrawitel i wyciep go za dźwiyrze.
Noc bóła zimnô i mokrô. Niyszczysny Alik bez łoka mrzik siedziôł skulóny na szweli, a niyskorzij skludziół sie we sia i zrobiół na sztrółdeklu to, na co łod dôwna miôł szkrabka ... wysrôł sie!

sobota, 16 marca 2013

Dupa ze dugimi szłapami...

Polôki za robotóm wykludzali sie bele kaj. Jedyn ze naszych Ślónzôków wylandowôł ci kejsik aże we Australii. Jakosik sie tam zagniyździół, usadziół i po pôruch latach przikludziół sie nazôd do Polski. Wlazuje do szynku ze... sztrausym, ze srogachnym strusiym (jak to Poloki gôdajóm). Łobsztalowôł se seta i piwo.
– Przidzie wôs to panoczku łoziym pióntka! – gôdô ółber we tym szynku.
Tych chop sióngô do kabzy i wycióngô śnij gynał te łoziym pióntka. Na drugi dziyń zitacyjô sie powtôrzô, tela ino, co rechnóng już terôzki jes we wercie piytnôcie pióntka. Chop juzaś grajfuje do kabzy i wycióngo śnij gynał tela, wiela bóło na rechnóngu. Na trzeci dziyń juzaś chop wlazuje do szynku ze tym strusiym, juzaś sztaluje laga, znacy sie seta ze biyrym, ale ółber kce łod niygo siedymnôści złocioków i trzi ceske. Chop jak zawdy, grafnół do kabzy i wycióng śnij gynał te siedymnôscie złocioków i trzi ceske.
– Panoczku roztomiyły – gôdô kelner – a rzyknijcie mi, jak tyż to wy robicie, iże zawdy wycióngôcie ze kabzy gynał tela, wiela jes na rechnóngu?
– Anó, panie gospodzki – rzóńdzi tyn istny – to jes ganc ajnfach. Łapnółech doldowo fisza, i ta przirzykła mi spôłnić dwa winszbildy. Ino dwa, a niy jak we bôjkach – trzi. Jôch sie zawinszowôł, cobych zawdy miôł we kabzi tela pijyndzy, wiela razinku bydzie mi potrza. Nó, tóż terôzki, czy kupuja mercedesa, czy chca sie lajstnóńć kilo wusztu abo laga we szynku, zawdy móm gynał tela pijyndzy we kabzi.
– Nó, tóż sie wóm panoczku przidarziłó –pedziôł ółber ze uciychóm. – A jaki bół tyn wasz drugi winszbild, coście sie łod tyj goldowy fiszy zawinszowali?
– Anó, chciôł, coby zawdy i wszandy bóła symnóm gryfnô dupa ze dugimi szłapami!

piątek, 15 marca 2013

Łoklany psiôk

Rółzczasu myśliwiec, ftory bół na gónie na rubszô gadzina we Africe, zebrôł ze sia na gón swojigo deczko zwiykowanygo psioka. Po fest dugim i stonôrymnym przedziyraniu sie bez krzôki i brzosty, kajsik tak wczaśnym popołedniym , psiok bół już tak usiotany, że legnół sie dlô łoddychniyńciô pod stromym i usnół; cego ani jego pón niy merknół i poszôł ci łón ze kamratami dalszij.
Łorôz tyn pies łocuciół ci sie we nôgłym wymiarkowaniu niybezpiyczyństwa. Badnół wartko naobkoło i baj tyż to ku niymu przimykôł lyjw, ftory wyglóndôł choby go fest morzół głód. We przipływie nôgłyj bojónczki nasz psiôk wartko usiyłowôł znojść jakieś wyjńście ze tyj niyherskij dlô niygo zituacyji. Gibko podpołznół kónszczek dalszij i legnół sie wele srogachnego sztapla kostyrów, leżóncych na ziymi.
Kiej już tyn lyjw bół poblisku, tyn nasz psiôk wrzesknół na côłki karpyntel, choby tak ino sóm do sia:
– Ale to ci bół szmektny lyjw! Chocia jesce móm głód! He, winszowôł bych se, coby samtukej mieć jesce jednego takigo lyjwa!
Tyn lyjw na isto festelnie sie wystrachoł i wartko śmietnół. Ale małupica, ftorô z góry ze stroma to wszyjsko cichtowała, szpekulowała jak by ci sam ta côłko zituacyjô wykorzystać na swój profit, i ku tymu jesce szafnóńć sympatiô lyjwa. Tóż tyż wartko kacła sie za tym lyjwym i wytuplikowała mu côłkô zacha. Na to tyn lyjw rzyko
– Pódź sam symnóm, małupico, fuknij mi na pukel i pójńdymy terôzki wrółz pokustowac sie tym łoszkliwym i yjklowatym kyjtrym!
Nó ale, tyn nasz psiôk już ze daleka przifilowôł wrôcajóncygo lyjwa ze zicniyntóm na jego puklu afóm. Deczko pouwôżôł, doczkôł aże przimyknóm sie łoba ku niymu za tela blisko i głóśno powiadô:
– A kajż tyż to podziywô sie tak dugo ta sakramyncko i łoblazło, pôłno błechów małupica? Śleciało już bez śćwierc godziny jakech jóm poswôł, coby mi jakigosik lyjwa do zjedzyniô znôdła i jakosik jij do terôzka niy widać!*


* Na podstawie tekstu Henryka Gembalskiego

czwartek, 14 marca 2013

Dwie biydne duszycki...

Dwie chopske duszycki, duszycki samtyjszych friców trefiajóm sie kajsik tak... po śmiyrci.
Jedyn pytô drugigo:
– Te! Jakeś zemrził?
– Anó, to bóło ze zimna, ze mrozu. Miarkujesz, chopie, festelnie nskô tymperatura i mój organizmus niy strzinôł. – łodpedzioł tyn istnym, i zarôzki spytôł:
– A ty, chopie, jakeś zemrził?
– Wiysz, jô umar ze ... zadziwiyniô...
– Jakóż to? Ze dziwoty?
– Wrôcóm do chałpy i widza moja starô blank sago we prykolu. Szukóm, zuchtóm wszandy jakigosik chopa, na balkónie, pod tym naszym prykolym, we szranku... niy ma, żôdnego niy ma... Tóż żech sie stopieróńsko zadziwiół, i skuli tego żech... zemrził...
– Łoj, ty gupieloku! Kiejbyś kuknół do kilszranku, to bychmy do terôzka... łoba jesce... żyli!

środa, 13 marca 2013

Co sie przitrefióło...

Chop wrôcô po szychcie do dóm i widzi taki ci łobrôzek: piyńciórka ufifranych, umaraszónych dziecek fiksuje, kaspruje, pomiyszkanie wyglóndô choby bez nie przeszłôł powicher, jakesik tórnado. Gracki, bambetle, lónty połozciepowane po côłkij izbie, telewizor wyje na côłki karpyntel, pies harusi choby go ze skóry łobdziyrali, zajtóngi połozwôlane bele kaj... A we kuchyni... lepszij niy gôdać. Jôdło na dylinach, na kachloku i kocherze przichycóne abo i spôlóne gôrki, we ausgusie sztółsy statków i szkorupów, zmaraszóne do imyntu dyliny, łozewrzite dźwiyrze ze kilszranku....
Chop sznupie za swojóm staróm, a kiej jóm znôd, łóna sie go prziliźnie i ze uśmiychym pytô, jak mu dzisiyjszy dziyń śleciôł we robocie. Łón tak zaziyrô na nia i pytô skółczały i blank pogupiôły:
– Jezderkusie! A cóż to tyż sie samtukej przitrefióło?
A jego babeczka na to:
– Wiysz, kôżdydziyń, kiej wrôcôsz ze roboty do dóm, pytôsz sie mie, co jô bez côłki dziyń robióła?
– Ja, ja, ta ci sie pytóm!
Na to ta jego starô:
– Nó, tóż razinku, dzisiôj żech blank nic nie robióła!

wtorek, 12 marca 2013

Jak strzimać swoja kriza....

