Pies i ... basztard....

U mie dōma nigdy niy bōło żôdnyj gowiydzi, krōm kurzōntek, kerech sie lajstnōł jece za bajtla, a ze kerych moja Mamulka uwarzōła szmektno ... nudelzupa. Niyskorzij zrobiōłech szykowny gyszynk mojij babeczce na gyburstak i kupiōłech ji ... basztarda. Nō ale dzisiôj byda rzōndziōł ło gadzinie i gowiydzi z kierōm spichnōłech sie, i to blank niydôwno. Bōło ci to we łōńskô Wilijô. Suło, fujało fest śniygym, bōła srogachno kurniawa i strzympiōło mrozym. Ździebko zetrwało, kej my ze bracikiym wykulwitali sie ze naszyj „Jōzefki” ... niy, niy coby my byli już na sztajfnych szłapach, chocia deczko my tam przi wieczerzy szlukli, ino niy kcieli my sie ryć choby sorōnie nikej te, co jejim bōło drap, kerzi sie wartko uwijali do szinki lebo szołdry i do sznapsa, a kerym jich zōłwizōł bōło już cuć. Tōmpali my sie blank pomaluśku kole płota łod smyntorza przi „Jōzefce”, eknyli my sie na zegrōdki, a iże mieli my ze sia gryfnô halbecka, kcieli my sie zicnōńć kole lałby kaj Jōzik Gmyrek do kupy ze starym Neumanym, cichtowôł briwy, pulty, cukrōwy i inkszo gadzina. Sznuptychlōm ściepnōłech ta kupa śniega ze gnotkōw, bo śniyg przi dźwiyrzach bōł ci już łodszałflowany, blyndnōłech fōnclōm eźli bez cufal ftosik sie sam niy skukoł i już my mieli wlajzować rajn, kej łoroz słysza zachrapociały głōs: – I cōż wôs sam gizdy pierōńskie prziwlykło??? Wejzdrzołech sie na bracika, ale łōn ci przeca takigo sznapsbarytōna niy mô. Kuknōłech w lewo, kuknōłech we prawo, nikogo żech niy uwidziôł, nō tōż ryja sie do lałby... – Pytołech cie ciarachu, co wôs łobuch sam wlece? Zasik bydzicie słepać ta łoszkliwô gorzôła jak zawdy przi szkacie, a niyskorzij to ino bydziecie sie wadzić i spiyrać choby wôs fto ze skory łodziyrôł? Troszka ci mie to nerwło, dopolōło. Gawca juzaś wele siebie naobkoło, ale nic niy poradza ujzdrzić, żôdnego sam przi nôs niy ma. Niy ma, i szlus! – Ustōń gupieć Bogdan – gôdōm do bracika – przeca someś kciôł, coby my sam po pastyrce prziszli (bo sie przeca staryj strachosz!) i ta halbecka łobalyli. – Przeca jô do pierōna nic niy gôdôł – pado mi na to bracik. Nō nic, niy byda zważowoł, ino deptōm rajn. – Niy gupiyjcie karlusy, niy tropcie sie. To jô, Kōnda, pies łod Jōzka, coście zaboczyli, iże jô sam côłki czôs wachuja? Richtik, gawca a przi budzie zicniynty na łogōnie Kōnda, łoblizuje pychol, ślypiami przewrôcô i dalić prawi: – Bōł sam tyn mōj gospodôrz, wciepnōł mi do grotka jakigosik flapsu i myśli, iże mi to przi Wiliji styknie. Kej ino łōn sōm sam przidepto, to mu dziepiyro rzykna, co jô łō niym tak na isto medikuja. A z wiyrchu szło usłyszeć nôjprzodzij gurglowanie, a niyskorzij napoczli już fest skyrczeć jōzkowe briwy we gołymbniku: – Ja, ja łō nôs tyn Jōłzel tyż ci blank przepōmniôł przi tyj Wiliji! Siedzi ze starōm pod jedlōm, ćko sam maszkyty a nōm wciep ino pôrã ziorek i medikuje, co nōm to na Gody styknie!!! Ździebko mi sie gupio zrobiōło, iżech zaboczōł, co we Wilijô gadzina – krōm możno mojij staryj – gôdô ludzkōm sztimōm, i napocznōłech do niygo ze inkszyj faski: – A dyć sie Kōnda niy trop, niy starej, przijńdzie Jōłze, to ci co ze wilije do garca wciepnie ... wōm zwadliwe ptôki pewnikiym tyż ... a podwiyl co, môsz sam tyn kranc wusztu, kery my sie ze bracikiym na zagrycha pod mantlym przismycyli. Briwōm podrobiyli, pokruszyli my tyż tyn kōnsek kranckucha, kerych majtnōł staryj ze kōmory. – A kej już my przi tym sōm, to co tyż tak Jōzkowi kcesz pedzieć Kōnda? – Nō, nō ... tōż moga mu pedzieć, co sam we tyj lałbie, na tym szeslōngu, kery jejigo starô kôzała mu tukej przitargać – łōna sama wyrobiała ze tym glacatym pampōniym, kej Gmyrek miôł szychta na noc a jij kôzôł briwy wachować, co to mieli ze flugu wrôcać. Abo ... – Dej pokōj Kōnda, co go tam bydziesz ałfryjgować, jece go hercszlag chyci abo ji prasknie jakōmsik kopyściōm i łostuda gotowô. Pies napocznōł ćkać tyn wuszt, kerych mu wciepnōł do budy, my zasik wartko, coby niy doczkać sie Jōzka, wysłepali ta halbecka, ale jakosik nōm za tela niy podłajziōła. Możno to skuli tego psigo gôdaniô, pierōn wiy. Tyż my drap potyrali nazôd do dōm a sam już łod proga łobie, staro i moja świekra ze pycholym na nôs: – Wy gizdy dioseckie, wy łochyntole. Jô zawdy tak sie medikowała po jakiymu ciebie durch sie ślypia blyndujōm i ciyngiym fulosz choby naprany. A tyś na isto, richtik zawdyś bōł chycōny. Wdyckiś ino deptôł do szrancku na balkōn. Terôzki dziepiyro żech wypokopiōła, co tam môsz skukano i gorzôła, i zaobycz jakejsik piwo. Co prôwda, to prôwda. Jô richtik na zadku we szrancku, za srogimi krałzami naforantowôłech sie pôrã flaszecek (to mi jece, tyn zwyk, łostoł łod tyj trzecij wojny, łod tego „stanu wojennego”, kej cowiek musiôł naściubić, co sie ino dało, coby ło suchym pysku nie łajziś nynać). Nō ale, fto ji to pedziôł? Przecamć wiyrza, iże łod samości by ci tego niy wysztudiyrowała. – A dyć niy gōrsz sie dziubecku, jô to tam ino dziyrżōł skuli gripy, kucanio lebo inkszego chorōbska, abo kej by sam do cia, moja roztomiyło, jakiesik kamratki przilejźli, przikwanckali abo co – gôdōm i gryfnie sie pod fusiskiym lachōm. – A fto ci tyż to pokôzôł? Przeca świekra niy je tako monter, coby sama to wypokopiōła. – A dyć to mi pedziôł tyn twōj basztard, kery niy poradzi sie doczkać kej ci sōm nazdô, jak mu bydziesz dalszij tyn stary futer łod Majzlinyj dôwôł do jôdła. Tegoch już niy kciôł suchać i wartko wlejźli my ze bracikiym do małyj izby. Achtliki my już mieli we kabzi (te, co po pastyrce) i ino żech staryj pedziôł, coby nōm narychtowała cosik do jôdła, bo chyciōł ci nôs głōd a i ta szykownie wyziōmbiōno halbecka tyż we zocy miała pôrã talarkōw szinki, prawokōw we łoccie, abo co tam jece... – A dyć Elza, niy dôwejcie jim jece jôdła, bo jak zawdy napocznom niyskorzij we nocy, kej już prasknōm do prykola, pierdzieć nikej przeżgany luftbalōng – zaskrzecało cosik ze antryja. Nic, ino gizdowi byda musiôł łeb ukryńcić. Przeca tyn pierōński basztard, niy dosik iże z rańca nynać niy do, to jece terôzki mi sam moja Haźbiytka bydzie bańtować. I to przi takich srogich świyntach. Przi Wiliji. I beztoż tyż latoś byda dowoł pozōr, coby mi gadzina Godōw, nikej łōńskigo roku, niy popśniyła.

Wilijô starki Klary....

Wiela je? Cosik chebach dzisiôj zaspała. Niy ma co gnić we prykolu ino trza stôwać. Łostatnio cosik niy poradza bez noc spać, ciyngiym ci ino gawca na buksiok, piyrszô, drugô, poł trzecij a jô jece niy poradza usnōńć. Nale z rańca to bych gniyła aże do połednia. Cosik mi sie zdô, iże blank mi sie już tyn żywot pometlôł, richtik mi sie cosik we tym żywobyciu pometlało, popśniōło. Za łoknym biôło. Piyrszy śniyg już na Pnioki latoś śleciôł; kerego to już mōmy? A dyć prôwda, niydôwno bōło Mikołôja. Dôwnij, kej sie spōmna, to dziecka już łod rana lôtali do starki po bōmbōny, szokulady i inksze maszkety. Wczoraj to sam żôdnego ale niy bōło, po jakiymy? Blank niy wiym? Jutro drugô niydziela jagwiyntu. Nō, już sztreknij sie ze tego prykola! Trza we żeleźnioku nahajcować, coby niyskorzij przeciepnōńć gluta do kachloka we izbie. Napola ino we jednyj izbie, we srogij izbie niy trza, niy byda przeca i tak tam dzisiôj siedzieć. Cosik ziōmb łod nocy chyciōł. Na ceście prōzno, dziecek niy widać, chocia dôwnij, kej piyrszy śniyg śleciôł zarôzki pôłno tych najduchōw bōło kole szkōłki, kole tyj naszyj łochrōnki i na szpilplacu wele „Siedymnôstki”. E, dyć tam, dôwnij... Wszyjskich Świyntych... to już wiyncyj jak miesiōnc tymu. Byda sie musiała na smyntôrz zakackać, łoporzōndzić ździebko tyn grōb, powyciepować stare dōmbki, ziele, chabozie... Nō, Klara, niy bydź zgniōło i chytej sie roboty, bo za cia przeca żôdyn nicego we tym pomiyszkaniu niy zrobi. A idōm po maluśku Gody... trza sie polekuśku na te Dzieciōnteczko przirychtować. Pōnbōczek dôł mi tela zwiykować, iże jużech blank przepōmniała moja piyrszô Wilijô jece ze mojōm Mamulkōm, Starkōm i Starzikiym, niyskorzij ze mojim starym Paulkiym, a jece niyskorzij byli cery: Rōłza i Elza, zatym niyskorzij, niyskorzij... ech, tam... Bo Gody to sōm, i byli zawdy, take świynta kej sie przepōmni côłki jankor, côłke łoszkliwstwa, wybôczô sie wszyjskim, co nōm na łostuda i zgorszynie zmachlowali... a bo jakô Wilijô – zawdy tak na Ślōnsku sie gôdało – taki i côłki boży roczek bydzie. Wilijô trefi... e tam, niy byda rachować..., chnet bydzie – gôdô Klara i kukô do zdrzadła na ta swoja strzybnoposmorszczanô łod życiowyj „wiydzy” fresa, zmôchanô, zmorzōnô, usiotanô drōgōm bez te swoji duge życie. – Musza pedzieć Kosmalinyj, coby mi jakigo kapera przitargała do chałpy, ale żywego, sama go przeca poradza jece utuc, taki ze dwa kilo, abo możno i dwa, ale take trzifōntowe, te sōm nôjlepszejsze, niy majōm za tela fetu, ale i za tela niy ma driny łości i, kej sie dobrze wytōnkajōm we badywannie, abo kastrolu, niy bydōm take maźglate i ze gracōw niy wyfuknōm. Narychtuja sie za wczasu jakosik chadra i tucek, praskna je ze dwa razy bez łeb i fertik. Łoszkrobia sie je gryfnie i potajluja na dzwōnka, posuja letko solōm i korzyniōma, przeciepna talarkōma cebuli, popyrskōm ździebko citrōłnōm i łostawia na drugi dziyń we kilszranku. Kej sie już blank dobrze nasiōnknie trza dzwōnka niyskorzij posuć mōłkōm i idzie je już parszczyć na maśle, ino trza dać pozōr, coby sie te masło niy chyciyło, bo by tyn kaper łogorzkniōł; niy bydzie smakowôł. Kapera idzie przirychtować pôrã godzin przodzij i wrajzić go do bratruły, coby doszôł. U nôs w dōma zawdy na Wilijô warzōło sie siymiōniotka. Starzi ludzie gôdali, co łōna sie wziyna ze tego, iże kej sie Pōnbōczek, maluśki Jezusek urodziōł, trefiyli sie przi betlyjce i Żydy i pogany, kere we tym Betlyjym miyszkali. Trefiyli sie i niyskorzij trza bōło cosik wećkać, bo mieli srogi głōd. I tak ci kōnopie prziprycyli Żydy a zasik krupy przitargali – pōgany (beztōż tyż sie mianujōm „pogańskie krupy”). Uwarzyli kōnopie ze mlykiym, jagły wrōłz ze śliwkōma i to bōła côłko jejich wieczerzô przi betlyjce, przi tym Dzieciōntecku, przi tym maluśkim, zmarzniyntym, sagusiyńkim... Dziyń przodzij nawarza côłki kastrol kōmpotu do kerego musowo trza jece wciepnōńć uherki suszōne lebo kobylōnki, figi, rōzinki, pieczki ze jabkōw i gruszkōw, morele, dać zoftu i trzitych skōrkōw ze dwiōch citrōłnōw, pôrã nelkōw i dosik wiela cukru. Możno mi sie tyż i bydzie kciało garusa nawarzić. Terôzki mało fto to poradzi. Bo do tego potrza i kartofli, i mōłki pszynnyj (po naszymu żytnij), kōnsek dobrego piernika, deczko skurzicy, pieczki ze uherek, jabek i gruszkōw, rozinki, ździebko soli. Śmiôć mi sie diosecko kciało, kej sie mie spytała jedna modo frela do czego idzie dać pasternak, bo to podane je na pietruszka, ale blank inakszij smakuje? A pasternak to sie dowo – krōm zupy rybnyj – do moczki. Moja cera Rōłza to miała festelnie rada moczka, we keryj musiało być za tela miodnego piernika, pasternaku, zeleru. A wszyjsko to na ciymnym piwie warzōne i zupie ze łebōw łod kapera. Ku tymu jece fajgi, morele, łorzechy mandle, rozinki, cukier, ku tymu ździebko mōłki, soli i pôrã kropkōw citrōłny. Latos jakosik mi sie niy kce piyc piernikōw na szpyreckach abo ze marcypanym lebo ze marmōladom i bakaliōma. Cheba dōm na tablet kupne; kołocz musowo byda razinku musiała upiyc. We sama Wilijô musza jece sprawić côłki kastlik makōwek. Łōńskigo roka toch tela nawarzōła, iże mi aże do Trzech Krōli stykło. Makōwki na mlyku i na miodzie, to ci je szpecyjo, sama sie poradza trzi razy na talyrz naciepać. Terôzki je ci już biyda kajś tyn mak zemlyć. Dôwnij to mi sie spōmino, iże u chopa łod spaśnyj Wieczorkowyj abo u Niysłonego szło zemlyć mak, i – jak fto niy miôł ruły w dōma – mōg kołocz na blasze przismykać, to go piekôrz tyż przi jejigo upiyk. Terôzki jece ino to wszyjsko je u Maloty. Łod łōńskigo roka to mi łostała choinka ze glaskuglami i lampeckōma. Niy to co dôwnij, kej we côłkij chałpie wōniało richticznōm jedlōm na keryj szpica mōj stary sōm wstyrkôł. Nale, moge być i takô chojna, modernô. Dôwnij toch jece stôwiała drzewiannô betlyjka, kerô mōj Paulek dlô dziołchōw zbajstlowoł ale, do siela i pastuszki, i côłkô gadzina ze tyj betlyjki dôwno sie już potraciyli, połōmali. Niy bydzie betlyjki, a i do Panewnik tyż juń niy pōjnda, boch już je za starô i taki kyns drōgi biyda bych miała przedeptać. We „Jōzefce” tyż ci pewnikiym gryfnô betlyjka latoś zbajstlujōm, to sie kole nij porzykōm. Dyliny mōm powyciyrane, talyrze, szklōnki, szolki i inksze szkło pomyte, tisztuch szykownie wybiglowany... kejsik to sie pod tyn serwet dôwało ździebko słōmy lebo możno jakigo siana (pampōnie we Maciyjkowicach abo Chorzowie Starym to juzaś we winklu, we kôżdyj ece izby, i kole dźwiyrzy, stôwiali côłkie łociypki tyj słōmy, coby jim sie na bezrok biyda do chałby niy ryła). Bōł tyż i piykny, i festelnie mōndry zwyk. Łod wieczerzy wilijnyj wstôwali wszyjskie łoroz, bo stare ludzie gôdali, iże fto przi jôdle łod stoła wstanie, tyn na bezrok ze chałpy łodyjńdzie, pewnikiym wykopyrtnie. Nôjgorzij to tyż ci bōło dziecka uwachować, coby przi Wiliji niy gôdali. Taki bōł zwyk, a i kej sie niy gôdało to i dôwało sie pozōr, coby sie łościōm niy udowić. Na ta pastyrka to jô latoś na zicher sie niy pokaryca. Szłapy już niy kcōm deptać, a i na taki ziōmb biyda we tym mantlicku fyrtać. Kejbych tak jece jakisik radijok miała, to bych kolyndōw posuchała ze Radia Piekary... Ida ku łoknie, coby uwidzieć piyrszô gwiôzdka na niebie. Możno już fto do dźwiyrzy klupie? Cosik mi sie zdowało... cheba sie ino zdôwało, bo przeca ani łōńskigo roku, ani tyn, i ani na bezrok żôdyn sam ku mie niy przijńdzie, żôdyn niy nawiydzi. Chocia? Cobych niy scyganiōła. Przeca przijńdzie. Keryś ze tych naszych kapelōnkōw ze kolyndōm przijńdzie, pokropi pomiyszkanie, porzykô, kościelny naszkryflô na dźwiyrzach: Kasper, Melchior i Baltazar, i po ptôkach. A możno latoś i sōm Farorz nôs samtukej nawiydzi? A tak na isto, to Wilijô byda miała do kupy ze inkszymi we „Siedymnôstce” ino iże pôrã dni przodzij, bo sam u nôs je dosik pôrã takich, co to kole siebie już niy majōm ci nikogo. A Gody zōłwizōł sōm dlô wszyjskich.... „Przibieżeli do Betlyjym pastyrze... I zagrali Dzieciōnteczku na lirze. Chwała na wysokości, chwała na wysokości A pokōj, na ziymi...” Napocznōłech dzisiôj, przi piyrszym świyńcie, blank inakszyj jak zawdy. To wszyjsko bōło na isto. Starki, Ōłmy za tym łoknym na piyrszym sztoku już tyż niy ma. A Wy, kere terôzki suchôcie tego radijoka, eźli takij Starki, takij Ōłmy niy znôcie? Znôcie, znôcie, możno jedna mô siwe wosy, inkszô juzaś barzij posmôrszczanô fresulka abo powykrōncane palcyska łod roboty, ale je, je takô babulinka, kerô côłkie tydnie, miesiōnce kogosik sie niy poradzi sie doczkać. Kuknijcie we łokna, kaj ino maluśkô świycka świyci, kaj możno niy ma chojny, jedli, bo pynzyje niy nastykło. Kuknijcie, i niy łobracejcie gymby łod inkszych ludzi... A zatym po cichuśku zaśpiywejcie za mojim kamratym Bogdanym Dzirerżawōm: „W malutkim mieście Betlejem, Narodziył sie Pōn. Moc radości, weselŏ Prziniōs wszystkim nōm.