Wiycie, prziszołech na te idy we zilwestrowô noc. Jeżech już deczko zwiykowany, a i ku tymu ździebko niymocny, tóżech latoś ze mojóm Elzóm niy pokwanckôł sie nikaj na Zilwestra, ino łostalichmy społym dóma, kaj – jak to niyftore zgniyluchy tuplikujóm – tyż poradzi być szykownie. Zaziyrôłech deczko na telewizyjô i cheba napocznółech kukać na Abrahama, znacy sie chyciyło mie spanie.
A móm ci, Wiycie, stary zygôr drzewnianny Gustava Beckera (ze 1883r). Tyn zygôr chodzi gynał, co do minutki, ino trza boczyć, coby mu kajsik rółz bez trzi dni gywichta nacióngnóńć. Nó, i kiej tak zaziyróm se na ta telewizyjo łórôz tyn mój zygôr napoczynô bić, a iże mô ci łón tuplowany klang, zdo sie cowiekowi iże bije łón dwadzieścia śtyry razy za kupóm. I tyż ci mi w tym łoka mrziku prziszło do palicy, iże juzaś, szejśćdziesiónty piónty już rółz ta moja życiowo szkartka we tym Pónbóczkowym kalyndôrzu sie łobrócióła. To już na isto mój szejśćdziesiónty piónty Nowy Rok, Nowe Lato na tym niy nôjgryfniyjszym ale podwiyl co, jedzinym świycie.
Żyjymy bezmać corôzki dugszij i dugszij, ale jednakowóż ynglicke móndroki wypokopiyli, co ta łoszkliwô kriza wiyku strzydnigo, chytô corôzki modszych chopów. Niyskorzij niźli piyrwyj żyniymy sie, a i na szpica swojij karijyry tyż wlazujymy we corôzki modszym wiyku. Tóż tyż mocce babów i chopów poradzi dobóść hruza i sztres, sóm samótne i powszychnie blank kole Abrahama sóm łóni ab, sóm wypultane.
Eźli chopie zarôzki po śtyrdziystce niy łostaniesz prymiyrym abo chocia ino lajterym łopozycji, to na zicher jeżeś łociypóm i flaszkóm knót. A eźli łostôłeś, to bydziesz łod terôzka żół we stopieróńskim sztresie, terôzki tak by tak napoczynô sie twój chopie łodwrót, szpica twojich łosióngniyńciów môsz już blank za sia.
A jô ci dosik dugo ło tym medikowôł, i za jednym móndrokiym Johnym Crace byda wóm rzóńdziół jak ta kriza przetrzimać, jak jóm zdziyrżić.
Pamiyntej chopie, iże mógło być blank inakszij. Przecamć ale fórt żyjesz. To już jes cosik. Eźli nôgle świtniesz w kalyndôrz, przinôjmnij niy bydziesz móg sam lamyńdzić, iżeś kipnół blank modo.
Chopie! Niy wpôdej we histeryjô, iże kôżde kucanie to już na zicher rak puców. Niy tyrej do dochtora za kôżdym razym, kiej jakosik dolygłość trzimie cie dugszij niźli dwanôście godzin. Inakszij twój dochtór piyrszygo kóntaktu blank cie zniynôwidzi, a króm tego, to tyż nic ci chopie niy dô. Bo kiej ino wyzbydziesz sie jakijsik ci tam śmiyrtylnyj niymócy, zarôzki po przijńściu do dóm znôjdziesz we Wikipedii nowô, kiero gynał sztimuje do wszyjskich twojich łobjawów.
Chopie! Niy wdôwej sie we libszafty, rómanze. Nó, dobra, możebne iże twoja babeczka niy jes już takóm szwarnóm dziołchóm, takóm – jak to modzioki gôdajóm – „laskóm” jak kiejsik, ale kuknij se chopie sóm we zdrzadło. Blank niy przipóminôsz hamerikóńskigo szałszpilera ani chocia ino Apolla. Niy blamiyruj sie, sznupiónc za kamractwym ło wiela modszych. Abo forszteluj sie, co na cia jesce mode dziołchy lecóm.
Niy miyj chopie fanta na pónkcie roboty. Eźli poświyncôsz côłkô energiô robocie, mogesz sie stopieróńsko łoszydzić. W dzisiyjszych czasch mogesz miynić sie szczyńśliwcym, kiej môsz lecy jakô robota. A eźli na tyn przikłôd niy môsz żôdnyj roboty, spróbuj chocia brać frojńda z tego, iże mocka ludzi, ftorych znôsz, za pôrã lôt straci swoja. Ta – ze miymiecka mianowanô – Schadenfreude moge być przidajnóm medicinóm.
Jeźli ale chopie, rozczółsôsz powziyńcie terapiji, niy poddôwej sie tyj modernyj terôzki „psychoanalizie”. To zawdy napoczynô sie niywinowato, łod jednyj ino sesyji we tydniu. Po pół roku przilazujesz na te idy, iże pyndalujesz donikónd. Twój tyrapeuta rzyknie ci, iże wszyjsko dziyje sie tak beztóż, iże môsz problym ze głymbokim zaangażówaniym, i potrza ci dwiuch sesyji we tydniu. I bydzie sie to kulało aże po kolyjnych szejściuch miesióncach twój tyrapeuta forszlaguje ci śtyry sesyje bez tydziyń. Zatym bydzie łoziym w tydniu i wtynczôs już bydziesz bankróterym i bydziesz już chlaśnióny, trefisz do ansztaltu, do lazarytu warijôtów. Kiej już i stamtónd wylejziesz, twój tyrapeuta dô ci rechnóng za te sesyje na kierych niy bółeś, na kieryś miôł bómela.
Niy przesmyc tyj swojij „neurozy” na dziecka. Niy dej sie do łostatka łogupić korepetycjóma ze matymatyki, trajningami fusbalu i lekcjóma muzyki. Bydźmy szczyre, na prawie – twoje chopie dziecka chnet na zicher niy bydóm sztudiyrówać kajsik na Oksfordzie lebo Cambridge, niy łostanóm fachmańskimi fusbalokami ani tyż klawiyrszpileróma światowyj marki. To sóm przeca chopie ganc ajnfach normalne dziecka, gynał take same, jak dziecka twojich sómsiôdów. Jim potrza, cobyś sie łodfandzolół, bodnół je w kabza i dôł jim zwólô, coby sie ździebko pomierzli, miasto łoczekować łod nich sztyjc i jednym ciyngiym zuperłosióńgniyńciów. Jes grónt, dlô ftorego jich talynty sóm niyliczne: łóne sóm TWOJIMI dzieckami. Ganc ajnfach przikwol tymu ... i przikwol twojim dzieckóm.
Niy kupuj se chopie żôdnych „gadżetów” wiyku strzydnigo. Chop we strzydnim wiyku łokolóny wercitymi grackami zdôwo sie być idijółtym jak żôdyn inkszy. Jesce niy tak dôwno tymu nazôd szło takich friców łokryślić na gróncie jejich autoków abo motorcykli. Latoś we mółdzie byli rynerówy ze „łostrym kołym”. Ale chopie, niy jeżeś lojfrym, jeżeś już festelnie spaśnym chopym, kierego ryakcje i wyłczuci równowôgi niy sóm już take, jak kiejsik. Karnij sie na takim modernym kole, a wylandujesz we lazarycie. Tameszne dochtory, postrzimujónc sie łod śmiychu, łozerznóm twoje galotki ze tyj modernyj „lycry” przed łodwieziyniym cie na łoperacyjny zol.
Wyszltruj chopie (jak go môsz) iPhone’a. Eźli niy na łodwieczerz to przinôjmnij we szlustydziyń. Pewnikiym procno bydzie ci w to uwiyrzić, ale twoja familijô moge tyż kcieć cie deczko łosmolić, bo ajnfachowo to ty jóm smolisz côłki czôs. Ja, jużcić istniyje riziko, iże kiej tyn twój iPhone bydzie razinku wyszaltrowany, przijńdzie tyn nôjważniyjszy ymilek, iże cie wyciepli ze roboty. Ale przecamć zółwizół dowiysz sie ło tym we pyndziałek z rańca, i przinôjmnij bydziesz miôł miyły szlustydziyń.
Znôjdź chopie czôs, coby kajsik wylyjźć. Ja, jô miarkuja, iżeś jes wycyckany i festelnie usiotany, i winszujesz se, coby ino pokłaść giyry na tiszu, kiej dziecka i starô pójńdóm nynać. Ale spróbuj chopie chocia rółz bez tydziyń wyjńść kajś ze twojóm staróm (bydziecie mógli se pogôdać, a możno tyż i przipómni sie wóm, po jakiymu napoczliście sie wzajym przôć), abo chocia wykludzić sie na szpacyr ze swojim kamractwym. We nôjgorszyjszym razie uśniesz przi szpajzie.
Bydzie chopie lepszij. Moge ci sie wydôwać, iże to kóniec świata, ale tak by tak (aha, i niy zarzykej sie, co niy bydziesz łykôł Prozacu) twoje poczucie próznóści „egzistyncijalnyj” kiejsik przyjńdzie. Złô wiadómość to takô, iże łostanie łóne zastómpióne bez ło mocka gymbsze wymiarkowanie tyj „egzistyncijalnyj” prózności, kiej docióngniesz chopie jak jô do szejśćdziesióntki.
I chopy! Gôdôm to wszyjsko na gróncie włóśnygo doświadczyniô!

poniedziałek, 11 marca 2013

Filozofy, sztudynt a ... piykło

Wiycie, jô tak krajzuja bela kaj, czytóm roztomajte cajtóngi, zaziyróm na ta łoszkliwo telewizyjô, sznupia po internecu i rółz za kedy wlejzie mi do palicy jakosik gupota ze kieróm niyskorzij niy wiym se rady, niy poradza wszyjskigo sie poskłôdać. Tak tyż bóło ze jednym artiklym, ftory wlôz mi we grace.
Przitrefióło sie to na jednym wywołanym festelnie uniwerzityjcie. Ale niy u nôs ... a czamu, to spokopicie po jakiymu. Bół srogi prifóng na wydziale chymiji tego uniwerzityjtu a wszyjsko skuplowane bóło ze łodmowóm jednego ze tych sztudyntów na maszkytnie wysztudiyrowane pytani:
Eźli piykło jes „egzotermalne” (eźli łoddôwo ciepłota) abo jes „endotermalne” (znacy sie, biere do sia ciepłota)?
Wiynkszóścióm łodpowiydzi sztydyntów łoparte byli na prawie Boyle’sa, kiere gôdô, iże we stałyj tymperaturze łobjyntóść danyj masy gazu jes łodwrótnie próporcijónalnô do jego druku tego gazu, znacy sie – do jego ciśniyniô.
I jedyn ze tamesznych sztudyntów łodpedziôł tak:
Nôjprzodzij muszymy stwiyrdzić jak zmiyniô sie masa piykła we czasie. Do tego potrza nóm liczby duszycek, ftore idóm do piykła, i jesce liczby duszycek, ftore wylazujóm razinku ze piykła. Miynia tóż tyż, pisôł sztudynt, co idzie sam ze srogóm możybnóścióm przijimać, iże duszycki, kiere rółz trefiyli do piykła, nigdy śniego niy wylejzóm. A juzaś na pytani: wiela duszycek przilazuje do piykła, idzie kuknóńć ze zglóndu wieluch fóngujóncych dzisiôj religiji. Wiynkszóśćióm te kónfesyje zakłôdajóm, co na zicher idzie sie do piykła wtynczôs, kiej blank i do łostatka niy wyznowo sie tyj włóściwyj, jedzinie słósznyj wiary. Skuli tego juzaś, co kónfesyjów jes moc wiyncyj niźli jedna, a niy idzie wyznôwać łorôz pôruch religijów, muszymy juzaś pedzieć, iże na isto wszyjske duszycki pójńdóm do piykła. Kiej juzaś kuknóńć na to, wiela sie ludzi rodzi, a wiela umiyrô, idzie przijimać, co liczba duszycek we tym piykle bydzie durch wrôstać ... – jak to móndroki gôdajóm – „logarytmicznie”.
Łozwóżmy tóż tyż terôzki pytani ło zmiyniajóncyj sie łobjyntóści piykła.
Skuli tego, iże poduk prawa Boyle’sa wrółz ze wzróstym liczby duszycek łozszyrzać sie musi tyż i te piykło tak, coby ciepłóta i druk driny piykła łostali take same – mómy dwie możybności:
Eźli piykło sie łozszyrzô pómalij niźli liczba przikludzajóncych sie do niygo duszycek, ciepłota i druk we piykle bydóm tak dugo róśli aże sie te piykło blank i na zicher łozsuje.
Eźli juzaś piykło sie gibcij łozszyrzô niźli liczba przikludzajóncych sie tam duszycek, nałónczôs ciepłota i druk we piykle bydzie ślatować tak dugo, podwiyl te piykło blank niy łoziómbnie, niy zamarznie do łostatka.
A kierô ze tych móżybnóści jes barzij prôwdziwô?
Eźli weznymy przed sia przepowiydniã mojij dziołchy Zofiji, ftorô kiejsik pedziała ku mie łostro:
– Gibcij piykło do imyntu zamarznie, niźli jô sie ze cia znôjda we prykola!
Jednakowóż tyż zarôzki musza dociepnóńć, iżech śnióm wczorej ... spôł! Tóż tyż możebnô jes ino ... ta drugô opcjô.
Beztóż tyż jeżech pewny, iże piykło jes ci „endotermalne” i musi być już łod dôwna na zicher zamarzniynte. A skuli tego, co piykło już zamarzło, idzie gynał wyłónaczyć, co żôdnô kolyjnô duszycka niy moge już do tego piykła trefić, a skuli tego, iże łostało jesce ino niybo, przemôwiô to wszyjsko za tym, co istniyje jakosik Łosoba Boskô, co juzaś prómp ekleruje, tumaczy po jakiymu tyż moja Zofija bez côłki wczorejszy wieczór wrzescała na côłki karpyntel:
– Ło, mój ty Boże, ło mój ty Pónbóczku!

Sztudynt erbnół łod profesora cynzórka: „Bardzo dobry!

sobota, 9 marca 2013

Chopske jajca...