Barbōrka a zatym Mikołŏj...

Nō, tōż terŏzki możno deczko, ino ździebko, ło naszych grudniowych fajerach. Dzisiôj fajrujōm grubiŏrze a we pyndziałek bydōm mieli uciycha nasze dziecka skuli Mikołŏja. Nō, tōż mōmy dzisiôj samtukej na Ślōnsku Barbōrka. Ino jak mi sie zdŏ, niy ma we ludziach aby tyj uciechy, kerŏ bōła piyrwyj. Bo i niy ma ze czego ta uciecha sam u nŏs mieć. A dŏwnij? A dŏwnij to ci dziepiyro bōł fajer. Łod samiuśkigo rozwidnioka po drōgach, po ulicach trajtali dmuchoce, gryfne berkmōńskie damfkapele. Muzykanty we paradnych mundurach i we tych berkmōnkach ze fyjderpuszym na palicach, kerych wiōd szumny kapelmajster, wołali muzykōm wszyjskich hajerōw, gwarkōw, grubiorzy, murckōw – abo jak łōnych tam fto mianowŏł – na gruba. Tam te nŏjlepszejsze, nŏjbarzij robotne dostŏwali łod dyrechtorōw roztomajte krziże, medalijki, gyszynki (gelt, co starŏ niy wiedziała) i take tam bele co. Łoszkliwce gŏdali, iże za Gierka to sam dō nŏs na Ślōnsk przijyżdżała kipa a do kŏżdyj gruby walyli cŏłke kary tych medalikōw. Terŏzki możno tego jes mynij, ale i grubōw mōmy już nie za tela. A we tych wszyjskich miastach, kaj gruby byli napoczynŏł sie fajer na cŏłki karpyntel. Musowo byli wszandy roztomajte biysiady, i to niy jakiesik wysztudiyrowane, ale te nasze ślōńskie, dlŏ samych chopōw. Piwo ci sie lŏło choby ze kokotka. Na talyrzach gryfne ajsbajny, i to take srogie, iże kostyry za łoknym wystŏwali. Nō i dalszij: krupnioki i żymloki, ślōnski wuszt ze mosztrichym, berkmōński gorczek i wiela, wiela piwa; scyganiōłbych, kejbych pedziŏł, iże gorzŏły blank niy bōło. Niyskorzij to furgali wice, szpasy i roztomajte gŏdki łod starych sztajgrōw, kerzy modziokōw, sztiftōw uczyli grubelokowego fachu. Kej już niyftorzi mieli sztajfne szłapy dyrdali nazŏd do dōm a tam jejich stare i dziecka szykownie wysztiglowane niy poradziyli sie doczkać na łojca lebo starzika, dŏwali łōnym ciepłe lacie, rychtowali fajfka i kŏzali sie zicnōńć na zofie abo i na szeslōngu. Dobrŏ kobiyta to jesce narychtowała chopowi już przodzij warzōnka. Wiycie, taki gorki sznaps na szpricie, miodzie ze citrołnōm i korzyniōma. A to wszyjsko skorzij wlywało sie go rubych szolek, coby za wczas niy łoziōmbło. Lata tak zetrwało podwiyl terŏzki to wszyjsko diosi niy wziyni, i niy praskło to wszyjsko na łostuda. I komu to zawŏdzało? Fto tego ci niy miŏł rŏd? Barbōrka, to jes ci tyż przeca gryfne miano dlŏ dziołszek samtyjszych, kerym dŏwali to na krzcie. W kŏżdyj dŏwniyjszyj hajerskij familiji musiała chocia takŏ jedna Barbōrka być. Bo to jes patrōnka wszyjskich berkmōnōw, ale tyż i kamiyniŏrzy, wojŏkōw i – możno mało fto ło tym wiy – zyjmanōw i rybŏkōw. Tela, co nŏjbarzij we zocy majōm jōm berkmōny i... możno to bydzie blank fōłglowate... drukŏrze. Nō a jutro bydymy mieli jedyn ze nŏjgryfniyjszych dni we roku, i to niy ino dlŏ dziecek – Świyntego Mikołŏja. Kciŏłech sam nŏjprzodzij pedzieć, co szōstego grudnia kŏżdego roka wszyjske dzieci, i to na cŏłkim świycie niy poradzōm sie doczkać świyntego Mikołŏja. Nō alech zmiarkowŏł, co to jes psinco prŏwda! Te wszyjskie hamerikōńskie, miymieckie, i jake tam jesce bajtle, już na isto dŏwno przepōmnieli ło takim świyntym lebo blank ci go niy znali. Bo przeca łōni tego dzisiyjszego, modernego przebleczōnego cudoka łoglōndajōm już przecamć łod piyrszych dni listopada, i to aże do pōłowy lutego. Nale, sam na Ślōnsku, tyn gryfny mikołŏjowy zwyk zawdy bōł bajstlowany bez wszyjskich fatrōw, ujkōw, starzikōw, sōmsiŏdōw. Tak bōło dŏwnij u Starki we familoku. Nŏjprzodzij za Mikołŏja tyrŏł ficywyrt, a kej ci go już niy nastykło, to przeblykŏł sie za tego boroka ujek abo kamrat Łojca. Mikołŏj łobleczōny bōł we szarłatne szaty abo jakisik pelc, ze takōm srogōm, dugōm krykōm w gorzści choby paliczek go gaszyniŏ świycek we kościyle i ze wielgachnym miechym na puklu, we kerym smyczōł gyszynki narychtowane przodzij bez starki i mamulki dlŏ wszyjskich dziecek we siyni lebo we familoku. Taki Mikołŏj znŏł wszyjske grzychy (dobre uczynki tyż) bajtli i szkōtōw. Jednych sprzezywŏł, prōntkiym dŏł po dupie abo po palcyskach, inksze juzaś, usuchliwe pohajŏł i rzyknōł jake dobre słowecko. Coby dziecka niy przepōmnieli ło tym świyntym, już na dwa-trzi tydnie skorzij starziki i łojce łŏnym tuplikowali, coby byli moreśnie i usuchliwe, bo Mikołŏj moge przismycyć niy maszkyty, a ino hasie lebo łoszkrabiny. Jesce tyż ci tyn przeblecōny Mikołŏj kŏzŏł cosik porzykać, nō i na łostatek, zawdy kŏżdy najduch, bajtel cosik tam erbnōł łod tego świyntego. Jak to we powiarce: „Na świyntego Mikołŏja – dziecek czekŏ cŏłkŏ zgrŏja, Usuchliwym do maszkyty – zaś gizdowi hasie w tyty”. Przi takim fajerze musowo byli zawdy roztomajte kyjksy, makrōny, pierniki i... marcipan. Do piciŏ mlyko, kakał abo kakałszale na mlyku. Niyftorym to ci do terŏzka ze gymby ślinka ciece, kej sie spōmnōm kakał uwarzōny na samiuśkim mlyku a do szolki na łostatek bōło wciepniōne biōłtko ze cukrym wanilijowym i ździebkiym zoftu ze citrōłny lebo citrōłnowygo kwasku. Ftosik napisŏł bōł kejsik we mōndryj ksiōnżce, iże bezmać: „Gŏdali mi, co sōm take, ftore bez cŏłkie życie nikaj i nigdy niy uwidzieli skrzōta, cwerga, żywego hampelmana abo... Mikołŏja. Jŏ jim blank niy zowiszcza, bo mocka straciyli, zapodziŏli. Możno ci sie łōnym ślypia popśniyli we szkole czytaniym, grackōma na kōmputrach. A możno jest ci tak i beztōż, iże te dziecka wyglōndajōm dzisiŏj tak hersko, tak słōsznie i sōm take przemōndrzałe, a wyrostajōm niyskorzij bez pomyślōnku, bez marzyń na isto, na ludzi zmierzłych, łoszkliwych, kerzy niy majōm szkrabki ani na życie, ani łopowogi na śmiyrć”.

Jak to ze Barbōrkōm bōło....

Kejsik, za starego piyrwyj, kôżdy fach, kôżdô profesyjô mieli swojigo patrōłna. I tak: świynty Jōzef miôł we flyjdze cimermanōw a stolôrzy, św. Kryspin miôł juzaś ci szwiecōw pod sia, Mikołôj – pastyrzy, Izydor – siedlokōw i pampōni, Kosma ze Damianym – dochtorōw i japtykôrzy; muzykantōw – św. Cecylia, wojokōw i szucmanōw – św. Jerzy, sztudyntōw – św. Grzegorz, a juzaś berkmōnōw, mataczkôrzy i zyjmanōw – ta naszô ci ślōnskô Barbōrka. Nale, ino ta świyntô Barbōrka przodzij, tyż jesce za pierōnym starego piyrwyj, bōła ci patrōnkōm (krōm berkmōnōw): kamiyniôrzy, siodłokōw, mulôrzy, kowôli, cieślōw (tych grubowych terlaczy tyż), kopidołōw, zwōnnikōw (gloknerōw) i ludwisôrzy (glokyngiserōw), hutmacherōw, kuchôrzy, masarzy, dziołchōw-freli, ku tymu heresztantōw, artileristōw, kanoniyrōw i saperōw, fojermanōw i... mocka jesce inkszych. Ja, ja ! Tak ci jeik bōło, a i terôzki dalij niyftore jesce sie prōbujōm prziflostrować ku tyj naszyj świyntyj. Ło samyj naszyj św. Barbōrce niy za tela idzie pedzieć skuli tego, co przinôleżi ci Łōna do tych świyntych jōngferōw „dziywic-ciyrpiyntnic”, ło keryj wszyjskie papiōry sie potraciyli, zapodziôli, ale ludzie boczōm łō Nij, a gyszichty i roztomajte łozprôwki ło tyj świyntyj, sōm zawdy żywe i do dzisiôj spōminane. Gôdô sie, co ta szumnô i gryfnô dziołcha umrziła ciyrpyntniczōm śmiyrciōm kajsik kole 305-306 roka. Bōła bezmać cerōm pijynżnego niyznobōga Dioskura ze Heliopolis we Azji Mynszyj. Łojciec posywôł ci jōm do roztomajtych szuli tela, co niy spodziywôł sie, iże Łōna tam przyjńdzie na krześcijaństwo i do sie łokrzcić. Ku tymu jesce przisiōngła forgot, co bydzie do łostatka jōngferōm i łodciepowała wszyjskich szacōw i galantōw, kerzi sie kcieli śniōm łożynić. Tyn côłki Dioskur, srogi byamter bôł sie ło swōj urzōnd i pijōndze, i je sie ino tego wszyjskigo ło tyj swojij cerze dowiedziôł, napocznōł ci ta swoja cera fōłdrować i krziwdować. Pôrã razy mu drapsła ze pomiyszkaniô. Jedyn rōłz to bali skukała sie u takich skalnikōw, u ludzi, ftorzi we gōrach fedrowali. Je sie tam ino przikludziyła, to ta côłkô gōra łoroz sie łozstōmpiyła tak, iże poradziyła ta Barbōrka wlyjźć rajn. I beztōż tyż możno, berkmōny łobrali sie jōm za patrōnka. Jesce niyskorzij łojciec-łoszkliwiec zawar ci jom we takij srogij wiyży i blank niy dôwôł jôdła, i sōm winowôł jōm przed sōndcōm we ichnim gyrichcie. Nō, i we tyj wiyży miała doczkać do śmiyrci. Je ale niy poradziyła doczkać sie tyj śmiyrci, to gryfny janioł prziniōs ji tam kōmunijô świyntô. Zatym tyn sōndca skôzôł jōm na śmiyrć, a jeji łojciec sôm uchlastnoł ji gowa. Je to robiōł – jak sie gôdô we tych powiarkach – pierōn szczelōł ze światłygo niyba i tego Dioskura zatrzas na szlag. Skuli tego tyż na niyftorych łobrôzkach pokazuje sie ta św. Barbōra ze hostyjōm w gorzści. Ta naszô św. Barbōrka przijynli na patrōnka berkmōny chnet na côłkim świycie. U nôs napoczli jōm ćcić dziepiyro we strzydniowiyczu a przijńszło ci to ku nōm ze Czechōw. I Wiycie, iże nôjstarszy kościōł tyj świyntyj Barbōrce wystawiyli już we 1262 roku we takij dziydzinie Bożygniew kole Środy Wielkopolskij. Idzie sam jesce dociepnōńć, co świynto Barbōrka majōm we srogij zocy we Czechach, we Saksonii, Lotaryngii, połedniowym Tyrołlu, a i tyż we miymieckim „Zagłębiu Ruhry”. Juzaś we Miymcach, ale we Nadrynii, gôdajōm, co Łōna zawdy je do kupy ze świyntym Mikołôjym, ze kerym depto, wandruje po ludziach i dowo dzieckōm gyszynki. Wiycie, do dzisiôj kajsik kole Bytōnia, Radziōnkowa i Piekôr łozprawiajōm jesce takô inkszô szykownô gyszichta: Bōło to jakosik na łostatek piyrszyj wojny światowyj. Mode karlusy, kere jesce niy byli przi wojôkach, blank nie mieli co robić. Bōmlowali, brzōnkali sie bele kaj, i bez côłke dnie garusiyli, ślygali na Gōrze Gryca we Miechowicach. Szkaciyli tyż, ździebko tam cosik szlukali i wadziyli sie, jak to zawdy modzioki. Świyntô Barbōrka, kierô tam kukała ze takij kapelki, zaślimtała aże bōło słychać naobkoło. Jedyn ze tych gryfcokōw wstôł i prasknōł jakomsik bergōm we ta kapelka. Zarôzki sie ale sie wystrachôł i citnōł, kaj ino go dziobli poniyśli; wkarowôł blank na zôgōny. Jego kamraty gawcyli sie, chichrali a niyskorzij podeptali ku dōmowi. Pôrã dni niyskorzij szoł ci tam jedyn hajer ze Karbia i po klynczōncku porzykôł jedyn pôciorek przi tyj Barbōrce. I wtynczôs usłyszôł te ślimtanie we tyj kaplicce. To ta ichniô świyntô Barbōrka fest beczała skuli tego modzioka-chachara. Je to niyskorzij tyn murcek łopedziôł we Miechowicach, wszyjskie ludzie poszli pōńtować na ta Grycowo Gōra. I uwidzieli, co wszyjsko sie tam ci zwekslowało, przemieniyło. Barbōrka niy dziyrżyła już szebli we lewyj gracy a srogi lampus miała łobrōcōny do doła... I tak ci tyż do dzisiôj styrcy i ślimtô, je ino słyszy jak fto sklinô i sie ze wszyjskimi wadzi. Bezmać to wszyjsko sie przemiyni, we Miychowicach bydzie juzaś gryfnie, je ta jejich Barbōrka nazôd bydzie miała ta szebla we gracy a tyn srogi lampus bydzie na łodwyrtka, znaczy sie do gōry.