Na takim babskim cómbrze łozprawiajóm se trzi kamratki, wszyjske trzi wydane. Piyrszô gôdô:
– Wiycie, wy moje roztomiyłe, jak jô sie kochóm ze mojim Jółzlym, to łón ci zawdy mô zimne jajca.
Na to rzóńdzi drugô:
– Ja, richtik, kiej jô sie kochóm ze mojim Ernstym, to łón tyż mô festelnie zimne jajca.
Na to wrażuje sie trzeciô:
– Wiycie, jô blank niy miarkuja, jô blank niy wiy? Jôch nigdy tego niy sprôwdzała jake to tyż mô ci jajca tyn mój Henys nałónczôs naszygo swadźbiyniô sie, pieprzyniô sie.
Tak po jakichsik ci dwóch dnioszkach juzaś sie te klachule trefiyli. Ta trzeciô śnich, ta łod tego Hanysa przikludzióła sie blank połobijanô, ścioranô, ze potarganymi wosami i prziłobleczyniym. Kamratki, jak to ino łoboczyli, wartko ze zaniypokojyniym pytajóm sie, co sie tyj jejich kamratce stanóło?
– Anó, kochalimi my sie grfnie, pieprzyli jak przinoleżi ze tym mojim Hanyskiym, jô kciała sprôwdzić te jego jajca i gôdóm mu:
–Hanysku! My sie kochómy, a ty môsz nałónczôs naszygo pieprzyniô sie gynał tak samo zimne jajca jak Jółzel i Ernst...

piątek, 8 marca 2013

Dziyń Kobiyt

Mómy już marzec i skuli tego marca idzie sam terôzki ździebko połozprawiać ło takim gryfnym marcowym zwyku, ło tym, iże fajrujymy, jak kôżdego roka, tyn gryfny „Dziyń Kobiyt”, dziyń freli, samotnych, wydanych, zowitek eli tyż klosztornych pannów. Znocie już to? Znocie! I, co z tego? Byda juzaś dzisiôj ło tym berôł a to skuli tego, co jô tak po prôwdzie pierónym ci niy móm rôd tych dioseckich Walyntynków, do kierych niyftore iptowate modziôki kcóm ci mie przeprzić, co to jes ci terôzki już na isto nasz starodôwny polski żwyk. A psinco prôwda! Nó ja, ale jakech niydôwno tuplikowôł jednymu śpikolowi, co byli czasy kej we sklepach na fachach bół ino łocet i mosztrich, to tyn ci mi rzeknół:
– A niy mógliście sie tego kajsik we zupermarkecie lajstnóńć???
He, he a jô ci kajsik naszoł, co bezmać tyn dziyń, tyn ”Dziyń Kobiyt” napocznół sie łod tyj egipcjańskij królowyj Kleopatry, kierô we marcu kôzała sie zrolować do takigo srogigo i szykownego tepicha i podciepnóńć cysorzowi Cezarowi.
A przidarzóło sie to jesce przed Pónbóczkiym. Tak ci łóna, Kleopatra poradzióła tego cysorza zamamlasić, zbamóńcić, iże łod tego czasu zawdy jakiesik gryfne „marcowe idy” tam we tym Rzymie bajstlowali i łodprowiali. Wteda tyż przi marcowych idach tego Cezara zażgali pitwokiym, a iże ci to bóło trzinôstego marca, to łod tego casu trzinôsty (a ku tymu pióntek) jes diosecko niyszczysny.
Nó, i miarkujecie, co ze tymi babami napoczło sie to wszyjsko metlać jesce za starego piyrwyj i niy idzie tego ściepnółńć na ta łoszkliwo „kómuna”, chocia tak po prôwdzie napoczli my tyn dnioszek fajrować dziepiyro po wojnie.
A mie sie sam terôzki spómniało jak to łóńskigo roka trefiółech jake dwa dni po tym babskim fajerze na słodach mojigo sómsiada Edka. Côłko fresa ci miôł fest podropano, poharatano choby go fto tarłym po nij przejechôł.
– Edek, boroku, jak ty wyglóndôsz? Fto ci to tak ta fresa poharatôł?
– E... tam Ojgyn, to skuli kwiôtków – pado mi na to Edek.
– Jak to skuli kwiôtków? Co majóm blumy do twojij fresy?
– Nó, wiysz przeca, iże we sobota bół „dziyń kobiyt”?
– Nó wiym, ale dzisiôj jes już wtorek – padóm do Edka, bo widza iże mu sie cosik we kalyndôrzu pometlało.
– Nó ja, ale sie dej pozór. Jakech we sobota fest niyskoro na łodwieczerz prziszoł do dóm po tym côłkim sobotniym „dniu kobiyt”, to jedzine kwiôtki kiere byli we kwiôciarni na Krojcce, to byli kaktusy. I terôzki już miarkujesz cym mi ta fresa moja starô tak wybiglowała?
Jake to dôwnij bóło sroge i gryfne świynto, to wszyjskie baby, kiere majóm wiyncyj niźli trzidziyści lôt gynał pamiyntajóm. Szumne to bóło świynto, i wszyjskie – a nôjbarzij chopy – je fest fajrowali. To niy to, co terôzki, iże styknie, co jedyn z drugim modziok glingnie tym jego mobilniokiym, szkyrtnie jakiegosik „esemesa” ze kwiôtkiym, afkóm i fertik. Dziołcha mô świynto a tyn karlus łodpinkolół je za piytnôście fyników (we promocji!).
Piyrwyj to bóło tak. Kôżdy dyrechtór, kiyrownik, majster abo fto tam jesce, już tydziyn skorzij sztalowôł we kwiôciarni tela tulpów, wiela kobiyt kole niygo robióło. Tulpów, bo inkszych kwiôtków to wteda za tela niy bóło (możno jesce nelki, ale to już byli i szykowniyjsze, i drogsze blumy).
Nôjlepszij bydzie kiej połozprawióm jak to u mie we werku bóło. Mój szef, a bół ci to srogi chop, Polok, ale łod Stanisławowa, kresowiok znacy sie, już za wczasu kôzôł mi łobsztalować kajsik ze trzidziyści mieteł, bo tela kobiyt u nôs robióło. Wszyjskie chopy (a byli to same byamtry) na tyn dziyń wysztiglowali sie choby ficywyrty we Boże Ciało, pod bindrami (choby i do futerbachowyj hymdy). Co bóło do zrobiynio, do strzaśniyńcio, to sie wartko majtło, a zatym, deczko niyskorzij to już ino fajer aże szoł kurz i wiater naobkoło !
My ze szefym we śtyruch takich gryfnych plastikowych kibelkach miyszali, chechlali taki miszóng, kiery mój dyrechtor wypokopiół. Brało sie dwie flaszki czystyj gorzôły, jedna flaszka jakiegosik wermutu, flaszka jałowcówki i ze dwa litry apluzinowego zaftu. Nó, i to wszyjsko razy tela, wiela my mieli kibelków. Dziołchy zasik rychtowali roztomajto zagrycha, kołoczki, zisty, tyj i kafyj. We nôjsrogszyj izbie zestawiali my do kupy pôra tiszów, snosiyli wszyjskie stołki. Ślazowali sie niyskorzij wszyjskie byamtry do tyj izby, dźwiyrze sie zawiyrało i jedyn sztram wachowôł (taki, co to już mu leberki wysiedli), coby żôdyn cudzy, niy napytany niy wlazowôł. Nó, i napoczynôł sie fajer.
Roztomajcie to bywało, ale kiej mój szef brôł sie do śpiywaniô takij fajnyj śpiywki:
„Drótym go, drótym kolczastym po jajach...”
i zarôzki po tym drugo sztrofka (dlô śmiychu):
„Kochejmy sie, kochejmy sie...”
to wszyjskie gynał miarkowali, co to już jes szlus piyrszyj tajli tego fajeru. Napoczynali sie we myńszych klikach łozłajzić kaj fto sie przodzij namówiół, fto z kim i kaj. A wybiyrać szło, bo chocia to bóło za „kómuny”, to pôra jesce dobrych szynków we Chorzowie bóło. Szło sie abo do „Bałtyku”, „Pod Dzwon”, do „Ratuszowyj” abo „Pod Flota” na łobiôd. Niyskorzij zasik te, co mieli rade tańcować i byli jesce na tela mónter deptali do „Magnolii”, „Goplany” abo do „Merkurego”. Niyftorych cióngło do „Łani” lebo do „Parkowyj”, nó ale tam bóło gyferlich, bo nikiej we marcu bóło deczko mroza, tak iże niyjedyn łostoł we fuzeklach we przikopie. Tela ino rzykna, iże u nôs bół ci jesce jedyn taki frałcimer we kierym robióło ze dwiesta babeczków a i to we wiynkszóścióm samotnych. Nó, gôdóm wóm chopy: bóło w cym przebiyrać!!!
Wicne i szpasobliwe to bóło świynto, chocia nikedy bóło ździebko łostudy przi tym. Na tyn bajszpil.
– Suchej ino, Jorg, fest cie tam wczorej, po tym dniu kobiyt, jakeś ło drugij w nocy przikwanckôł sie do chałpy, twoja staro przijyna? – pytóm sie kamrata, bo wiym, iże jego baba zawdy pierónowe larmo robi.
– Niyyyy, nic mi niy gôdała. – łodpedziôł kamrat.
– Nic ci niy gôdała? Przecamć to jes niymożebne. Niy nazdała ci jak kormikowi do grotka ?
– A dyć niy, bo ... łóna przilazła dziepiyro ło szczwôrtyj nad ranym!!!!
Nó, bo kuknijcie ino. Po prôwdzie jest we Polsce wiyncyj babów jak chopów, ale do fajrowaniô to sie wszyjskie niy nadowajóm a chopów kierym ci sie wydowo, iże sóm samymi Leonardo di Caprio, abo chocia Johnym Weinym to ci jes dosik pôrã. I beztóż nasze baby, chocia by my gôdali cosik inkszego, tyż ze inkszymi chopami musieli fajrować. Prówda?