Andrzyjki...

Nale, mielichmy te côłke Andrzyjki łod kerych bezmać napoczynô sie tyn cołki jankorny jagwynd, po łacińsku: adventus, znaczy „przijńscie” lebo Narodzynie Krystusa. Kejsik, za starego piyrwyj mianowali to „śtyrdziystnica” skuli tego, co srogi post zetrwôł aże śtyrdziyści dni a napoczynôł sie zarôzki po świyntym Morcinie (jedynôstego listopada). Łod tego tyż Morcina bōł ci gryfny zwyk parszczyniô gańsi we łostatnim dniu przodzij tyj śtyrdziestnicy, bo na isto: „we Morcina, nôjlepszejszo je gynsina”. Tela, co ło świyntym Morcinie jô już sam rzōndziō i niy byda tego tuplowanie powtôrzôł. Sōmy dzisioj po świyntym Andrzyju, po naszym Aciku i beztōż trza by sam terôzki pedzieć ło poruch gryfnych zwykach, ło wrōżyniu. Tyż zech już to niyrôzki ło tym sam berôł, ale zawdy werci sie jece przijńść na to. Ło lōnyj świycce lebo ło gorkim blaju niy byda sam wiela eklerowoł, bo to przeca kôżdy jece boczy. Ale, mode dziołchy, frele abo na szpas, abo naskwol stôwiali swoji szczewiki rajōm ku dźwiyrzōm ze zadku, do przodku, ze zadku do przodku. I ta dziołcha, keryj szczewik piyrszy dōjńdzie do tych dźwiyrzy, nôjprzodzij ze wszyjskich sie wydo. A u samygo Oskara Kolberga możno nôjńść taki zwyk, iże frele, samotne ciepiōm do zadku jejich szczewiki a keryj majdyczny charboł śleci samōm szpicōm ku dźwiyrzōm, ta na bezrok sie wydo. Juzaś kej śleci abzacym, krōmflekiym ku dźwiyrzōm łostanie starōm pannōm, a możno i zowitkōm. Tyż ciepanie za sia łostrużynami ze jabek i ze jejich zawijasōw możno wypokopić piyrszô literka miana karlusa, kery bydzie na bezrok śniōm zolyciōł. Juzaś u mojij Starki Any, we Logiewnikach to sie do waszbeku ze wodōm opaternie wrajżowało jegły, sztopnadle łokrzczōne mianami wszyjskich dziołchōw i karlusōw we izbie, i te sztopnadle, kere sie spichły do kupy znaczyli, co tyn synek, i ta dziołcha bydōm ze sia gôdać, bydōm zolycić. Je jece jedyn zwyk, kej pod trzi szolki wtykô sie pora drobnych, chlyb i berga ziymi. Ta, kerô znôjdzie klepoki – bydzie bogato, ta, kerô nôjńdzie chlyb – nigdy niy bydzie miała głōd, a juzaś ta, kerô ziymia – bydzie przi śmiyrci. Grała tyż jece zawdy jakosik muzyka, a na stole byli teriny ze roztomajtymi hanyskowymi i kokosflokowymi kyjksami, makrōnami, i roztomajtymi, bele jakimi kołoczkami, piernikōma. Dlô dziołchōw bōł do picio „szeker” (po naszymu piwo rzniynte) i jakiesik zofty, nō a chopcy – to przeca wiycie – jakosik miodōwka lebo inkszy, dobry sznaps. I fto mi rzyknie, iże to niy byli gryfne zwyki? A możno mie sie ino spōminajōm stare czasy, i jak to gôdôł tyn poeta Boy-Żeleński: „Jednania święcą się gody: Grajcie mej duszy fanfary! Umiera błazen młody, Rodzi się dureń stary...”

Chōp sie skapnół....

Jedyn żyniōl skapnół sie, prziszôł na tō, iże jegō babeczka ciyngiym gō ze inkszymi chōpami zdrôdzô. Rôz tyż tak jakōsik na łōdwieczerz dōczkôł, aże łóna sie szykōwnie łōdziôła i wylazła ze chałpy. Zarôzki łón tyż wyfuknół z dóma, wlôz dō taksy i kôzôł tymu taksiôrzōwi jechać wartkō za ałtōkiym we kerym bóła jegō starô. Niy zetwałō kieladziesiónt minutek i pōkôzałō sie, cō ta jegō babeczka rōbi we takij „agyncji tōwarziskij”, znacy we takim mōdernym burdelu. Małō ci gō szlak niy trefiół, dych ci mu sztōpłō, tak ci sie festelnie znerwōwôł. I dziepiyrō pō kwilce gôdô dō tegō taksiôrza: – Kcesz chōpie przidubnóńć jakōsik stówa? – A czamu by niy? – łōdmawiô na tō szōferôk. – Inō mi rzyknijcie, cō jô móm zrōbić, cōby ta stówa erbnóńć ? – Wlejziesz chōpie dō tyj agyncji, zebieresz ze sia ta mōja szantrapa, ta mōja baba, wstyrczysz jóm tu, dō tegō twōjigō ałta i zakludzisz nôs łōbiuch dō kupy dō chałpy. Nō, i taksiôrz wlôz rajn dō tyj agyncji, tak jak sie ugôdali. Za jakiesik pôrã minutków dźwiyrze sie ze srōgim gruchym rōztwiyrajóm i wypôlół śnich tyn taksiôrz, kery dziyrżôł za kudły baba, ftōrô sie stōpieróńskō szprajcōwała, bańtōwała. Łōdewrził dō krzóna dźwiyrka ze tegō jejigō ałtōka, wciep ta baba rajn i wrzesknół : – Trzimejcie jóm panōczku, fest jóm trzimejcie ! Tyn chōp tak kukô, gawcy na ta baba i łōrōzki zawrzesknół ku tymu taksiôrzōwi: – Aleć przeca tō niy ma mōja starô, tō niy ma mōja baba!!! – Wiym, wiym kurwa, tō je mōja! Terôzki dziepiyrō ida rajn pō waszô!!!

Beaujolais Nouveau est arrivé...

Wiycie, tak sie miarkuja, co Polôki (a terôzki tyż hneda hned i nasze Ślōnzôki) przijimajōm roztomajte cudze, ałslynderske zwyki nikej swoji. Bali zawdy tak bōło i chichrôł sie ci już ze tego sōm biszof Ignacy Krasicki. Jak miarkujecie mōmy sam u nôs, fajrujymy jak sto dioskōw (jô niy! jô i moje przôciele niy!) jakiesik ichnie „walyntynki” abo tyn côłki „Halloween” skorzij Wszyjskich Świyntych. Terôzki pomaluśku napoczynô sie u nôs juzaś jakisik nowy zwyk. Ale podle raje: Zawdy, kôżdyrok we trzeci szczwortek listopada we Francji u żabojadōw fajrujōm taki „Beaujolais Nouveau est arrivé”, co idzie przetłōmaczyć na nasze jako „nowe (mode) bożole akuratnie przibōło”. Je ci to nôjsrogszy fajer na podzim, kej wszyjskie napoczynajōm słepać blank mode, jece niy za tela zagerowane wino. Tyn ichni jabol, te cołkie „bożole” to je take gryfne szarłatne wino, kerego sie możno nôjwiyncyj na świycie słepie. Gôdô sie, iże już tak wiela, co chnet moge ci go na świycie niy styknōńć dlô tych wszyjskich, kere majōm rade je słepać. I beztōż tyż terôzki już łod kielanostuch lôt napoczynô sie je ze srogim fajerym, ze szipc paradōm duldać, iże niyftore wōntpiōm eli bydzie łōne dalszij take dobre, eźli niy bydzie łōne skrōny tego gorszyjsze. Ze tym „bożole” to je gynał tak, choby ze modōm dziołchōm, ze świyrgołuszkōm, dlô keryj jeji ristik, jeji szkowroźność je nôjistniyjszōm szykownościōm. Je to po jednych pijōndzach ze dziywczycōm i modym winym, bo ci i jedne, i druge pierōnym wartko dojzdrzywajōm a nôjlepszij podłajżōm kej sōm richtik mode i friszne. To je nojbarzij wywołane wino we krisie Beaujolais (Bożole), kery przinoleżi do Burgundii (Bourgogne) i wszyjskie, ftore chałzyrujōm, wandrujōm po tyj dziydzinie mogōm we tyn razinku dziyń coch skorzij gôdôł nasłepać sie tego wina we Dijon, Nevers, Auxerre, Le Creusot, Chalon-sur-Saône abo Montceau-Les-Mines. Nôjwiyncyj atoli tego wina idzie nojść we Lyonie kaj podowane je we takich dymiōnkach podanie nikej inksze wino, wino łod tych cyzarokōw, ałstrijacki Heuriger, ftore jô sie miôł przileżitość natutać we Wiydniu na Grinzigu. Niy trza tyż za dugo doczkać aże bydzie te wino fertig do słepanio. Już za jakiesik kielanoście miesiyncy je łōne do słepanio. Skuli tego tyż je te wino tōńsze łod inkszych zortōw, kere muszōm lygować gryfnych pora lôt. Wiycie, tam u tych Żabojadōw na łostatek listopada to te burgundzke wino leje sie faskami. Te, ftore sie na winach rozumiōm, ftore miarkujōm, kere je śnich nôjlepszyjsze, to gôdajōm, iże te „bożole” listopadowe je ciynke, ciyrpke i gorzkowate. Niy mô we sia nic, coby szło wymowiać, kej jim leberki bydōm sztinkrować. A u nôs ... a u nôs gynał dwa lata tymu nazôd na drugi dziyń po tym francuskim fajerze ... Tusk i jejigo kamraty zaprzisiynżōne byli u prezidynta. Côłki wteda nowy rzōnd zmachlowali a tyn stary i łoszkliwy łodżynyli łod grotka. To niy moge być przeca cufal, prôwda? Przeca, jakech już sam rzōndziōł, my wszyjskie Poloki i niy-Poloki rade przijimōmy ałslynderske, cudze zwyki, i zawdy tak przecamć bōło. To je ta naszô dziedzina, kaj przijmli sie take duperszwance jak Halloween, kej to dziecka polōm świycki we wydubanych, prōznych baniach, swańdajōm sie po chałpach, stroszajōm sōmsiadōw, chichrajōm sie, larmujōm i zgobiōm wiela sie ino do. Ło tych dioseckich „walyntynkach” już sam ani niy spōmna. Cosik ino mi sie zdo, co – jak wiym mojich landsmanōw – chycōm nasze wszyjsko co ino capi cudzym, ałslynderskim cuchym; chycymy na isto kôżdy belakwaster. I tak cosik mi sie sam zdowo, iże mieli my już sam we Polsce regiyrōngi, rzōndy pod roztomajtymi patrōnatōma, ale jece nigdy niy mieli my po tela tego, coby Rada Ministrōw Nôjjaśniyjszyj RP patrōnowało jabolowi. Nō, cheba iże mesznymu. Ale, trza sam jece nōm boczyć, co tyn côłki Tusk do kupy ze naszym Prezidyntym Lechym Aleksandrym poradziyli ci ze sia do kupy wysłepać styry flaszki wina za rajōm. Tōż tyż moga ci sie forsztelować, iże pewnikiym pōjndzie zbajstlować jakiesik nowe świynto państwowe, nowy fajer, bo eźli idzie we takij dwanôścieprocyntowyj launie fyjlernie, fałesznie reskiyrować, to już je grōnt do fajrowaniô. Tela, co bydzie ino potrza jece dociepnōńć jedyn frajny dziyń do tych dwanostuch, coby te reskiyrujōnce wyflyjgowali sie ze kacynjamra, coby niy wyglōndali niyskorzij jak wypluty kanold, i coby jim we palicach już tak fest niy szuściyło. A cōż sie to bydymy zowiścić ! Prôwda ?

Ajnfachowe pytani...

Łocuciōłech sie rōncz ino napocznōł sie szarok, kej ino widniało... znacy sie, ło drugij po połedniu. Ze stopierōńskim kacynjamrym... ze mojigo organizmusu fōngowŏł ino... mōj zygarek... Weżgołech wezrok we zol achtlika, ftory stŏł łod wczorej na nachtiszu... Moja starŏ zwyrtŏ sie po chałpie, przetwiyrŏ sie po cŏłkim pomiyszkaniu i już miarkuja, co zarŏzki przijńdzie ku mie i cosik mi wypokopi do roboty. Jakech miyniōł po pŏruch minutkach posywŏ mie do sklepu po żymły, cobych blank głōdny niy łamziōł... nō poswała mie we takim „szczytnym” cylu ganc ajnfach. Nō, tōż wartk pod brałza, łobleczōnko i pyndaluja do delikatysōw. Drōgōm mijōm zadichtowanŏ do łostatka ludźmi kwieciarnia i we mojij, jesce niy blank trzyźbyj palicy, grōntuje sie dziobelski kōncypt łominiyńciŏ raji. Sztaluja plac we raji, bo razinku stŏł w nij sōmsiŏd i gzuja do sklepu, do tych delikatysōw. Bocza ło tym, iże na łodwieczerz mŏ wparzić ku mie kamrat i ugōścić go przeca bydzie trza, toć tyż, nŏjprzodzij na sztand monopolowy... Kupuja gorzŏłecka (nō, tak ze śtyry halbecki), miōdzik, pŏra szejściopakōw roztomajtych zortōw biyru, jakesik łorzyszki, chipsy, łogōrki, łoliwki. krōno kyjza i inksze tam jesce duperele nadŏwajōnce sie na... zapitka. Bula za wszyjsko zgodliwie, wylazuja ze delikatysōw, razinku tyn mōj sōmsiŏd przi tofli we kwieciarni, tōżech festnie sztramsko... Śmigōm ze pŏłnym rukzakym i kwiŏtkami do dōm – myśla se, iże moja dzisiyjszŏ organizacyjŏ, to niy w kij pierdziŏł. Wkarowŏłech do dōm, kłada przed mojōm starōm sprawōnki... zadowolniōny ze sia jak sto dioskōw i po jakimsik łoka mrziku na ziym sprowŏdzŏ mie jedne, jedzine ajnfachowe blank pytani: – A kaj... żymły?

Niy ło takô Polska...

Moje Wy roztomiyłe! Muszã na isto Wôs łostrzyc! Nō dyć pôrã dni tymu nazôd sprawiōłech se koło (łod Jorgusia za śtyry stōwy). Dzisiôj, kejech siedziôł ze Bercikym pod sklepym, wyszpekulowalichmy, wypokopiylichmy, iże jô te koło ubezpiycza nikej inksi autoki, a niyskorzij zgłōsza kradziyż, koło przesztrajchuja i skala Bercikowi, a kasiora ze ubezpiyczynia... bydzie. Glingōm do jakigosik Libertidajrekt, abo jakosik tam... - Witōm gryfnie, kciôłbych ubezpiyczyć mōj forcojg, mōj pojazd. - Nō przecamć , jakô to je marka autoka? - To je koło, rower po polskimu! - Land rover eźli rower? Nō i sam żech piyrszy rōłz zgupiôł, bo ło kołach, rowerach marki Land jescech niy słyszôł. - Ino koło, rower! - A jaki je łōnego rok produkcyji? Tu mie juzaś sztopło, zaziyrōmy ze Bercikym na sia , pijōndze mi ze kōnta we mobilnioku śmigajōm (a mōm ino 10 złociokōw) a ta baba sie ło pierdoły pytô. Bercik mi podpowiadô, tōż rzykōm: - 2010. - Eźli mô przeglōnd? - Niy miarkuja ło cie sie wm rozłajzi? - To prosza to sprôwdzić! Nō, tōż przeglōndlylichmy ze Bercikym cołke koło... - Już mô! - A czy bydzie użytkōwany poza granicōma naszygo kraju? Nō i sam ci mie łozwalōła... niy nō... po nudle sie do Italiji byda jejździōł, możno tyn diosecki Al Dente erbna... - Niy, tela co ino ze chałupy do sklepu i nazôd. Takô dziwokô cichōść, tōłtynsztila nastała, a iże razinku uwidzielichmy Karlika, kery wrôcôł ze Zilwestra (ździebko mu sie tyn bums przeciōngnōł bo słepali bimber, ftory pyndziyli we zilōsie łobiylōwym), tōż niy usłyszôłech co gôdô dalszij. Tōż tyz pytōm: - To co, ubezpiyczycie? - Jesce augynblik... a jaki przebiyg? Nō, aże mi sznōrbyndle we gumiôkach dymba ze zadziwiyniô stanyli. -Paniczko roztomiyło, łōn jejździ, ani razu niy przebiyg , niy przegzuł, jedzinie jô rōłz za niym leciôł jak ze gōrki sōm pojechôł. - A wiela kilomyjtrōw mô przejechane? Nō, skany jô mōm kurwa wiedzieć wiela Jorguś na niym jechôł. Kasa mi sie we mobilniokukōńczy tōż strzylōm: - Sto piyńćdziesiōnt! I posuchejcie teraz ta idijōłtka: - Sto piyńćdziesiōnt tysiyncy miarkuja... Cheba by Jorguś musiôł do Japōniji po te łoszkliwe sake śmigać rōłz do tydnia. Nō, gôdej ze iptōm to ci i zajfa zjy... a łōna dalszij: - A jakô mô pojymnōść? - Paniczko roztomiyło... kej powiysza dwa nece na lynkiyrze, ze jednyj i drugij zajty to wlyjzie dwanoście jabcokōw, wiyncyj niy bo nylōnbojtel abo puknie abo sie o lynkiyra szczaskô, nale na gypeku mōm jesce korb przikuplowany do kerego wlejzie kolyjne dwanoście flaszek. - Ło czym wy panoczku gôdôcie? Joch ło pojymnōść autoka pytała. - Przecamć jô niy mōm autoka ino... koło, rower. I we tym łoka mrzikuta zametlanô baba sie łodbindowała! Cołke moje 10 złociokōw poszło w pizdu! Dziepiyro wtynczôs dō mie dotrziło, iże łōni ino naciōngajm, wykminiajōm na łozprowki telefōniczne. Zadowajōm gupie pytania, bele ino przedużić czôs łozprawianiô i nôs wyszczypłać ze karty za 10 złociokōw, kerô mi zawdy nastykła na trzi miesiōnce!!! Jô tego tak niy łostawia! Niy dôwejcie sie wykminić, wyzwyrtać tym machlyrzōm i szwindlerōm!!! Tak być niy moge... ło niy!!! Jô niy ło takô Polska żech walczōł!

Ślōnzŏk Karol Godula...

We pyndziałek 8 listopada miołby chop gyburstak... Wiycie, durch i jednym ciyngiym roztomajte mōndroki eklerujōm mi, iże na isto wszyjsko, co sam na naszym Gōrnym Ślōnsku (niy Wiyrchnim, ino niy Wiyrchnim! na Gōrnym Ślōnsku!) je dobrego, to na zicher musi być miymiecke. Ja, jŏ miarkuja, iże rubo bez dwiesta lŏt tymu nazŏd napoczła sie sam u nŏs łozwijać industrijŏ, napoczli stŏwiać gruby, werki i co tam jece, a wiynkszōciōm robiyli to cudze, blank niy nasze ludzie. Tela, co mieli my tyż i naszych, rodnych Ślōnzŏkōw, kerzi do tego swoje dociepli. Procno by bōło mi wyrachować wszyjskich, ale ło jednym kciŏłbych sam terŏzki ździebko połozprawiać. Idzie mi ło tego – jak go wtynczŏs mianowali – „krōla cingu, wōnglŏ i żelazła”, Karola Godule (Karl Godulla, Carolus Godulla), ftorego mianowali tyż jece łoszkliwce: „Dziobłym ze Rudy”, a kerego terŏzki dziepiyro mocka ludzi, i to na isto dobrze, spōminŏ. Urodziōł sie Karol Godula we Makoszowach ze łojca Jōzefa Goduli i mamulki Franciszki, cery Antka Hanika ze Wieszowy – 8 listopada 1781 r. (śleciało ci już 232 lata łod tego czasu). Bōł ci łōn gniozdurkym (miŏł ci trzi szwestry). Kejsik łozprawiali ci ło niym powiarki, bojczyli ło mrōcznych i lichych, usmolōnych warōnkach, we jakich miŏł ci łōn dorŏstać, ło biydzie we jejigo familiji. A niy bōła to tak do łostatka prŏwda, bo przecamć jego łojciec bōł ważnych fesztrym we makoszowskich lasach barōna Jana Ziemięckigo, a ku tymu jece zabranym haryndziŏrzym srogachnych włōści riterskich, i poradziōł sie dorobić blank niy maluśkij iścizny; poradziōł łōn zagarantjyrōwać cŏłkij familiji słōszne warōnki egzystyncyji, żywobyciŏ. Zatym, kej już ukōńczōł ksztŏłcyni, mody Karlik napocznōł robota za myśliwca, za jyjgra we grofskich lasach. Sprawowŏł ku tymu piycza nad włōściōma grofa Karla Franca Ballestrema we Pławniowicach. Bōł na isto łostry dlŏ wszyjskich. Bezmać nōnkŏł, sekiyrowŏł tamesznych bambrōw, kerzi porzōnd prōbowali habić drywno ze lasa, a i tyż rapsōw, kerzi tyż jece bezprŏwnie gōniyli dzike zwiyrzyńcia. I kej już te pampōnie mieli go pŏłnŏ rzić, uzdali ci łōne, coby sie na niym łodpŏlić i rōłzczasu na łodwieczerz napadli go we lesie. Porwali sie na niygo, nadrzistali mu i festelnie poharatanego hangli na strōmie. Bōłby łōn na zicher kipnōł, kejby niy ludzie, co szli na drugi dziyń ku kościołowi, a ftorzi go uwidzieli, syjmli ze strōma i zakludziyli do miasta. Tam ci go retli, ale już do łostatka życiŏ łostŏł niyporadōm, kalykōm – niy miŏł swojigo chopskigo insztrumyntu, szkuldykŏł na jedna szłapa, lewŏ rynka miŏł już terŏzki na zawdy zabindowanŏ i uniyruchōmiōnŏ. Zwekslowała ci mu sie tyż we cŏłkości nŏtura – stŏł ci sie łodludkym, chrōniōł sie łod ludzi i bōł bez łostatka zachmulōny. Jakech spōmniŏł, mocka ło tym czowieku berali roztomajtych powiarek, bŏjczyli i szło by sam bez pŏra godzin ło tym łozprawiać. Ale mie nŏjbarzij terŏzki sam sztimuje gyszichta, kerŏ łopisŏwŏł Peter Karl Sczepanek we swojij mōndryj ksiōnżce: „Gōrny Śląsk w barwach czasu”. Wiycie, to sie dziŏło we1831 roku. Już we paździyrniku śleciŏł piyrszy śniyg i napoczli sie piyrsze zimniska. Ludzie marzli stopierōńsko, bo bali i te, co bakali u tego „krōla cingu” dostŏwali za te swoji gnypiyni przi fedrowaniu rudy cingu i jeji szmelcowaniu blank maluśko pijyndzy, iże niy zawdy nastykło na wōngle. We chałupie tego wywołanego „dziobła ze Rudy”, chocia to już bōło niyskoro na łodwieczerz, pŏlōła sie ino jedna świycka (kupiōno za 2 grosze u takigo Żyda Posenera). Chocia bōł łōn takim „Oberamtmanym” i miŏł na isto łogrōmnucne bogajstwo ze zōmkym we Szōmbiyrkach, miyszkŏł ci łosamotniōny we wsiowyj chałupce ze słōmiannym dachym. Bōł pōnym tysiōnca arbajterōw i byamtrōw, kerzi gnypiyli we jejigo grubach i werkach, i wymŏgŏł, coby wszyjske jego ludzie byli take, jak łōn sōm, znaczy sie arbajtne, szporobliwe, gōrliwe, ućciwe, chyndoge i coby tyż blank, niy słepali gorzŏły. Za tela narŏz? Możno... Rōłzczasu we listopadzie 1831 roka na rynku we Katowicach pokŏzała ci sie srogszŏ niźli zawdy ilōść pruskich szandarōw we tych swoich pikelhaubach. Niy przikludziyli sie sam dyć żysz we wrōgich zamiarach ku ludziōm ze tego miasta. Łobstawiyli łōni ino dziwokŏ jak na Katowice hurma wele śtyrystuch ludzi, kerzi łōńskij nocy przekrōczyli niylygalnie Przemsza, ftorŏ bōła tōm granicōm miyndzy Prusōma a ruskim imperyjōm Mikołŏja I. We tulmie bōło tyż ci mocka babōw i dziecek. Nŏjwiyncyj ale bōło chopōw we mōndurach ze Ksiynstwa Warszawskigo. Te wafynroki skazywali na to, iże przeszli łōne wojynny szlacht, zmŏganie, proco, chudoba i mocka mordyrki. Chocia to już bōła festnŏ zima, na łoblyczu tych wojŏkōw szło ujzdrzić sage place, a łōnych gymbulki byli pŏłne niychaniŏ i ze łoczekowaniym zaziyrali na wyrośniōnygo chopa, kery we asiście grofa Donnersmarcka, inżiniyra Baildona, birgemajstra Katowic i ku tymu oficjyra szandarōw – żywo gestykuljyrowŏł. Bōł to Fryderyk Grundmann, ze polecyniŏ krōla Prus, inszpektor Katowic – bez wszyjskich mianowany Amtmannym. Tyn istny we ciypłych i przocielskich słōweckach łobiecŏł przybytnim, tym rajzyndrōm hilfa i łopiyka łod włŏdz miasta i krōla Prus. Wrōłz tyż łobiecŏł, iże żŏdyn śnich niy bydzie łoddany we carske grace, co te flichtingi przijyni ze wyraźniōm ulgōm i zadowolniyniym. Pŏra babōw cisło sie ku Grundmannowi, coby go po ryncach kusikować, ale łōn niy dŏł zwōli na to. Zatym zwrōciōł sie ku miyszkańcōm miasta, coby przijimali na jakisik czŏs łōnych przibycinōw do swojich chałupōw – łosobliwie baby i dziecka. Juzaś tych, kerym potrza bōło dochtora, skiyrowŏł do tamesznego lazarytu. Chnetki tyż cŏłki rynek łopustoszŏł. Po pŏruch dnioszkach, we rōmach łobrychtowaniŏ tyj zachy, zatrudniōł mocka tych przibytnich chopōw, powstańcōw listopadowych we Krōlewskij Hucie we Chorzowie, we Hucie Laura we Siymianowicach i we nowym werku inżiniyra Baildona we Katowicach. Łod zarŏzka tyż dali tym przibycinōm i jejich familijōm pomiyszkania i deczko pijyndzy na zagospodarzyni. Ze resztu Grundmann poskłodŏł dwie kolōny i do kupy ze papiōrami skiyrowŏł łōnych do Karola Goduli we Rudzie i do Franciszka Wincklera we Miechowicach. Kŏżdyj tyż ale kolōnie przidziylōł byamtra ze Urzyndu Gōrniczygo we Tarnowskich Gōrach jako lajtera. Franciszek Winckler przijōn przibycinōw ze wschodu ze łozewrzitymi ryncami. Festelnie mu bōło potrza arbajterōw we nowyj grubie rudy cingu we Miychowicach, a i tyż do roboty przi stawiyniu gruby wōnglŏ „Prusy” (terŏzki „Miechowice”). Napocznōł tyż stŏwiać zidlōng i lazaryt dlŏ arbajterōw we Bobrku. Tōż tyż jece tego samygo dnioszka Polŏki, powstańce listopadowe znŏdli ciepłŏ eka do miyszkaniŏ i dobrŏ robota. Deczko gorzij podarziło sie kolōnie przidziylōnyj do inszpektora Goduli we Rudzie. Niy bez twōgi gawcyli przibytnie na łowiōnŏ dziobelskōm tajymnicōm drzewniannŏ chałupa ze ftoryj lada mōmynt miŏł wylazować tyn jejich prziszły prŏcodŏwca Karol Godula, ło kerym bez drōga mōgli sie tyż nasuchać mocka roztomajtych dziwokich i łosobliwych gyszichtōw. Gŏdało sie wtynczŏs, iże to dziobły smycōm Goduli talary we miechach. A wziyno sie to możno ze tego, iże Godula miŏł we tyj swojij drzewniannyj chałupie take laboratoryjōm, we kerym bajstlowŏł roztomajte chymiczne doświadczyniŏ. Niyprocno je sie wystawić, co tyż ci medikowali ludzie we tamtych czasach, kerzy we łoknach poradziyli uwidzieć łosobliwe blyskanie i dziwny smōnd, ftory unosiōł sie ze kōmina. Byamter ze Urzyndu Gōrniczygo ze Tarnowskich Gōr, chocia już dobrze znŏł „krōla cingu”, niy bez strachu wlŏz do tyj „diosij chałpy” i bez słōwecka dŏł Goduli szrift łod Grundmanna. Wiedziŏł przeca gynał, iże Godula niy miŏł rŏd bali i słōwecek powitaniŏ, kere miyniōł jako nadbytnie, kerych potrza mu bōło jak stare wertiko. – Grundmann niy mŏ sam nic do gŏdaniŏ, ale jego laufrōw moga łobejzdrzić – pedziŏł do byamtra, kej ino przeczytŏł szrift łod Grundmanna. Tym, ftorzi niy poradziyli sie doczkać na niygo, ukŏzała sie pōstać rōsłygo chopa, starego wele 50 lŏt, łobleczōnego blank na czŏrno. Lewŏ zajta jejigo ciała wydŏwała sie być zesztajfniałŏ, kalukŏł sie i gestykuljyrōwŏł ino prawōm rynkōm. Na gowie miŏł czŏrny hut ze szyrokōm krympōm, ftorŏ chnet blank zakrywała lewŏ zajta fresy. Takim pozornym weźrokym prawego łoka zaziyrŏł Godula na przibycinōw, kerym miŏł dać robota i chlyb. Na widok starganych, łoztyrchanych polskich mōndurōw, pedziŏł Godula ku byamtrowi: – A cōż to takigo? To sōm jakiesik niydobitki ze Wojny Siydmiolytnij? – Niy! – łodrzyknōł byamter. – To „bojowniki o wolność przeciwko despotyzmowi carskiemu”! Krōm tego, panoczku Godula, pewnikiym słyszeliście ło walkach po tamtyj zajcie Przemszy, prŏwda? – Ino bez patōsu, bez lecy jakij wzniōsłōści, panoczki! – rzyknōł to Godula zachrapociałym głōsym. – Ze wolnōściōm bywŏ roztomajcie i niy mōm rŏd lecy jakich szlōndrŏkōw i szurziciyli uzdanygo, urzōndzōnygo gynał porzōndku państwowygo. Prziznać ale potrza, co pod żadnym, łobmierzłym wyglōndym biōło dobre i lutościwe, miyłōsiyrne serce. Do dziecek, chudobnych i bezbrōnnych, miŏł ci łōn łosobliwŏ słabōść. Tōż tyż rzyknōł ku zebranym: – Łobocza, co sōmeście we wercie. Tukej rachuje sie robota i ino robota. Tukej zgniyluchōw, śmierdzirobōtkōw, łożyrokōw i naprańcōw wyciepuja w te pyndy i po gibku. Ordnung muß sein! Biera wŏs dō mie do roboty! Łobyrtnōł sie i wydŏł swojim byamtrōm pasowne auftragi skuli zakwatyrōwaniŏ i roboty dlŏ tych polskich przibusiōw. Polske uczystniki Powstaniŏ Listopadowygo na zawdy już przijyni sie samtukej na Ślōnsku, a jejich potōmki do dzisiŏj żyjōm i robiōm we wsiach i we miastach tego naszygo Gōrnego Ślōnska; do dzisiŏj sōm już na zicher... Ślōnzŏkōma. Niy bōł ci Karol Godula nigdy żyniaty, niy miŏł tyż swojich dziecek ani lecy jakij familiji. Niyftore gŏdali, iże ksiynżoszki kcieli, coby kościołowi zapisŏł swoja iścizna, swoji bogajstwo. Ale Karol Godula, tyn „dzioboł ze Rudy”, niy zapisŏł nic kościołowi, ani tyż familiji Ballestrema. Małowiela dŏł swojim byamtrōm i sużbie, wiela tyż erbnōł zarzōndca Gemander. To ci ale bōła ino maluśkŏ tajla jejigo iścizny. Cŏłki reszt, wszyjske ziymie, werki i gruby zapisŏł Joannie Gryszczyk, cerze swojigo sużōncygo ze Rudy, ftorŏ wtynczŏs bōła ci kielanŏście lŏt starŏ. Już jako majoryntnŏ, łoziymnŏstolytniŏ frela przijyna se miano Joanna Gryszczyk von Schomberg Godula. Zatym wydała sie za byamtra krōlewskigo grofa Jana Ulricha von Schaffgotscha. Ło Karolu Goduli łozprawiali ludzie mocka roztomajtych gyszichtōw, mocka prŏwdy i cygaństwa. Rōłzczasu ludzie bŏjczyli, iże tyn „dzioboł ze Rudy”, już jako fest zabrany, pijynżny gywerber i fabrikant, czekŏł we Rudzie Ślōnskij na przijazd krōla pruskigo Fryderyka Wilhelma IV Hohenzollerna. Sprawca jednakowōż łosmolōł, miŏł za ajnfach jejigo gōścina i niy kŏzŏł zastawić, wyhaltować cuga we Chebziu. Łozkokocōny Godula pogzuł ku chałpie, łozsuł po cŏłkij izbie talary na kerych bōł wyrzezany łobrŏzek krōla, i deptŏł pō nich uwziyńcie. Po tych klepokach deptali tyż i jejigo byamtry, kere podlazowali ku jego szrajbtiszowi. No, ale... Karola Godule, jak sie pokŏzało, czekała podobnŏ śmiyrć, jak jejigo łojcōw i rodzyństwo. Kajsik we 1848 roku wypraskła ci na naszym Gōrnym Ślōnsku epidymjŏ, mōr łod cholyry. Karol Godula kciŏł ci sie łōd tyj cholyry uchować, i wykludziōł sie ze swojij chałpy we Rudzie do Wrocławiŏ. Pokŏzało sie ale, iże już ci go chyciōł tyn morowy luft, i te cŏłke śmiatanie na nic sie niy zdało. Umar ci 6 lipca (we wtorek) we Wrocławiu, we hotylu „Pod złotōm gańsiōm”. Pochowany bōł ale niyskorzij przi kościele we Szōmbiyrkach. I tak już blank na łostatek kciŏłech sam dopedzieć jedne: muszymy sie, moje Wy roztomiyłe, diosecko uwijać, coby jece wysuchać łozprŏwek, gŏdek i przipowiyści ludzi zwiykowanych podwiyl łōni je niy przepōmnōm, podwiyl bydōm sie te stare ludzie gańbić skuli nŏs, i podwiyl jece jejich dziywiczŏ poezyjŏ, zgańbowanŏ swojōm sagościōm, zakutŏ sie we forchangu, nikej Yjwa wyżyniyntŏ ze raju. I, coby niy gŏdali łō nŏs inksi, iże „... po puklatyj polskij drōdze rozum poszŏł w sinŏ dal!” Bo, tyż kejsik mi tuplikowali mōndre, samtyjsze ludzie, co mōmy sie z czego radować. Bo my Ślōnzŏki yntlich już ze klynczkōw wstanyli, stojymy sztram, ino cosik sie zdŏ, iże jece muszymy sie... wyprościć! Coby niy bōło nikej za staryj Polski: rzykej i arbajtuj, a... pukel ci sōm urośnie! Prŏwda?