czwartek, 7 marca 2013

Chop i baba...

Bół se rółz chop i baba. Rółzczasu babie zakciało sie zeksu, nó tóż tyż robi wszyjsko, coby tego swojigo chopa zakludzić do prykola. A tyn chop nic, blank go to niy rajcuje. Baba wziyna, i poszła do dochtora i pytô sie go:
– Panie dochtorze, jô kca tego zeksu, a mój chop blank niy. Co jô móm robić?
– Po leku, ze rułóm, jô móm na to knif. Tak minutka skorzij, niźli wasz chop przijńdzie ze roboty, seblekóm łóni te swoji barchany, i stanóm sie zadkym ku dźwiyrzóm, duknóm sie tak deczko i wypnóm rzić, a zarôzki we waszych chopecku łocuci sie dziki, zeksualni zwiyrzôk. Inakszij być niy moge!
Baba zrobióła jak jij to tyn dochtór wyeklerowôł. Wypniyntô do zadku czekô. Łorôz chop przilazuje ze roboty, łotwiyrô dźwiyrze i... zapierdala w te pyndy do nôjbliśzyjszygo szynku. Wkarowôł rajn, zicnół sie przi szynkwasie, sztaluje setka, drugô, trzeciô... Wysłepôł chnetki dwie flaszki, a łón dalszij sztaluje. Na to gospodzki zastarany pytô:
– Panoczku, a po jakiymu wy tak słepiecie? To już trzeciô flaszka. Rzyknijcie mi czamu to?
– Panie ółber! Wrôcóm usiotany, zmôchany po côłkim dniu we robocie do dóm, wlazuja na mój sztok, łotwiyróm dźwiyrze a sam trółl, skrzôt, meter na półtora, szrama na pół pychola, broda sióngô mu do klina, do kolanów, a ze mordy mu ku tymu ślina ciece....

środa, 6 marca 2013

Blank nôgłô wykludzka...

Naszołech tyż kiejsik i takô anónza we cajtóngu:
„Skuli wartkigo wykludzyniô sie do Rajchu skala drabko:
Wertiko na hółch-glanc, szrank ze trzidźwiyrzaty i jedna almaryjo, szeslóng łodwanckowany, dwa ligynsztule łod mojigo Hajny, dwa krisztalowe krónlojchtry, dwa nachtiszle, wysnożóny tepich i śtyry gardinsztangi, śtyry zesle, waserbanka, starzikowy drajfus, ryczka, góminianny trit i sztrółdekel .
Króm tego jesce na gwołt kca skalić:
Szykowny platynszpiler na kurbla, jedyn ałslynderski landszaft, blumsztynder ze mertami i szczyrbokiym, skutela ze sznitlochym, ku tymu bifyj i szybónek a driny flajszmaszina do gychaktys, trzi biksy po magiwyrflach, topfkracer, flaszynpucer, norychta do chytaniô lałfek, szpangi i cwingry do wosów, dwa kwyrloki, trzi rogolki, ausgus po starce, dwie drzewnianne dziyżki, nachtop z handgrifami, jedyn srogi zalyjtowany kibel, drótowany bónclok, trzi mesingowe kokotki, badywanna, szisel i makutra, kółlkastla zrychtowano we werku bez Hajnela, dwa sztrółzaki nafolowane grochowinóm, prykol ze mesingowymi gylyndrami, klejdersztynder ze poróma biglami i pelcmantlym we miechu ze kugelkóma na moty, pelcowo mufka, dynciok, dwa pliszhuty, dwa kłobuki, jedyn sztajfhut ze szyrokóm krympóm.
Kómoda na prodło a driny: śtyry hymdy ze ibricznymi kraglami i sztulpami, dwie formetle, trzi poflikowane óberhymdy, hółzyntryjgry, spodnioki chnet blank bez rostfleków, ibercyjer, modry kapudrok i olimantel, jedyn brónotny i jedyn corny ancug, trzi pôry sklabustrowanych batkow, jedyn pulówer i dwie sztrikjaki ze sztopowanymi elbółgami, śtyry pôry posztopowanych fuzekli, cwiter ze rolkraglym, galoty (hajdawer, pómpki i jedne sztrajfki), ducynt jesce niy posmarkanych sznuptychli, trzi poszkróbióne płachty i cołkie łobleczyni na prykole.
Ku tymu wszyjskimu na łostatek jesce: szrancek na szczewiki, szułancijer, sebuwacz, szpaner do szczewików, kozidło, kryka po starziku, połómany paryzol, starzikowy gybis, bigelbret, kloper, drzewnianno brółtbiksa, pora holyndrów i szlyndzuchy na kurbla, nyjkastla i szuflôdka na cwist i knefle, łobheklowane bigle, śtyrnoście krałzów po uherkach i apfelmusie, jedna kanka na mlyko, blachówka, zbónek do malckawy śtyry becherki, dwie szczyrbate szolki, śtyry glaski, achtliki, sztamperliki, jedyn pokal i kulawka, dwie flaszki brynolu, biksa cinkwajsu, piksla fyrnajsu,
Jesce sóm tyż i babskie szczewiki ze wysokimi krómflekami, bacioki, lakszuły i pora starzikowych charbołów, pora laci i roztrajtane klómpy, wyglancowane sztible po staroszku rajterze, holcoki, dwa sklabustrowane i potrajtane tepichy przismycóne łod ruskich, dwie gardiny i śtyry zazdroski, dwie drzewnianne gardinsztangi i jedyn gysztel do szpanowaniô gardinów, faska po kapuście, śtyry kible, bez zezuli kukuksur, hakynbret, krzipki, cija i mónhamónika,
kilkszrank „Минск-10” , brónotne kachle ze łozebranych kachloków, jedyn koksiok, jedyn trociniok i kanónek (żeleźniok) bez wirchnij platy.
Nó i blank na łostatek jesce: drzewnianno kara, króliczok, klotka ze basztardym, karbidówka, dwie taszlampy i maśnica.
Wszyjsko to mogecie sie łobejzdrzić we naszym familoku pod adresóm (tu już niy byda gynał tuplikowoł kaj) ale musicie sie festelnie uwijać, bo za tydziyń mómy abflug fligrym ze Pyrzowic direkt do München.”

wtorek, 5 marca 2013

Araber i Polôk...