Niy bōł pod sztrōmym...

Na styrdziystô rōcznica ślubu pôrka starzikōw wypōściōło sie do jejich umiyłōwanyj kafyjki. Zicli sie przi tiszu i napoczli łozprawiać: ̶ Pamiyntôsz mōj ty roztomiyły, to tukej zaprosiōłeś mie bez śtyrdziyści lôt tymu. Bōło ci tak gryfniście. ̶ A pamiyntôsz jak bōło spanialiście, kiechmy już wulejźli samstōnd i poszlichmy we strōna grinanlagi, we strōna plantōw? Kej łōmijalichmy łogrōdzyni, nôgle wziyna mie chańdź, takô chcica... tyż łoparła sie ło temte łogrōdzyni... a jô cie dupczōł bez łopamiyntaniô. ̶ Ja, ja bocza... a możno by my to powtōrzyli? Jô jesce moga, a ty? ̶ Jô tyż, tōż pōdźmy wartko, bo napoczynōm sie podniycać, mōm już stopierōński gyfil. Po tych słōwecka wypôlyli ze kafyjki. Côłkô ta łozprôwka słyszôł bez cufal karlus, kery siedziôł sōmsiydnim tiszu. Pomyślôł se, iże interesantne bydzie uwidzieć eźli jużcić tych dwiuch starzikōw łopowôży sie uprôwiać zeks we parku. Poszoł tōż tyz za niymi i co uwidziôł. Starecka zadziyrgnōła kiecka i ściōngła batki, starzik bali sie niy kłopociōł ze seblykaniym czegosik ino łozepnōł prziporek, łopar starka ło łogrōdzyni i łostro zabrôł sie za dupczynie. Na to co nastōmpiōło niyskorzij, karlus znôł ino jedzine łokreślyni: rżniyńcie stulyciô.Niy widziôł nigdy czegosik podanego jak we fylmire, żôdyn znôjōmy ło czymsik takim mu niy gôdôł, nō i niy zôł tego ze włōśnygo dōświadczyniô. Starzik dupczōł starka prōmp we fenōmynalnym, iscie łolimpijskim tympie, tympie, kerego żôdyn by cheba niy strzimôł. Bōłby to bez pochyby szprint, kejby niy fakt, iże starzik dupczōł chnet côłkô godzina i niy ustôwôł ani bez sekunda, i nani razinku niy zwôlniôł tympa. Dupa mu lotała niywiela wolnij niźli kolibrowi krzidła. Dziepiyro tak po godzinie usiotane kochanki łopadli na ziym i procnie dychali bez kolyjnô godzina. ̶ Jaki je jejigo sekryt; kejbych jô tak poradziōł, to niy miôłbych nŏjmyńszego problymu ze babami... musza poznać łōnego sekryt ̶ pomedikowôł karlus, zebrôł sie na łopwoga i podloz do zmochanyj pôry i rzyknōł: ̶ Wyboczōm mi łōni ̶ pedziôł tyn karlus ̶ nale musza poznać wasz ponoczku sekryt. Eźli poradzōm łōni tak lostro dupczyć we tym wiyku, to śtyrdziyści lôt tymu nazôd musiôłby pōn razinku niysamōłwity. ̶ Synek, śtyrdziyści lôt tymu nazôd te pierdolōne łogrodzyni niy bōło pod sztrōmym!

Harleyowiec...

Tak jakosik po dwadziestuch piyńciuch latach ranżyrowaniŏ harleym jedyn istny miŏł mniymani, iże uwidziŏł już kyns świata i uznŏł, co już czŏs coby łosiydlić sie kajsik na fiks. Lajstnōł sie kōnsek ziymi kajsik we Vermont, tak daleko łod inkszych ludzi, jak to ino bōło możebne. Ze briftryjgrym widziŏł sie ino rōłz na tydziyń, a po sprawōnki jejździōł rōłz do miesiōnca. Krōm tego naobkoło bōła ino nŏtura i... łōn sōm. Tak po jakimsik pōłtora roku takigo życiŏ usłyszŏł klupanie do dźwiyrzy. Idzie ku nim, łotwiyrŏ i widzi srogigo, brodziatego samtyjszego chopa. – Sergust chopie! – gŏdŏ tyn tuziymiec. – Jŏch je Enoch, twōj sōmsiŏd, a sōm miyszkōm jakesik śtyry mile we tamtym richtōngu. Za jakesik możno dwa dni, na łodwieczerz rychtuja maluśkŏ gōścina, take przijyńcie. Miŏłbyś możno lust, chańdź ku mie przijńść? – Nō ja, a dyć! Po pōłtora roku na tym łodludziu rŏd sie zabawiã... bydzie fajniście... Enoch pożygnŏł sie i już miŏł deptać ale łobyrtnōł sie i rzōńdzi jece: – Suchej ino! Jeżeś sam blank nowy, tōż tyż pewnikym musza cie łostrzyc, co bydymy tam na tyj gōścinie łostro słepać! – Niy ma problyma, Enoch! Bez 25 lŏt jejździōłech harleym, tōż tyż tak sie medikuja, iże dōm rada. I juzaś już miŏł łōn łodlazować, kej juzaś sie łobrōciōł i rzykŏ: – Musza cie tyż jece łostrzyc, co jece nigdy niy bōło u mie impryzy bez srogachnyj chaji, szarpaki i krachu. – Ze dwadziyściapiyńciolytnim doświadczyniym motorcyklisty myśla se, co... dŏm se radã. Nō, i tyn Enoch juzaś sie łodwrŏcŏ, coby łodyjńść, ale zahaltowŏl, jakby sie cosik spōmniŏł: – Nō, chopie, musza ci jece ku tymu pedzieć, co ta gōścina u mie, to takŏ ci orgijŏ zeksu! Widziŏłech tam zachy ło ftorych mi sie ani niy śniōło. – Chopie, dej pokōj, po 25 latach jejżdżyniŏ na harleyu i po pōłtora roku na tym łodludziu jeżech wiyncyj niż fertik, razinku na to. Aha, rzyknij mi jece Enoch jak jŏ sie mōm na te przijyńcie łoblyc? – Wiysz chopie, mogesz sie łoblyc jak ino kcesz.... zōłwizōł bydymy na tyj gōścinie ino my łoba!

Wszyjskich Świyntych ...

Chocia miarkujymy, iże żôdyn snos niy je niyśmiertylny (a kôżdymu sie zdo, co to łod niygo sie ta niyśmiertylność napocznie), to kej sie zemrzi kōmuś, kogo mōmy festelnie radzi, zawdy to je wtynczôs tragedyjo. I zawdy wteda medikujymy: Czamu Łōn? Czamu Łōna? Pōnbōczku! Czamu tyn synecek, lebo czamu ta dziołszka? A nôjbarzij cowieka poradzi dopolić, kej Łojce muszōm rychtować truchła dlô swojich dziecek. Nō, i wtynczôs gorść sie sama ściskô i cowiek bali i bluźnić, sklinać i farōnić poradzi. A niyskorzij? A niyskorzij cowiek kce raptym, wartko, jak nôjpryndzyj wszyjsko przepōmnieć, zaboczyć. Zaboczyć ło tyj heksie ze tōm kosōm, ło śmiyrtce, kiero po dziydzinie, po côłkim pomiyszkaniu krajzuje, kierô już wziyna przociela, familijanta, Mamulka, Tatulka, Starzikōw ... Ale przeca niy idzie przepōmnieć tego, co bōło ci możno richtik we naszym żywobyciu nôjgryfniyjsze, nôjszykowniyjsze, i co sie już nazôd niy wrōci. Niy idzie! Nō, ja – rzyknie ftosik – niy idzie tyż sie przecamć sztyjc gawcyć do zadku. Na isto niy idzie! Ale, cy je ftosik taki, co tak po prôwdzie poradzi sie nazôd, na to co już przeżōł niy zaziyrać, chocia już wszyjskich ci kole niygo niy ma??? A we starych chałpach, we dôwniyjszych familokach ino ciyrczki za kōminym, na zapiycku, za kachlokiym kyrczom, grajōm te jejich ćwiyrkolynie. Jedne ci kipnōm, inksze sie juzaś urodzōm ale ... łōne durch grajōm i grajōm. I ło tym wszyjskim trza boczyć, kej we sobota (i we niydziela na Zaduszki) sie zapôli ta chocia jedna świycka. A mie sie sam spōmnieli sztrofki kamrata, Bogdana Dzierżawy ze Chwałęcic, kery napisôł bōł cosik takigo: „Locesz se duszycko, miyndzy strōmami, czy nima ci zimno w tyn czôs jeiynny? Przeca listopad już szuszczy liściami, i wiater zimny, dmuchô niyprzijymny. Świyczka na grobie sie poli migotliwie, możesz sie łogrzoć nad jeji płōmykiym, ale ty wolisz straszyć mie łoszkliwie, na starym dymbie, pōjdźki krzikiym. Może ty duszycko ciyrpisz za grzychy? Kere za życiô ziymskigo popochałaś. Z ludzkij chciwości, wielkopańskij pychy, swojim nôjbliższym poprzoć niy umiałaś. Teraz łoni za ciebie rzykajom pôciyrze, Żebyś w tamtym niy ciyrpiała świecie. Za sobōm z trzaskiym zawarłaś dźwiyrze, Toż niy dziwota, że terôz ciyrpisz przecie. Idź duchu marny, niy hukej nad gowami. Niy wiyj przeciongle wiatrym w kominie. Porzykōm tyż za cia dzisiôj nad grobami, Bo życie je krōtkie i chneda przeminie. Dużo by gôdać ło ziymskim padole, Piyknie na pewno kedyś ci sie żyło Była mamōna, łozpusta i swawōle Ale życiô niy stykło, za gibko sie skōńczyło.” I jece ku tymu żôdyn tak po pôwdzie niy poradzi mi wyeklerować, po jakiego dioska my tyż tam we tym Afganistanie bajstlujymy blank nowych umrzikōw, nowe truchły, nowe „wypōminki” na Wszyjskich Świyntych. A sam dziołchy, babeczki, Mamulki, drugda i Starecki niy poradzōm sie doczkać, kej te jejich chopy, karlusy, synki, wnuki bydōm juzaś w dōma i niy bydōm prać sie za jakigosik prziflostrowanego kamrata Amerikōna. I łozżygejcie, łoświyćcie jakosik jednã chocia świycka za tych wszyjskich, kerych sam już snami niy ma i niy bydzie, kierzy już pojńszli hań-tam, kaj wszyjskie kejsik pōjńść muszōm, choby byli i bogate, bo jim ta kostucha, ta śmiyrtka tyż blank niy łodpuści, tyż czasu niy borgnie, choby fechtowali nikej te, co betlujōm ze szporkasami terôzki na podzim na biydne dziecka. Jedna świycka, maluśko blank lampecka, choby i w dōma abo kole krziża na drōdze, na ceście. Bo możno i nôm kejsik bydzie tyj świycki potrza; przeca żôdyn niy poradzi zmiarkować kej i kaj nôs tyn nasz Pōnbōczek do sia napytô. Możno i je sam deczko jankoru, ale kej mô niy być, kej już łod poruch dni sie na tych Wszyjskich Świyntych, sam u nôs, festelnie rychtujymy. Nō, tōż na isto trefiymy sie na smyntôrzach, na kiyrchowach i możno kajsik przi sztrekach, cestach, kaj tyż jakosik świycka idzie rozżygać.

Zwiykowany chop a... zeks...

Bōła wiesna, szło ku latu, chop ze swojōm babeczkōm rychtujōm sie do spaniŏ. Łoba już moc zwiykowane ale – jak to na wiesna – tyż jim sie jece spōmnieli stare czasy. Chop już sie legnōł na szeslōngu, łoświyciōł ino jedna maluśkŏ fōncla, jego babeczka jece sie rychtuje, piykni, parfinuje, i na łostatku tak pomaluśku, polekuśku deptŏ ku niymu ze takim moc fałesznym uśmiychym na fresie... – Jorguś, Jorguś... – A cōżeś to kciała Ana? – pytŏ sie tyn starzik. – Jorguś, a boczysz, kej my byli blank mode, to tyś miŏł pierōnym rŏd mie tak szykownie cmoknōńć we czōło... Chop, chocia niychyntliwie, ale dŏł ji kusik na czōło. Pŏrã minutek cichuśko i baba juzaś napoczynŏ: – Jorguś, Jorguś... – A co juzaś Ana? – Jorguś, a pamiyntŏsz, kej my byli jece blank mode, toś miŏł pierōnym rŏd dać mi na wieczōr kusika we moje lica... Chop sztreknōł sie deczko na tym prykolu, dŏł ji kusika we łoba lica, łobtar rynkowym szlafhymdy gymba i biere sie do spaniŏ... Niy zetwało juzaś pŏrã minutek a baba juzaś sie łodzywŏ: – Jorguś, Jorguś... – Jezderkusie! A co cie jece chyciōło? Jece mŏsz cosik do pedzyniŏ, coby mie szterować... – Jorguś, a pamiyntŏsz, kej my jece byli na isto blank mode, toś mie zawdy na łodwieczerz tak szykowniście, fajniście poradziōł, tak letko, libeźnie... bajsnōńć we moji ucho? Kwilka cichuśko, i po łoka mrziku słychać ino we izbie cioranie laciami... chop kajsik lejzie... – Jorguś, Jorguś, a kaj ty to terŏzki deptŏsz? – Aaaa... ida do haźlika... po mōj gybis...