Trefiô sie jedyn Araber na pustyni ze biôłym. Tyn biôły mô papagaja na ramiu, a tyn Araber szlanga naobkoło karku.
– Te! Biôły! – rzykô Araber – a cóżeś ty za jedyn?
Tyn biôły mu na to:
– Anó, jeżech Polôk!
– Słyszôłech, co wy tam we tyj Polsce mocka słepiecie!
– Anó, szluknymy se rółz za kedy...
– A szlukniesz, chopie, jednego? – pytô tyn Araber.
– A horna rôd jednego!
– Ale wiysz, chopie, to jes taki ciepły bimber, direkt ze bukłaka...
– Dôwej!
Polôk luchnół jednego i nic. Araber niy wiyrzy i juzaś pytô:
– A drugigo szlukniesz?
– Szlukna!
Araber nalôł, Polôk wysłepôł i dalszij nic.
– A trzeciô laga szlukniesz?
– A toć, iże szlukna!
Araber nalôł, Polôl łyknół i ino rynkôwym wytar gymba...
– Te, Polôk, a szczwôrtego tyż jesce szlukniesz?
Na to fest już zniyciyrpliwióny papagaj łod tego Polôka wrzesknół:
– I szczwôrtego, i pióntego, i jesce wpierdol erbniesz, i ta twoja szlanga tyż razym wećkómy.

poniedziałek, 4 marca 2013

Internecowe kamratki i kamraty.....

Wiycie, jô zawdy jamrowôł na te diosecke kómputry, na tyn côłki internec, a nôjbarzij (i to już dziesiyńć lôt tymu nazôd) na ... mobilnioki. Pôrã lôt śleciało i ... corôzki barzij mi sie to wszyjsko zdô. Móm ci już na isto rôd i kómputry, i internec i ... mobilnioki, chocia te łostatnie poradzóm mie łozgzukać, kiej ło pół dwanostyj we nocy glingajóm ze jakómsik ryklamóm.
Nó ale, jô dzisiôj niy ło tym kciôłech berać. Móm ci szkownistô, sztramskô i wizgyrnô kamratka na Facebooku, ftorô sie Adela 73 mianuje. Łóna ci jes ze Poznaniô i niy idzie sam prôwdóm pedzieć, coby bóła – nikiej wszyjske inksze Poznaniôki – szporobliwô ... we słóweckach. Poradzi ci Łóna tak szkryflać, iże mie ino przijńdzie pierónym zowiścić ... i tela! Dziepiyro co tyż naszkryflała mocka móndrygo ło rechtaniu, rzygotaniu ....
Bezmać ci Łóna nigdy do terôzka niy trefióła jesce na taksiôrza, ftory by blank niy szkamrôł i lamyndziół. I wiela razy napoczła ze jakim dyszkutjyrówać, zawdy słyszała ino żôle, utropy i musiała ku tymu łosuszać płaczki szoferoków tych taksów. Wszyjsko poduk Nij jes do łostatka niy tak jak przinôleżi. Pasażyry niy majóm betków i majóm radzi pyndalować piechty, przibiyrô kónkuryntów, brynsztof corôzki drogszy, kóntmany we autokach ciyngiym sujóm, swadźbióm sie na zadnim zicu, rzigajóm, sóm festnie gyferlich, napoczynajóm tyż nynać i zatym niy poradzóm sie spómnieć swojij włóśnyj adrysy. Na isto, robota taksiôrza jes sztrysujónco i poradzi festelnie aufryjgować. Ale pewnikiym fest gelduje, kej tela chopów cióngnie do tyj roboty, prostyj jak gylynder, letkij, snadnyj i przijymnyj. Na łostatek przecamć na haltynsztelach klachajóm, grajóm szkata, łobziyrajóm Pleyboy’a i posywajóm bele kaj sms-y bez mobilnioki.
I kiejsik Adela niy strzimała.
– Władek – pedziała do tego swojigo kamrata powstańca. – My ze sia do kupy niy mogymy miyszkać. Tym tuplym na isto niy zmyńszysz swojigo płatu.
– Ło jezderkusie! Jezderkusie!– wymamrôł na to zdymbiôły Władek lôt 94.
– Ale chopie, mogesz przidubnóńć. Możno pojeździółbyś deczko taksóm?
Tymu Jeji życiowymu kamratowi, Władkowi lôt 94 idyjô sie fest spodobała. Pewnikiym sie forsztelowôł, jak bydzie łodwojziół do chałpów deczko chycóne frelki. Na to mu Adela rzykła, co potrza zbajstlować próba i ździebko łopytać szoferoków ze tych taksów. Pojejździć deczko, poranżyrować, przifilować jak se łóni radzóm, co gôdajóm, jak wyglóndajóm i take tam inksze.
Nó, i Poznań we sobota na łodwieczerz to aryna szpanerstwa i samotnóści. Nôjprzodzij szpacyrujóm, szpanujóm sztajfiyry i gryfnioki. Wóniajóm festnie drógeryjóm, wyglóndajóm nikej ze butiku, a myślóm ... blank ino plastikym.
– To jes tyn twój chopie tyrpnióny „target” (take moderne terôzki słówecko) – pedziała do Władka lôt 94 naszô Adela-Poznaniôczka.
Snadnóm rzecóm Władek lôt 94 niy miarkowôł, co to jes za diosek tyn „target” i w tym łoka mrziku napocznół przipóminać ajnfachowego, fest mekrujóncygo i upierdliwego taksiôrza.
Ale trza sie wrócić do naszyj poznańskij biny. „Target” gzuje do szynkwasu, sztaluje morze gorzôły i uśmiychô sie, bo tyn ci uśmiych, to taki wôbik, taki plastikowy szpónt na fisze. Łobiykt, znacy tyn „target” szlukô, słepie moc a niyskorzij zatracô sie, zapodziywô sie blank. Tyn jego uśmiych weksluje sie we rychót i rzygotani, i taksiôrze napoczynajóm grzôć motory. Żadne, świńske słówecka „targetu” miyszajóm sie smóndym ze auspufów tych łoczykujóncych pasażyrów lymózynów ze lôt 90-tych łóńskigo wiyku, łostatka tego ci łóńskigo tysiónclyciô.
I we tym łoka mrziku naszô Adela 73 pomedikowała deczko, cy aby jes ci to przeznaczyni dlô Władka lôt 94? Przewojżynie plastiku napyndzanygo góśnym, frechownym rechótym?
– Nó, cheba niy lza mi dopuścić, coby Władek lôt 94 – pomedikowała Adela – do łostatka ... zrechóciół!
Bo przecamć łóna zawdy bóła prociw, bańtowała sie zrechócyniu i łoszkliwymu „uplastikowiyniu” wszyjskigo naobkolo!
I mie sie tyż to wszyjsko na isto festelnie ZDO!

Ojgyn z Pnioków


• Na podstawie tekstu Adeli 73

sobota, 2 marca 2013

Ważniyjsze łod roboty ...

Nó, możno niy terôzki, ale bez lato niy zwóniymy do żôdnego. Mogymy być zmiyrne, spokojne, iże łodbiere telefółn autómatyczno sekrytarka. Wszyjske kasjik sie wykludziyli. Ino jô we pojstrzodku lata siedza we biórze. Mianujóm mie Ojgyn i jeżech na isto takim „pracoholikiym”.
We atmósfyrze, jakô terôzki panuje, powiniynech czuć sie na isto kómfortowo. Wrółz ze krizóm światowóm wróciyli sie nazôd sztichworty ło takij potrzybie ućciwóści i wółaniô, coby łograniczóne zasoby (foranty) przekiyrówać we stróna ludzi festnie robotnych, tych, ftorzi na to richtik zasugujóm. Niymocne, ftore bieróm zasiyłki społyczne mógli by chycić te swoje kryki i sztartnóńć do jakisik roboty, juzaś tych niystarownych „menagerów”, forwalterów przinoleżi przeznaczyć na abszus, na łodstrzał a do piyrszyj raji przi robocie łobsztalować wywołanych jesce za „kómuny” ruskich „stachanowców”. Ze takigo ci juzaś ekonómicznygo zglóndu te argómynta mogóm sie wykôzać g’rzeczy abo i blank niy – niy ło to sie przecamć sam rozłajzi. Idzie samtukej spomiarkować jakisik łoszkliwie „purytański” klang. Muszymy gnypić, hajrować i bakać eli jakisik motorek, coby wydolić ze tym „deficytym”.
Czamu jô móm dać robotnyj rapitółzie swoje żywobycie na żabiok? – pytôł kiejsik poyta Philip Larkin we 1955r, przitłóczóny gyhaltym brifkastli. Ale tyn poyta twórzół we czasach, kiej wiynkszóścióm ludzie wiyrzyli we prziszłóść do łostatka zautomatyzowanô, we ftoryj u nôs we werku pokôżóm sie japónerske robotery, a nasz gówny próblym spolygôł bydzie na zagospodarzyniu tyj na isto łogrómnucnyj ilóści frajnego czasu. Zgłoba i turbacyjô pokôzała sie blank niy na czasie. Ku tymu narodzióło sie jesce kajsik na tôrgu widzyni i skludzało sie do wiary w to, iże robota i sprawiydliwy gyhalt, to nôjważniyjszy elymynt naszyj tóżsamóści. Procne kamanie stało ci sie świadyctwym naszygo łobywatylstwa.
We takij móndryj ksiónżce „Bugs Britannica” take dwa istne: Peter Marren i Richard Mabey przipóminali nóm, co niypokoje skuplowane z tym, czy aby na zicher zajimómy sie czymsik pożytecznym, to jedna ze tajli naszyj, niy ino polskij łobyczajówóści i tradycyji. Możebne, iże nôjrychlyjszym przikłôdym jes bôjka Ezopa ło hopafedlu i amajzie. Tyn hopafedel poradzi przetrôwić côłke lato na zgniylstwie, nałónczôs kiej amajza gzuje i karusi, coby ci naszprajchować, nasztaplować srogi forant na zima. I kiej już przilazuje ta zima, tyn hopafedel kipnie ze głódu. Amajza ani myśli, coby go retówać. A mie sie barzij podobô wersyjô Richarda Lovelace’a: tyn poyta, ftory pisôł bez wojna dómowô we XVII wiyku łobyrtnół zituacjô. To amajza wylazła na świyntoszkowatygo sztywniôka, ftory niy poradziół ze fantazyjóm przetyrmanić tego, co tak procnie sztaplowôł. Lovelace’owi, a i mie tyż, pewnikiym spodobôłby sie łodcinek „Mappet Show” we ftorym amajza ze bôjki Ezopa łostowô łozdeptanô, a hopafedel wykludzô sie na zima kajsik na gorko Florida sztramskim autokiym. Problym juzaś ze tóm côłkóm robotóm spolygô na tym, iże ta diosecko robota nigdy sie niy skóńczy, nigdy niy mô fajrant. Światym reskiyrujóm pijóndze i nigdy niy sióngnymy takigo piyntrza, deki przi kieryj rzyknymy: STYKNIE! Rynek krajzuje we niyskóńczóność i do usranyj śmiyrci dómôgô sie wiyncyj. I na isto idzie côłke życie przetrôwić na bakaniu we góniyniu, ściganiu za tymi jakimiś ulótnymi, absztrakcyjnymi pojyńcióma i moc wysztudiyrowanymi idyjami.
Na przecam, robota to jes dobrô rzec, a róncz kóniycznô. Dziynka nij my niy głódujymy, we przidajny sztrich używómy swojã energiô, znejdujymy przocieli i stôwómy sie człónkóma jakijsik społycznóści. Ale juzaś autory ksiónżek z dziydziny bijologiji miynióm, iże postrzygani roboty jako zynsu życiô to takô jakosik metafizycznô bajdewka cowieka; takô teoryjô niy znejduje łoparcia we bijologiji. Zabawa, niy zaś robota, bakanie, wydôwô sie jóndrym życiô na ziymi. Elefanty same łod sia przewrôcajóm, łobôlajóm stromy, pingwiny ci sjyżdżajóm na basiskach ze lodowca, ptôki ścigajóm sie we flugu abo ściepujóm i chytajóm w lufcie kónszczyczki drywna, żurawie podskôkujóm wrółz jak tancyrze, a te nasze samtyjsze gołymbie srajóm ludzióm na gowa. Ja, ja dlô uciychy ino. Kiej przelazujecie pod drótami, abo pod jakimi fynsterbretami na kierych siedzóm gołymbie, zawdy jakisik ptôk wóm nasrô na gowa.
Nałónczôs kiej nowe, surowe regle fóngowaniô świata kôżóm nóm wszyjskimu nadać wert, zabawa łostôwô wzocnô razinku beztóż, iże niy mô blank żôdnego cylu. Jes knifym radowaniô sie życiym, bo życie to wszyjsko, co na isto mómy. Zabawa jes ku tymu za darmo dlô wszyjskich i jes ci w tym jakosik równowôga: zabawa nic niy gelduje i niy żóndô w miesto nicego. Jes takim prima zort modelym życiô przi niywielich zasobach. Richard Lovelase we swojij odzie do hopafedla pisze, iże sómy pijynżniyjsze niźli króle, bo tym, kierymi nicego niy potrza, ło nic tyż niy musi pytać, ło nic niy musi fechtować.
Na poczóntku krizy finansowyj na krótko pojawióła sie szanza, iże zwekslujymy deczko nasze „priorytety” i barzij napocznymy wôżyć se te aszpekty życiô, kiere – jak zabawa, kamractwo i frajny czas – niy dajóm sie przedstawić po supkach i krziwych wzróstu. Ale amajzy snowa sztartli do boju, wszyjske łóne złówróżbni przepówiadajóm, iże hopafedle umrzóm we nyndzy. A jô blank ci niy móm rôd takigo pozbawiónygo uciychy życiô, przi kierym to sztyjc muszymy wzajym se udowôdniać, iże sprawujymy w pigóły, krojset użytnij roboty. Możebne, iżech sóm jes takóm amajzóm, ale we mojim syrcu jes jesce plac dlô tych ... hopafedli. Możebnie, co jejich niystarowne dnioszki sóm już porachowane, możebnie, co padnóm łod sieki wszelijakich tniyńć rzóndowych. Ale do tego łoka mrziku jô móm nôdziyja, iże wszyjske łóne bydóm bez wymiarkowaniô sprowki radować sie słodkim latowym zgniylstwym na feryjach. Robota blank niy ma cwekym, zynsym życiô. Uwiyrzcie mi wszyjske amajzy!
A wy, moje roztomiyłe czytelniki (suchocze), uwiyrziliście mi w to wszyjsko, coch sam nałozprawiôł? Pewnikiym niy, bo to na isto blank niy ma prôwda. Jô to ino sam połozprawiôł za jednym ynglickim móndrokiym, ftory sie Joe Moran mianowôł, i tela!

piątek, 1 marca 2013

Stary szkaciorz Ignac ...