Hamerikōńske „Dziady”...

Wiycie! Blank niy kciôłech latoś ło tym gôdać, bo wiela razy idzie powtôrzać sztyjc i jednym ciyngym ta samô lajera, ale juzaś tak ci mie dopôlōło, iże musiôł sie łozwać. Bo na isto mōmy jużcić richtik jak we tyj Hamerice. Łōnskigo roka, tak jakosik na dziyń przed Wszyjskimi Świyntymi prziszôłech do dōm na ździebko sztajfnych szłapach i legnōłech sie na szeslōng, coby ci sie moja starô i świekra niy kapły, iżech niy ma mōnter. Aż tu łorôz, jak ci sam niy gruchnie muzika (sōm szlagcojg, to poradziōł szyby we wertiko szczaskać ) a ku tymu jakesik szarpidrōty blank niy nasze śpiywki wiskajōm, ja wiskajōm, bo to przecamć niy bōło śpiywanie, chocia larmo stopierōńske. To ci ale jece bōło małe piwo. Tak na łodwieczerz gawca sie bez łokno, a sam ci przi klopsztandze skokajōm jakesik fōłgle i cudôki. Na swoji palice powkłôdali sie roztomajte dziwoke larwy zbajstlowane ze bani. Ludzie! Małoch hercszlaguch niy dostôł. Lejza na dōł na plac i gryfnie pytōm : – Suchejcie ino łochyntole pierōńskie! Cōż ci tyż to sie sam dziyje? – Panie Ojgyn! – wrzeskli wrōłz te gizdy. – A co wy to przedwojynny i blank niy wiycie, blank niy miarkujecie, iże dzisiôj mōmy h a l o ł i n? Kiż pierōn tyn jakisik ci iptowaty halołin – myśla sie – i ida ku Ickowi łod staryj Majzlinyj. I tyn ci mi dziepiyro wyeklerowôł, co to ci je taki hamerikōński fajer, take świynto choby nasze dôwniyjsze Dziady, przi kerym wyrôbiô sie roztomajte gupoty, belery, a na fresy sie wkłôdô bele jake larwy i robi sie larmo na côłki karpyntel. Kejech już ździebko prziszôł do sia, to mi sie spōmniało, iżech już kejsik sam pisôł ło tym, co u nôs we Polsce, a łosobliwie na naszym szykownym Ślōnzeczku chnet wszyjske przepōmnōm, zaboczōm do imyntu jak ci to wszysko kejsik nasze starziki robiyli. Tociech niy rōłz widziôł jak mōj starzik żuchlali presōwa a terôzki wszyjske choby kalymby przi żłōbie, przi wołōwku melajōm gymbōm kałgōmin. Nasza juzaś marcowô Marzanka zwekslowali na jakesik tam „Walyntynki”. Jece pôra lôt a bydymy pewnikiym fajrować te hamerikōńske „Świynto dziynkczyniyniô” a niy nasza Wilijô i Gody. Ku tymu bydymy jece ćkać hyndyka miasto ci naszego kapera. Już ci przecamć łōńskigo roka nasz Prezidynt darowôł życie jednyj gansi na św. Môrcina, tak jak to robi hamerikōński prezidynt ze srogachnym hyndykym. To ci sie dziepiyro pometlało. Jużcić to, iże te przi naszyj klopsztandze bajtle i modzioki blank łogupli, to je jece mały bolok, ale u nôs we „Siedymnôstce” tyż dzieckōm we łebach pozawrôcali, a we niyftorych kafyjach, restaurantach, szynkach aże do rozwidnioka we ta noc gupiejōm te iptowate przeblykańce. A i dziecka, podug hamerikōńskij mōłdy poradzōm ludziōm na dźwiyrze nacharkać, kej niy erbnōm bōmbōnōw bali i łod zwiykowanych ludzi. A jô, kej tak gawca sie na tyn telewizyjor, to ci blank niy wiym eźli mōmy nasze świynta, abo eźli to ci sie blank pometlało hamerikōńskie „świynto dziynkczyniynio”, tyn iptowaty Halloween, Mikołôj, mickiywiczowskie „Dziady” lebo jece co inkszego, bele niy naszygo. Przeca to idzie ło gowa przijńść. Wszyjske samtyjsze ludzie gynał miarkujōm, fto to bōł tyn Mikołôj, kej przilazowôł ku dzieckōm ze miechym pôłnym gyszynkōw abo ze hasiym i prōntkym. A łod kielanostuch lôt sztyjc sam fyrtô jedyn przeblykaniec, tyn hamerikōński disneyowski Mikołôj, krojcōng cwerga ze Gargamelym, na tych jego sōnkach ciōngniyntych bez lelynia, bez takigo ryna, rynifera ze szarłatnym łożyrokowym kicholym, kerego mianowali Rudolfym. Bo przeca łōni tego dzisiyjszego, modernego przebleczōnego cudôka łoglōndajōm już tak łod piyrszych dni listopada, zarôzki po tym fōłglowatym i moc wrzasklawym Halloween-ie, i to aże do poły stycznia. Ludzie! Ło co weta, iże tyż i we naszyj telewizyji aże do pōłowy stycznia bydōm fyrtać roztomajte kaspry poprzebklykane za Mikołôjōw (i to jece drugda i BABY!) i bydōm fōrt wiskać na côłki karpyntel: „ ...coraz bliżej świynta, coraz bliżej świynta...”. Terozki to nojlepszij być guchy i ślepy. Jak takô istno frela, kierô jechała cugym do Warszawy. Do jeji kupyju wlôz jedyn taki gryfcok i bez côłkô rajza żuchlôł tyn kałgōmin. Tak kole Czynstochowy paniusia gôdô do niygo: – Wiedzōm panie gryfny, jôch je guchô jak drzewnianny gnotek. Ale raduja sie, iże łod poczōntku chcōm łōni symnōm pogôdać. A jô we tyn diosecki halołin byda siedziôł dōma po ćmoku, coby te gizdy łod sōmsiôdōw niy zmiarkowali, iże mōm w dupie tyn hamerikōński zwyk... co i Wōm, moje roztomiyłe, dorôdzōm.

Dwiuch kamratōw...

Dwa kamraty trefiajōm sie we szynku. - Słyszôłeś nôjnowszyjsze wiyści? Stanik niy żyje! - Mōj ty bożycku! A cōż to mu sie stanōło? - przejyżdżôł tōm sztrekōm wele mojij chałpy, niy zahaltowôł, niy przibrymzowôł do porzōndku i prasknōł we mur. Autokym ino prasło, Stanik wyleciôł bez sziberdach, zrobiōł dwa zalta we lufcie łoztrzaskujōnc szyba wkarowôł do mijigo szlafcimra na sztoku... - Ło rany, jakô łokropicznô śmiyrć... - Môsz ty rozōm, niy zatrzas sie! Wylandowôł we mojim szlafcimrze i leżôł tak akwawiōny we popraskanym szkle. Wtyczôs badnōł srogi, stary, zabytkōwy szrank, kery stôł we izbie. Siōngnōł w gōra i chyciōł za niygo prōbujōnc stanōńć. I mŏsz! Masiwny szrank łobalōł sie na niygo i przigniōt go! - Ło sto pierōnōw, siarōńsko sie zatrzas... - Niy, blank niy, utrzimôł sie przi życiu. Jakimsik cudym poradziōł eychachrôł sie i podpôłznōł ku gylyndrowi. Prōbowôł sie na niym podciōngnōńć, nale pod mjejigo wôgōm drzewnianny gylynder sie złōmôł i śleciôł ze sztoka gynał na szklanny tiszlik! - Ło żesz w mordã! Łoszkliwy szimel coby łodyjńś ze tego świata... -Nō, co ty, to go blank niy zabiōło. Śleciôł ło szkōcina wele kuchyni. Wpôłzô do pojstrzodka, prōbuje podciōngnōńć sie na kuchynce, nale zahôczōł ło srogachny kastrol ze warzōncōm sie wodōm, i chlast! Czowieku, côłki wor wylandowôł na niym i łoparzōł mu chnet côłkô skōra. - Ło sto pierōnōw1 To naisto łokropiczne tak zemrzić... - Niy, niy, terôzki tyż przeżōł! Leżôł tak na ziymi poparzōny worym, kej merknōł telefōłn. Prōbowôł siōngnōńć po suchôwka coby przizwać hilfa, nale miasto tego wyrwôł sztekdōłza ze ściany. We połōnczyniu ze wodōm wylôz pierōnujōncy miszōng, srogachnô dôwka woltōw przeskła bez niygo i chop pôd porażōny sztrōmym... - Jô pierdolã! Diosecko niy do wystawiyniô śmiyrć... - Bogać tam , blank wtynczôs niy zginōł... - Nō, tōż jak naprôwdy umrził? - Joch go zapukôł, zastrzelōł! - Zastrzelōłeś Stanika? - Czowieku, przecamć łōn by mi łozwalōł côłkô chałupa!!!

Trōmpyjtka ...

Wiycie, nŏjbarzij bodlawe sōm... zawdy baby. Łōne poradzōm chopa do glacy dokludzić, coby już niy gōŏdać cosik barzij łoszkliwego. Przitrefiyło sie to kejsik mojimu kamratowi Bercikowi łod Majzlinyj. Tak ci go jego baba sztychowała, tak ci mu przeciepowała bele co, iże chop niy szczimōŏł i wybrōŏł sie do dochtora. – Panie dochtorze! Mōm pierōńskō utropa ... – A ło co sie rozłajzi panie Bercik? – spytŏł opaternie dochtōr. – Anō, musielibyście mi cosik dać na to, coby tyn mōj chopski interes bōł deczko dugszy ... – Nō, na to, panie Bercik, niy ma żŏdnyj mediciny, ale moga wōs skiryrōwać do takigo lazarytu, kaj wōm tyn... chopski interes... przeszczypiōm na srogszy... – Niy gŏdejcie dochtorze... kaj, i kej byda tam mōg sie zakludzić? – pytŏ uradowany Bercik. Dochtōr dŏł Becikowi skiyrowani na operacjŏ. Bercik poszŏł do lazarytu a tam ci mu zbajstlowali tyn moderny przeszczyp... przisznajdowali mu miasto jego ciulika trōmpyjtka łod elefanta. Nō, możno niy takŏ blank srogŏ trōmpyjta, ale trōmpyjtka łod takigo maluśkigo elefantka. Tak jakosik pŏrã tydni niyskorzij przikwanckōŏł sie łōn juzaś do naszego knapszaftu, do swojigo dochtora ale ze srogim ślimtaniym. – Panie dochtorze! Musicie mi panoczku zarŏzki, w te piynty uchlastnōńć ta trōmpyjtka! – A czamu? Co sie stanōło? Niy poprawiōło sie wōm pożycie ze waszōm starōm, abo co? – Niy, niy ło to sie rozłajzi... – Nō, tōż ło co idzie? – pytŏ sie dochtōr. – Wszyjsko ze mojōm starōm bōło dobrze, poradziōłech ji yntlich wygodzić... – Nō, to wszyjsko je do porzōndku Panie Bercik, prŏwda? – Ja, ale mogecie sie panoczku wystawić, mogecie sie forsztelować wielach jŏ skorzij sie jabek... do rzici nafolowŏł?

Szajspapiōr...

Witô chopa uśmiychniynty przedowacz: - Dziyń dobry. We czym moga pōmōc? Co kciôłbyś pōn sie lajstnōńć, kupić? Tyn istny medikuje i gôdô: - Hanszuły, glazyjki. - To prosza podyjńść do tamtego działu. Gościu idzie ku skôzanymu dzôłowi i gôdô: - Kca sie lajstnōńć handszuły, glazyjki. - Zimowe abo latowe? - Zimowe. - To prosza podyjńść do nastympnygo działu. Tyn istny poszoł. - Dziyń dobry. Potrza mi zimowych handszułów, glazyjek. - Skōrzanne abo niy? - Skōrzanne... - To prosza p;odyjńć do nastympnygo działu. Chop deczko snerwowany podlazuje do skôzanygo sztandu. - Kca sie sprawić zimowe, skōrzanne handszuły, glazyjki. - Ze sznalkōm abo bez nij? - Ze sznalkōm. - Prosza podyjńść do nastympnygo sztandu. Tyn istny je już fest wkurzōny i z biydōm postrzimuje sie coby niy wybuchnōńć i gôdô: - Jô sie winszuja handszuły, glazyjki, zimowe, szkōrzanne ze sznalkōm... - Sznalka na druknopf abo na rzepy? - Na rzepy. - Zaprôszōm do sztandu naprociw. Chop już na isto niy strzimuje i wrzescy: - Proszã ustać sie nady mnōm bestwić!!! Dejcie mi handszuły, glazyjki i pōjńda zarozki samstōnd weg !!! - Panoczku, prosza ło ciyrpliwōść, kcymy wōm skalić gynał take handszuły, glazyjki jake se pōn winszuje. Tyn istny idzie dalszij. - Poproszã ło handszuły, glazyjki, szkōrzanne, zimowe, ze sznalkō i na rzepy. - A jakô farba? Łoroz łotwiyrajōm sie dźwiyrze i do składu wlazuje jakisik chop ze zicbretym, klōzytym świyżo wytarganym ze dłōżki, fusbōłdynu łod kerego łodstôwajōm kōnski glyjty. Smycy zicbret na wyciōngniyntych rynkach, podlazuje ku ladzie, ku tofli i wrzescy: - Taki, kurwa, mōm zicbret a takô glyjta! Dupa żech wōm już wczorej pokôzôł, tōż tyż sprzedejcie mi kielikōlwiek... szjaspapiōr!!!

Ritmajster (rotmistrz) ...

Wiycie, ta gyszichta łopedziôł mi jedyn skamracōny dochtōr. A bōło to – poduk jego łozprowki – tak: Kejsik prziwiyzła jim do lazarytu waleska na łostry dyżōr starzika, tak kole dziewiyńdziesiōnt lôt starego, niyprzitōmnygo. I, coby bōło szpasownij, starzik miôł łobleczōny na sia wafynrok lansjyra, kawalerzisty. Niy lecy jaki, ceskowy – kraglik biyluśki, szebla przi boku, sztible wyglancowane tak, iże mōgli za zdrzadło posugować. Rogatiwka na piyrsi sie spiyrô – kej to uwidzieli, tak ci zarôzki kcieli go ze fest hōnorami do truły przekłôdać. Na co tyn starzik sie serwôł, mōndur poprawiô i salutjyruje: – Panie dochtōr, ritmajster taki a taki, melduje sie na rozkaz! Wykôzało sie, iże starzik walczōł jece ze bolszywikōma, łostatni rōłz bōł u dochtora kej przenosiyli go do rezerwy ( tak wele, circa, ungefähr, about poła lōt siedymdziesiōntych), a prima zort zdrōwie zawdziynczô nôlywce swojij babeczki (pochowôł jōm ze trzidziyści lôt tymu nazôd, ale ryceptura mu łostała), i ku tymu jece miyrne, szporobliwe dôwkowanie chopsko-babskich uciychōw. I tu przyjńdymy do grōntu. Dochtōrske „kōnzyliōm” sie zebrało, dało do wymiarkowaniô, co zasłabniyńcie w tym wiyku to je norma, ale werci sie starzika łostawić we lazarycie na jake 2-3 dni na łobcichtowani. Na co nasz starzik łodrzyknōł: – Niy ma rzecy! Za Boga niy! Za dwie godzinki mōm regimyntowy tref! A to pewnikiym już jedna ze łostatnich przileżitōści łoboczyć mojich chopokōw ... Wiedzōm łōni, dzisiyjszô modziyż to jakosik ci chaterno, ciynkô je. Ledwa siedymdziesiōnt piyńć lôt dożywajōm i już pod sosiynki ... Bezmać dochtory na tym łoddziyle prziłobiycali se, iże eźli ftorymuś śnich przijńdzie kejsik wypisować Ritmajstrowi „akt zgōnu” to wpiszōm we „przyczyna bezpośrednia” nic inkszego ino: gorzôłecka i ... baby!