Wiycie, jeżech już deczko zwiykowany ale sztyjc niy poradza spokopić jakimi gónkami, przigónami, dróżkami krajzujóm po świecie roztomajte szpasowne gyszichty, wicne łozprôwki nó, wszyjske błozny i wice. Berôłech już sam kiejsik ło mojim kamracie Gustlu, festelnym szkaciorzu, ftory bali i w niybie niy ustôł szkacić. Zdało mi sie, coch to usłyszôł jesce łod mojigo faterka (abo jego kamratów-szkaciorzy) i tak, jakech to spamiyntôł, takech to niyskorzij bele kaj łozprawiôł: na binie, we radijoku abo tyż pisôł we roztomajtych cajtóngach.
I kuknijcie, jaki to niyspodzióny cufal – choby pierón piznół w panczkrałt – mi sie przitrefiół. Ida kiejsik z rańca habozie wyciepnóńć do hasioka a sam łorôz kukóm, a wele tego naszygo familokowego hasioka leżóm szkartki ze staryj potarganyj ksiónżki. A iże jô móm festelnie rôd wszyjsko co napisane, tóżech poskłodôł to coch znod do kupy i pokôzało sie, co to jes, co to bóła ksiónżka ło szkacie i ło szkaciorzach. Wydane to bóło we 1947 roku ale bali i tytulki niy poradziółech zmiarkować ze tych kielanôstuch szkartek. Jedne co tam bóło interesnatnego, to gyszichta ło starym Ignacu, ftory pierónym rôm miôł szkacić i bóło ci to jesce napisane po naszymu. A jô to tak terôzki sam rzykna poduk tyj potarganyj ksiónżki tela, co niyftore słówecka ździebko zweksluja po mojimu (autora, ftorego blank niy miarkuja – przeprôszóm).
„To bóło łóńskigo roku. Stary Ignac czekôł, jak wdycki we kôżdô niydziela po połedniu, na swojich synków. To już byli stare chopy, żyniate, dziecka mieli, a łón jesce, jak dôwnij dó nich: Maksliku, Hanku. We niydziela po połedniu, choby i siykyry furgali, musieli chopcy pyndalować do łojca pograć we szkata, poszkacić. Wiedzieli: jak niy przijńdóm ku łojcu, to swojimu starymu faterkowi côłki tydziyń popśnióm, popsowajóm. I iże ani łón, ani łóni niy bydóm mieli niydzieli jak przinoleżi.
Szkat i fajfka, to bóło wszyjsko, co stary Ignac miôł jesce ze życiô. Fajfka kurzół po kryjóncku przed swojóm staróm Tildóm. Dochtór pedziôł, co kurzynie festelniy mu szkłódzi. Ale dochtór daleko, a fajfka smakuje. Nó i przecamć dożył śnióm łoziymdziesiónt lôt, to pewnikiym jesce i tyn rok, abo i dwa tyż przeżyje. Ino jego Matilda fest przezywała, iże blank swojigo dochtora niy suchô. Skuli tego tyż krół sie przed nióm z tym kurzyniym. Ale jak jego chopcy przijńszli, to miôł łopowoga i kurzół bali i przi nij.
Szkata grôł już łod zawdy. Nauczół sie szkacyniô łod swojigo łojca, chopcy nauczyli sie łod niygo, a dziecka chopców nauczóm sie łod swojich łojców.
Ignac sie już we życiu nabakôł, nagnypiół. Na grubie robiół, ze sztajgrami i ze dyrechtorami sie chatrusiół, sztrejkowôł, elwrym bół i na biydaszyby łamziół, dziecka wychowôł, nó i terôzki już ino czekôł, aże mu sie zemrzi. Tak po prôwdzie, to mu sie przinôleżało, coby direkt do niyba poszôł. Przeca żół jak nôleżi, żôdnymu niy krziwdowôł, a te ździebko cyganiyniô przi szkacyniu, to sie przeca niy rachuje; dziecka sóm moreśne, porzómne, wiyncyj przecamć łod niygo niy mogóm kcieć.
Jednóm ino zachóm sie Ignac tropiół: eźli bydzie tam na wiyrchu móg szkacić? Przeca farorz tak pierónujóm na te diosecke karty. Kiejby tam żôdnego graniô niy bóło, nó tóż amyn. To woli pójńść do piykła. Radszij z dziobłym rómbać w krojce abo szele niźli ze Pyjtrym côłki dziyń śpiywać pobóżne śpiywki.
Chopcy byli na czas. Łod trzecij do pióntyj szkaciyli. Ze kóntróm, ryj, zub i bok. Rółz to Ignac bali dôł i korfanty. I wygrôł. A cyjny sznajdowôł, jakby miôł take ślypia, co bez te szkatkarty poradzóm widzieć.
We półowie nulowera ... umrził. Niy strzimało biydne, stare serce. Wszyjske gwinty byli już wylajerowane, maszina sie blank popśniyła. Chopcy go fajnie łoblykli i pokładli do truły, a pod gowa dali mu tajla szkatkartów, coby móg borok sie tyż tam na wiyrchu poszkacić.
Nó, i bóło tak, jak miało być: pofurgnół stary Ignac prosto do niyba. A te swoji szkatkarty dziyrżół w ryncach i medikowôł: przidajóm mi sie tam na co, abo i niy przidajóm?
Świynty Pyjter uwidziôł go ze daleka i szyroko łozewrził mu dźwiyrze. Ale kiej łón już bół blisko i uwidziôł te szkatkarty we jego ryncach, to zarôzki te wrótnia niybieske zawar.
– Pociepnij te karty, to cie wpuszcza rajn – pedziôł Pyjter.
– A niy ciepna, i tela.
– Pociepnij!
– Aniy ciepna. Jô smola na wôs, kiej tu niy byda móg poszkacić. Lucyper niy poradzi sie na mie doczkać, pyrsk, ida! Jó móm radszi łogyń i karty niźli tyn wasz cuker i zana bez nich.
Świynty Pyjter sie na to festelnie zlynknół. Co to tyż bydzie, jak jego włódza sie dowiy, iże puściół tak porzómnego chopa do pykła? I to ino skuli gupich kart.
– Doczkej! – łozwôł sie Pyjter. – Puda sie ino spytać.
Siednół na chmura i kajsik pofurgnół, skóndsi wróciół za minutka.
– Móm cie wpuścić – pedziôł – ale szkatkarty môsz łostawić sam u mie; kiej ci sie bydzie kciało poszkacić, tóż przijńdź ku mie. Łoddóm ci je, pudziesz sie przed tyn tor i tam se pogrôsz. Ino miarkuj: wiela razy bydziesz szkaciół, tela razy na dole bydzie padôł dyszcz i bydzie pierónobicie.
I tak tyż sie stało. Terôzki już pewnikiym wiycie: jak leje dyszcz, to stary Ignac niy móg już strzimać – grô w karty, szkaci. Jak przi tyj sumeryji stopieróńsko gruchnie, to wiycie – stary Ignac trómfuje. A kiej lecóm sakramyncke pieróny – to stary Ignac przegrywô szpil ze kóntróm ...
I sam mi sie spómnieli nałostatek słówecka jednego richticznego kocyndra i wigyjca, ftory już dôwno tymu pedziôł, co wszyjske wice byliu wypokopióne możno już we starożytnim Ygipcie a do dzisiôj ino wekslujóm sie miana, czôs i miyjsca, i teraźne ludzie powtôrzajóm ino to, co inksze już dôwno tymu wysztudiyrowali.