Niyszczysny cufal...

Wiycie, kejsik bōłech ze kamratami nad jyziōrym Powidz. Lato cǒłkim pyskiym, klara grzǒła jak halbecka starzikowego bimbru. Wykludziyli my sie ze Poznaniǒ we szejśćiōrka już na łodwieczerz, nō i jak zawdy we naszyj czelodce, mocka my wysłepali, potańcowali i take tam mecyje, ftore wy znǒcie a jǒ na zicher miarkuja. Launa mieli my wszyjskie jak przinǒleżi i ino jedyn snos Bruno musiǒł sie szczyńdzić, bo szǒł na nocno szychta ... tōż tyż ino łōn blank niy bōł w zōłzie. Ło szaroku ... nō, możnoch ździebko scyganiōł ... kole połednia akcjǒ. SMS łod kamratki ze Poznaniǒ: – Ojgyn! Bruno miǒł wypadek... żduchnōł KROWA !!! Bōłbych sie gybisym udowiōł. Glingōm na mobilniok do Bruna. Niy łodrzykǒ. Tropia sie. Zwōnia do kamratki. Telefōłn zajynty. Tyż niy łodrzykǒ. Tōż dyć, jǒ wciepuja ji SMS: – Jezderkusie! Co sie stało? Krowa? Kaj? Co ze Brunym, co śniym? Po pǒruch minutkach dostǒwōm jǒ nazǒd SMS: – Drōgōm... łotar sie ino ło nia... letko ino bok autoka zrymplowany. Ale to mōg być... kōń! Fōrt wstrzynśniynty (ale niy pomiyszany – jak to nōm tuplikowǒł James Bond) glingōm juzaś do Bruna: – Halooo! Ło sto pierōnōw... łodebrǒłeś... co sie stało? – Blank ci niy wiym. Jakiś srogi zwiyrzǒk na mie wkarowǒł. Kalymba abo jaki kōń... łobtarło sie ino... Małowiela pamiyntōm. Musiało mieć kopydła, boch ci usłyszǒł twǒrde praskniyńcie. Prawy bok mōm pogniynty, ale blank niy miarkuja kaj tyn gizd sie straciōł... – Ale kalymba? Kōń? Przed samiuśkim Poznaniym? – Niy wiym, niy miarkuja... blank niy mōm anōngu. Chopie, bōłech we szoku... Dobra. Skōńczōłech gǒdka zmiyrny, iże ze Brunokiym niy je tak usmolōnie, nic mu sie niy stało. Na wieczōr dostǒwōm jazaś SMS łod tyj kamratki: – Ojgyn! Ta krowa, znaczy tyn kōń... to bōł srogi hazok! Bruno go przismycōł pod autokiym. Dziepiyro terǒzki zmiarkowǒł. Przijńdź jutro na... paszteta.

Ło sklerōłzie tuplowanie...

Wiycie, cŏłke nasze życie to je takŏ srogŏ czŏrnŏ dziura, do keryj ślatujōm wszyjske minutki, godziny, dnie, tydnie i miesiōnce, kere tracymy na wszyjsko, co je blank mało ważne, na roztopiyrzanie sie, na uwijaczka za betkami. Je to na isto czas, kery my utōnkali we haźliku, i jece niy spuściyli wody. A nōm niyskorzij łostŏwajōm ino srogie dziury we filipie – jak to angyjbery gŏdajōm – te „zaniki pamięci”, abo sie juzaś przikludzi ta diosecko sklerōłza. I nŏjlepszij to wyeklerowŏł bōł kejsik jedyn Redachtōr we łozprŏwce ze tym wicmanym Drozdōm, a jŏ Wōm to terŏzki rzykna, tela, co po naszymu: – Wiysz – pado jedyn istny do kamrata – mōj dochtōr mi pedzioł, co jŏ mōm dupne luki we pamiyńci. – Ja? Gŏdŏsz? A ftory dochtōr ci to pedziŏł? – pytŏ sie tego istnego kamrat. – Nō, jak by ci to pedzieć? To bydzie ździebko dugszŏ gŏdka, ale posuchej. Wiysz kajsik tam we tyj naszyj Ojropie je taki gryfny kraj, kaj je zawdy fest gorko, sōm gryfne dziołchy i... – Ja, wiym, Chorwacjŏ, pra? – Niy, niy, dalszij na zachōd... – Wiym, wiym Grecja! – Ja, mŏsz prawie, Grecja – pado tyn istny – i tam ci żōł taki srogi poyta... jezderkusie jak ci go to mianowali? – Homer, Homer – podpowiadŏ kamrat. – Ja, ja, mŏsz prawie, to bōł Homer, i łōn naszkryflŏł cosik ło takij srogij wojnie, i pierōnym dugim wandrowaniu do dōm... – Nō, naszkryflŏł bōł „Iliada” i „Odyseja” ... – Ja, ja, już sie spōminōm, bo to bōło ło tyj wojnie trojańskij, pra? – pytŏ sie tyn istny. – A ta wojna trojańsko to bōła skuli jakisik baby, pra? – Nō, ja. Skuli piyknyj Helyny. – Nō, widzisz... Helyna, Hela... Hela... – wrzesknōł tyn istny do antryja – a rzyknij mi ino jak sie mianuje tyn dochtōr, kery mi pedziŏł, co to jŏ mōm te luki we pamiyńci!!! Bo na isto możno to i prŏwda, co los, życie zawiyrŏ nōm przed sznupōm jedne dźwiyrze, coby zarŏzki juzaś łozewrzić druge. Tela, co nŏjgorszy je wtynczŏs tyn diosecki przeciōng, pra?

A jô pierdza...

Jedyn istny łostôł człōnkym festelnie ekskluziwnygo klubu nudistōw. Nałōnczôs swojij piyrszego byzuchu na plaży uzdôł co sie zdziebko łozejzdrzi. Seblyk sie i poszoł poleku na szpacyr. Po drōdze przifilowôł caubrownô babeczka i we łoka mrziku mu tyn łōn stanōł. Kobiyta to zmiarkowała, podlazła ku niymu i pytô: - Wzywôł mie łōn? Tyn istny na to: - Niy! A lo co sie rozłajzi? Babeczka sie ino lachła i gôdŏ: - Pewnikiym sōm łōni samtukej nowy. Tu je takô regla, taki muster, iże kej kōmuś stanie to znaczy, iże mie woło. I tyż niy bawiōła sie we dalszyjsze eklerōngi zrobiōła tymu fricowi loda. Tyn istny łozaniylōny idzie dalszij i medikuje, coby werciōło sie zwiydzić sauna. . Tōż tyż wlôz do tyj sauny, siednōł sie i pierdnōł. Po jakimsik łoka mrziku pokôzôł sie srogachny, musklaty i zarośniōny bifel i pytô: - Wołôł mie Pōn? tyn istny na to: - Niy! A ło co sie rozłajzi? Musklaty bifel lachnōł sie ino i rzōńdzi: - Pewnikym sōm łŏni sam blank nowy. A tu je taki muster, iże kej fto pierdnie to znaczy, co mie wołô. I tyn musklaty tyn dalszij niy tuplikowôł ino wydupczōł tego nowygo człōnka klubu. Tyn istny, łobolały lejzie do biōra tego klubu nudystw kaj wirô go uśmiychniyntô, blank sago recepcijōnistka. - Czy jô moga wōm panoczku sużyć? Tyn istny na to: - Sam je moja karta człōnkowskô i klucz do szrancku na prziłodziynie. Mogecie sie łostawić te 500 $ wpisōwygo. A ta uśmiychniyntô recepcijōnistka szykownie łodrzykô: - Nale, sōm łōni sam dziepiyro pŏrã godzin i bali niy poznôł pōn wszyjskich naszych atrakcjōw!!! - Suchej ino dziołcha, mie pizło już 60 lôt. Stowo mi tyn mōj ciulik rōłz na miesiōnc nale pierdza przinôjmnij trzidziyści razy na dziyń!

Zielōny kōń....

Rajtuje jedyn riter na kōniu i widzi ksiynżniczka. Medikuje se... podjada ku nij polekutku, to łōna spytô: kany tak polekutku rajtujesz riterze... jô wtyczôs łodrzykna: poleku, bo poleku nale możno by my sie tak deczko podupczyli? Tak tyż polekutku przerajtowôł wele ksiynżniczki nale łōna niy zważowała na niygo. Riter medikuje: To jô terozki przerajtuja wele łōnyj wartko, a łōna spytô: kany tak wartko rajtujesz riterze... jô wtynczôs łodrzykna wartko: wartko, bo wartko nale możno by my sie deczko podupczyli? Jak pomyślôł tak zrobiōł. Nale ta ksiynżniczka juzaś niy zwrōciyła na niygo uwôgi. Zdeszperōwany ritek pomyślôł tak: przesztrajchuja swojigo kōnia na zielōno i przerajtuja wele ksiynżniczki. Wtynczôs łōna spytô: a skany riterze môsz zielōnygo kōnia? Jô wteda łodrzykna: zielōny, bo zielōny nale możno by my sie tak deczko podupczyli? I juzaś jak pomedikowôł tak zrobiōł. PrzejyżdżP riter na zielōnym kōniu wele ksiynżniczki a ta ksziynżniczka sie pyto: - Riterze, a mozno by my sie tak deczko podupczyli? - Podupczyli, bo podupczyli, nale... skany jô mōm zielōnego kōnia?

Niyboszczyk....

Sōm take cufale na tym świycie, iże sie łō nich ani filozofōm niy śniyło a taki jak jô cowiek, tak po prowdzie blank niy miarkuje eźli to wszyjsko je na isto, abo to ino ftosik szykownie wypokopiōł. Jô ci pewnikiym kajsik to usłyszôł abo i możno we jakimsik cajtōngu przeczytôł, i terôzki to sam byda rzōndziōł gynał tak, jakech to jece łod karlusa spamiyntôł. A bōło to kejsik sam u nôs tak, iże familijô rychtowała sie do pogrzybu jednego karlusa, fyrnioka jece, kery sie na śmiyrć zatrzas po festelnyj gorzôle na „Junaku”, na takim ci szumnym polskim motorcyklu, co go kejsik sam u nôs wszyjskie karlusy mieli rade. Mianowali tego karlusa Bercik łod Majzlinyj, a miôł ci sie łōn chnedki żynić. Kej już wszyjsko bōło narychtowane do pogrzybu przijechôł pō niygo szykowny lajchynwagyn do kerego byli zaprzōngniynte dwa corne kōnie ze fyjderpyszami na gowach. Bōło ci tyż śtyruch lajchyntryjgrōw łoblecōnych jak przinoleżi na corno, a na koźle siedziôł paradnie kuczer ... naprany jak belōwa. Wrajziyli opaternie rajn do tyj karyty, do tego lajchynwagyna ta truła ze tym naszym zakatrupiōnym Bercikiym, kuczer prasknōł ze bicyska i kōnie ... poszliiii .... Przejechali tak jedna sztreka, drugo, trzeciô – a fōrmōn ścioprany choby niyboskie stworzyni – i kajsik na bigōngu, na skryńcie ta truła ze Bercikiym wyfurgła ze tego lajchynwagyna, łozpraskła ci sie na same kōnski. Lajchynwagyn pojechôł ... a Bercik łostôł leżeć na farbanie. Zeza winkla wyjechôł na pôłnym gazie jakisik moderny ałtok i przejechôł po tym umrzitym Berciku. Szofer zahaltowôł, wylôz nażgany jak messerschmit ze auta, uwidziôł, iże przejechôł chopa na drōdze, wiela niy medikowôł, inō ruknōł go i wciep sie go do gypeka, i wartko pojechôł przed sia. Wjechôł do gryfnego lasa i tam ci tego niyboszczyka, świtniōntygo pociep na cesta. Już dobrze na łodwieczerz jechôł teryndy ze targu jedyn pampōń balōniokiym. Fōrōm, kierōm kuczerowôł nadrzistany jak bōmbowiec pampōń tōmpło, chop sie skapnōł, iże cosik mu sie wmetlalo pod koła, ślôz ze fōry, kuknōł, podziwôł sie i ujzdrzôł przejechanego niyboszczyka. Wiela niy miarkowôł, wciep go na tyn swōj balōniok i pojechôł dalszij. Pomaluśku tak ci kwanckôł sie bez tyn las, aże po poruch minutkach dojechôł do łogrodzyniô kasarni, prrr ... Zasztopowôł kōnia, opaternie ślôz ze fōry, wziōn zezwłoki na pukel, zaniōs pod te łogrodzyni i przeciep bez nie naszego niyszczysnego Bercika. Bercik śleciôł ci na trowniol we kasarni. Tam wacha miôł mody wojôk, kery kej ino usłyszōł, iże cosik ślatuje, anlyjgowôł „kałacha”, wycylowôł we tego chopa swoja gywera, i côłko zeryja w niygo weprôł. Niyskorzij podlôz bliżyj, kuknōł, ujzdrzōł zaszczelōnego chopa (a bōł ci naprany jak ... nasz wojôk na łodwachu). Kej sie ino kapnōł, iże dziepiyro co zapukôł ze gywery istnego, kery sie dostôł do kasarni, dźwignōł ci go i przeciep juzaś na drugo zajta tego łogrodzyniô. Tak ci go niyszczyśnie przeciep, iże Bercik śleciôł gynał pod koła motorcykla na kerym jechôł jedyn karlus ścioprany, łobelany jak niyboskie stworzyni. Ale sie chop nafurgôł, aże nafurôł! Modziok sztopnōł, ślôz ze tego motoradu, uwidziôł przejechanygo chopa, sztreknōł go, wrajziōł na zadni zic, przikrymplowôł sznōrōm i wartko pojechôł do nôjbliższyjszego lazarytu. Bercika wziyni na łoperacyjny zol. Zetwało tak możno ze trzi-śtyry godziny, wylazuje dochtōr ufifrany jak masôrz i nabrzdyngolōny ku tymu choby kopacka, zakurzōł sie cygareta i gôdô: – Nō, miôł karlus pierōnowy mazel ... bydzie żōł !!!

Bezludno wyspa...

Trefiōłech ci kejsik jednygo mojigo kamrata Acika łod Majzlinyj, kery już dôwno, dôwno tymu nazôd poszoł na takô morsko szula, na takô Akadymijo Morsko we Gdyni, bo zawdy, łod malyńkości kciôł być zyjmanym. Kej już tak doszoł do lôt, łostoł piyrszym oficyjerym srogigo szifu, takigo pasażyrskigo szifu, kerym ci szwimowôł, pływôł po wszyjskich òcyjanach. A, iże my sie już pôra lôt niy widzieli, siedli my sie sakōm-pakōm we jednym gryfnym szynku na naszyj chorzowskij Wolce i tak po jakisik poruch lagach tego „whisky”, jakigosik tam ci „Black&White’a” lebo Jasia Wandrusika znacy „Johnnie Walkera”, i jece tyż po niyskorzyjszym rumie, napocznōł mi łozprawiać, co tyż to mu sie na tych morzach i òcyjanach przitrefiyło. – Wiysz Ojgyn, rôz to miołech taki niyszczysny fal – napocznōł Acik. – Napoczli my naszô rajza łod Liverpoolu we Anglii. Miôł to być taki szykowny ałsflug dlô nôjbarzij zabranych, pijynżnych Ynglynderōw, jejich babōw i cerōw. Tak ci po jakisik poruch dniach łoroz prziszła srogô wija, sumeryjô ze pierōnobiciym, nôgłym dyszczym, a wele na tym òcyjanie byli na śtyry sztoki wielge. Tyn nasz szif napocznōł nabiyrać wody; szło zmiarkować, co sie cheba zatōnko, na zicher sie bulknie we tym òcyjanie. – Nō, i ? Nō, i co dalszij – pytōm sie go wartko, bo niy poradza szczimać już tyj szpany. – Anō, nasz kapitan bez taki srogi trichter, bez tako tuba wrzescy do wszyjskich: „baby do bōłtow, do szalupow !!!” Kej już wszyjskie baby powlazowali do tych bołtōw, spuściyli je na woda i baby poszliiiii ... Zetrwało porã minutek i kapitan juzaś drzi sie jak stare galoty: – Terôzki chopy do tych szalupōw !!! Chopy wartko sie wkarycyli rajn do tych bōłtōw i òne tyż poszliiiii ... – Jezderkusie! I wszyjskie nastyknyli tam powlazować, ja? – Ja, wszyjskie powlazowali do kupy symnōm i kapitanym. A szif tak pomaluśku zatōnkoł sie we wodzie i nic po niym niy łostało. – Nō, tōż mieliście mazel, co wōm tak sie darziło! – pedziołech przistojnie. – Drugi dziyń, z rańca, klara blynduje choby wisiała na szpagacie i grzeje choby cyjntla abo bali i halbecka starzikowego bimbru – łoprawiô dalszij Acik. – A sam na jednyj wyspie wszyjskie chopy a na drugij, jakisik kilomyjter dalszij, wszyjskie baby. A naobkoło łobiuch pływajōm sroge rykiny i inkszo zymbowato gadzina. – Jakech już pedziôł, klara blynduje jak sto dioskōw, te baby poseblykane do saga flotrujōm ku nōm, fōmlujōm nad gowami jejich batkami, jejich lajbikami abo cycynhaltrami aże chopom sie na filip ciepło. – No, ja, to tyż musiôł być fal, co chopy na jednyj wyspie a baby na drugij i żôdnygo retōngu, pra? – Nō, to tyż te co mieli tak kole dwadziyścia pora lôt fukli do wody i poszliii... Te juzaś, kerym pizło trzidziyści porã lôt, narzli pora palmōw i zbajstlowali teli flos. Wlejźli sie na niygo i tyż poszliiii ... – Jezderkusie, a te rykiny ? Niy strachali sie łōne jich, blank nic sie niy strachali? – Dej pokōj rykinōm i suchej dalszij – rzōndzi Acik łod Majzlinyj. – Juzaś te, kere mieli już po śtyrdziyśći i wiyncyj lot, zerżnyli tyż pora strōmōw, wyfajlowali śnich take brety, zbajstlowali gryfny bōłt i tyż poszliii ... – Nō, tōż te, kerzi już mocka wiyncyj zwiekowali, te co jim pizło już Abrahama, a byli bez piyndziesiōnt a możno i wiyncyj lôt, tak deptali po tyj wyspie, tak ci fest medikowali, ślynczeli bez pora dni, aże jedyn śnich pedziôł: – Wiycie chopy, tustela to tyż ... dobrze widać, pra?

„Klinika”

Rano, ćma ... nō, możno niy tak blank rano, bydzie wele połednia, we ślypiach ćmi sie jak sto dioskōw i moty ciyngiym furgajōm a szczyplawo chobych bez śtyry godziny durch gawcōł sie we szwajsaparat, lynzyk nikej zola z tryjtkōw a we gymbie smrodlawo chobych złyknōł trzi tydnie niyprane fuzekle. Ku tymu we gowie briwy i cukrōwy rōmplujōm choby fto na szlagcojgu grôł. Co tam byda wiela tuplikowôł. Przeca kôżdy porzōndny chop to miarkuje. I tyż styknie, co rzykna, iże Bercik przipytôł mie na abszicfajer swojigo synka, kery sie za dwa tydnie bydzie żyniōł. Nic, ino cowiekowi sie zdô co zarôzki wykopyrtnie, świtnie abo ... dokulwito sie do Pyjtrowego szynku na piwo. Łorôz glingo telefōłn. Ludzie! Choby fto ściep ze trzecigo sztoku ze piytnôście piyrwyjszych kankōw na mlyko. Abo, choby praskli żeleźnianne dźwiyrze we werku. Chnet umrzitniynty, blank niy mōnter biera te cedzitko do dakla ... ale ze daleka, coby mi palica niy pukła ... – Halo! Klinika ...? – Jezderkusie! Jakô klinika? Cowiek niymocny, po chopsku, po gorzôle, ale coby zarôzki ci ze lazarytu glingali? Ciepnōłech dyć cedzitko na widołki i biera sie coby jakisik ōmszlag sie na łeb prziflostrować. Drrr, drrr, drrr... zasik telefōłn. – Halo, halo! Klinika ...? – A dyć dejżysz ty pierōnie pokōj ze tōm klinikōm, bo kejbych cie scopiōł, miôł sam cie przi sia, to jakbych cie prasknōł bez pysk, to byś sie na isto swojimi szłapami deknōł!!! I juzaś gichnōłech cedzitko na widołki. Kwilka pokōj. Możno ci już niy bydzie cowieka tyn diosecki łochyntol szterowôł? Możno udo sie mi trefić zeltrōwkōm do szolki, coby chocia ździebko do tego chyrtōnia nakidać podwiyl niy lajstna sie sznapsa ze piwym. Drrr, drrr, drrr ... biera ta suchôwka i już kca gizdowi nazdać choby świni do grotka aże suchōm a tu Bercik zachrapociałym głōsym, sztimōm choby tyn côłki Armstrong gôdô: – Ojgyn, niy łodkłodej, doczkej kwilka. Jô cie ino kciôł spytać eźli szlukniesz jakigosik maluśkigo ... „klinika”?

Dupa abo ... rzić!

Dzisiôj połozprawiōmy ździebko ło ... dupie. Ja, bo to tak ino sie zdowo, iże ło tym niy idzie gôdać, że to niy lza we dobryj asiście. Ale to niy je tak blank do łostatka prowda. Nō, tōż jadymy podle raje: – Dupa wypokopiōł, wysztudiyrowôł ruski sztudyrok Wołkow. Beztōż tyż zawdy godōmy: „dupa Wołowa”. – Inksi juzaś twiyrdzōm, iże dupa wynôlazła jedna frela, kerô sie Marynia mianowała. Skuli tego tyż te istne łozprawiajōm ciyngiym ło dupie Maryni. – Dupy ale pewniokiym niy wysztudiyrowoł nyjger, bo przeca gôdô sie dupa bladô. – Trza sam terozki pedzieć, co dupa połni ważnô rōla we fizyce, we ruchu łobrotowym. Przeca wszyjsko, jak chopy miarkujecie, krynci sie i fōmluje nałobkoło dupy. – Dupa bedinuje aji do przekazowaniô bezzglyndnych zignali niysłōwnych. Przeca dobrze, gynał wycylowane świtniyńcie w dupã jet gryfnie dowo do wymiarkowaniô, co tyż cowiek cuje dlô tego świtniyntego. – Dupie idzie tyż aji dać skozać ymocyje przichlybne na tyn przikłôd dać dziubka w dupa. – Dupa moge tyż być szmektnym lizôkiym. Szczyśnie, co niy wszyjskie sam u nôs sōm „dupolizami”, takimi podlizkōma. Uniwerzalnōść dupy nie mô łostaku, niy kōńczy sie na tym, je łōna anō niywymōwnym koflikiym, kistōm: we dupie idzie mieć côłkie łosoby a bali i côłkie spōłycznōści. – Dupa posużić moge niyrōłz za szimel: mocka rzecy je przeca do dupy, tym samym dupa społniô rōla uniwerzalnygo mustra z kerym sie idzie na sztich spuścić. – W dupa (abo tyż po dupie) idzie nachytać. Dziôłanie te sztrabuje wiyńzi ymocyjōnalne miyndzy łojcami a dzieckami. Krōm tego dupa społniô rōla zica, gôdōmy przecamć: siednij sie na dupie, wdycki tyż ci z przidôwkiym byfyjli dopōłniajōncych, ja na tyn przimier „[...] i siedź blank cicho!” – Łokreślyni „dôwać (dać) dupy fōnguje we dwiuch znaczyniach: erotycnym i wertujōncym, jednak symnōńć kogosik z dupy – ino we tym piyrszym. – Idzie bali wachować swojã (abo kogosik inkszego) dupã, co ino sam potwiyrdzô ważnōść dupy we łotôczajōncym nôs świycie. – „Jōńć sie czegoś łod strōny dupy” łoznaczô niyrichticzne podyńście, łod zadku, łod kōńca; dupa fōnguje sam jako łodpowiydnik, zynōnim łodwrōtności. – Dupa moge być haltrym, handgrifym, idzie sie przeca dziyrżić czyjiś dupy. I niy skazuje na brak rōwnowôgi, ino na brak samodziylnōści. – Dupa moge tyż skazować na cowieka, kery je cielepōm abo gryncbułōm i wteda gôdô sie na niygo: dupa w kraglu. – A kej cowiek citnie bez pożygnaniô, zabiyrô gracki i gymzi na swōj plac, godo sie ło takim, co wziōn dupa w troki.

Pōnbōczek i my sam we Polsce ...

Tak jakosik bez łostatnie dwadzieścia lôt Pōnbōczek ciyngiym słyszôł naszych (Pōnbōczku łodpuść mi tyn grzych) politykerōw ze Wiejskij we Warszawie i niy dało mu to pokōj aże sie lajstnōł telewizyjor ze tōm naszōm „misyjnōm telewizyjōm”, za ftoro muszōm bulić pynzjōnisty. Zaszaltrowôł, kuko tak bele kaj, sznupie po roztomajtych kanałach i łoroz widzi ... babske łozsuci .... porōd. Baba wrzescy, pierōnuje jak sto dioskōw na swojigo chopa, ciyrpi, snosi mynki łokropiczne ... i nasz sprowca, Stwōrca pytô sie: – A cōż tyż to sie tam dziyje? Po jakiymu ta baba tak ciyrpi i wrzescy? – Dyć żysz Pōnbōczku! – gôdô ercyngel, jarchaniōł Gabrijel – aboś to Pōnbōczku niy rzyknōł bōł kejsik: „I bydziesz babo rodziyła we bōlu”? – Ja, pedziołech tak, pedziołech. Alech przeca błoznowôł, gôdôłech to ino dlô szpasu – łodrzyknōł Pōnbōczek i juzaś przeszaltrowôł kanał. A tam nasze ci berkmōny bakajōm jak sto dioskōw. Usiotane, spocōne łupiōm, klupiōm krympoczami, hakami ... Pōnbōczek tak zaziyrô, kuko i juzaś sie pytô: – A po jakiymu te gryfcoki sie tak mordujōm i gnypiōm? – Nō, dyć żysz – juzaś łozwôł sie Gabrijel – rzyknōłeś kejsik Pōnbōczku nasz: „I we ciynżobie i mordyrce bydziesz robiōł cowieku ...” – Eeee tam, ja, gôdôłech, ale ino jô sie tak błoznowôł ... – mrōncy pod fusikiym nasz Stwōrca. Wartko zwekslowôł juzas prōgram i łorôz ujzdrzôł szykowny kościōł, szumno fara a przed niymi lugzusōwe autoki i hormijô spaśnych, gryfniście i bogato łobleczōnych biskōpōw i inkszych kieckowych chopōw. Pōnbōczek uśmiychnōł sie i pedzioł: – Nō, to mi sie zdô. Festelnie to mōm rôd, take łobrôzki... A fto to je? – Anō, nasz Pōnbōczku, to sōm te, ftore gynał miarkujōm iżeś we tym wszyjskim błoznowôł i gôdôł tak dlô szpasu!!!

Zapierōnowany ... pierōn !!!

Jece za blank starego piyrwyj – jak zawdy berali moja Starka Klara – dziecka by sie niy łopowożyli przi łojcach, starzikach abo ino przi jakisik cudzych pedzieć niygryfne słōwko jernika, jezderkusie, co ło pierōnie sam niy spōmna. A i jece jô ze bracikiym, kejby nōm sie cosik takigo bulkło, wypsło to by my zarozki łod mamulki łoberwali lapōm abo kopyściōm bez rzić. Nō, nō ... rzić tyż niy szło przi majoryntnych pedzieć, abo – niy dej Pōnbōczku – cosik spōmnieć ło dupie. Żôdyn tyż ze tych łojcōw mojich kamratōw, kerych łod malutkości bocza, kerych znołech jece łod trowniola, wtynczôs tyż niy sklinali przi dzieckach. I niy bōłoby sam ło czym rzōndzić kejby niy to, iże terôzki dziecka poradzōm tak sklinać, tak pierōnić, iże niyjednymu starymu prykowi nikej jô uchole poradzōm uświyrknōńć. Ja, jô miarkuja, iże terôzki i we telewizyji, i we bele jakich cajtōngach idzie sie tych wszyjskich żadnych i grubelackich siydmiuch bolyści niy zważujōm blank na to, co tyż jejich dziecka poradzōm słōwecek naumieć. A, tyż i te mode, niełopiyrzōne mamulki i tatulki łod wypiytnościć. Sōmech kejsik słyszôł tako ci gôdka. Dwiuch modych żynioli zicło sie sam u nos u „Breka” przi piwie i tak po jakisik kwilce roztomajtego przekazowanio, paradzynio sie swojimi dzieckami jedyn śnich gôdô: – A wiysz Acik, jak ci to mōj maluśki Armando poradzi już farōnić i sklinać? – Niy gôdej, Ernst, tyn twōj synecek poradzi tak festelnie sklinać ? A wiela to łōn tyż mô lôt? – pytô sie tyn drugi kamrat. – Nō, zeszły miesiōnc pizło mu już styry lata!!! Na to łozwała sie kaczmorka, kerô pewnikiym bōła już po Abrahamie: – A rzykać panoczku, to tyn wasz synecek tyż tak gryfnie poradzi, ja? – A dyć dejcież pokōj paniczko Agnys ... taki maluśki synecek ? I sam môcie taki prawy przikłôd, do cego to idzie dōjńść, kej sie niy poradzi moresu we chałpie udziyrżyć, dziecka niy sōm sztryng trzimane i mogōm łōne robić, co jim sie ino rzywnie widzi, a kej by mu na co łojce niy dali zwōlo, to bydzie pokazować, stowiać muki. I sam winowate sōm wszyjskie dojzdrzałe, majoryntne ludzie naobkoło. Przeca terôzki to ani rechtora, ani tyż swojigo kapelōnka abo katychyjtki, dziecka nie suchajōm i we zocy, reszpekcie niy majōm. Nō, ale to już je blank inkszô bôjka i jô niy ło tym sam kciôł dzisiôj rzōndzić. Sztimuje mi sam jedyn fal, kery jużech kejsik gôdôł ale rzykna rōłz jece: Kejsik kole naszygo kościoła, kole mojij „Jōzefki” rōmplowało poruch gizdōw, łochyntoli tak możno dziesiyńć lot starych. Łoroz we tym côłkim larmie i rōmraju jedyn najduch jak niy wrzesknie: – Dej pozor Acik, bo jak cie świtna w rzić, to ci paniynka w ślypiu zarościeje!!! Usłyszôł to nasz kapelōnek, łapnōł tego lōmpa za dakel i ekleruje mu, co tak sie niy gôdô, bo tak ino żadziole klycōm, a te słōwecko rzić, to ci je w gymbie takigo bajtla srogi grzych !!! Na to tyn rojber i rozwiynźluch fałesznie ci sie tego kapelonka pytô: – Pōnfraterku roztomiyły, pedzōm mi łōni, co je wiynkszyjszy grzych: jak sie rzyknie rzić, abo jak sie kōmu naświto do rzici ??? Zdrzicie go, jaki śniygo klugszajser? Nō, a mie, tak po prowdzie, idzie ło take na isto szykowne, take gryfne ślonske słōwecko: pierōn. Wiycie, rozcasu, za starego piyrwyj, możno za staryj Polski (tak mi zawdy tuplikowali jedna i drugo moja Starka) szło tyż ździebko posklinać, pofarōnić. Ale to byli take słōwecka jak niy przimiyrzajōnc: jerōmbol, pierōmbol, pierzina kandego, pierucha, ty giździe dioseckki (jak sie kogoś kciało posklinać), stodiosecko, giździorsko marcho, berdyjo do kupy ze bezkurcyjōm, i wiela, moc inkszych. Ale szło tyż szykownie pedzieć ło jakimsik guzdroku, ło chopie, kery mô ruła jak z żeleźnioka, kery mô richtich langy lajtōng coby sie yntlich gibnōł, coby tyrôł piedrōnym, uwijôł sie drap, na flot, nō ... coby pierōnym szprajsnōł. A szło tyż na ślimoka, zawalaca, lebra abo mamlasa pedzieć, iże śniego je takô dupa w kraglu abo blank ci łōn je taki niyboszczyk sztrucla po stojōncku srôł. Kaj tym wszysjkim słōweckōm do tych, kere idzie we internecu przecytać abo u mie łod dziecek (a terôzki nôjbarzij to ło dziołszek) u mie szpilplacu przi mojij „siedymnostce”, mojij szkole kajech niyrôz łod rechtora (kej mi sie co poniykedy wypsło, z gymby wyfukło) prōntkiym abo i fyjderbiksōm nachytôł. Miarkujecie, co jô tak krajzuja, metlōm i łomylōm bele kaj i nałobkoło. Bo kca dōjńść yntlich do tego pierōna. Jake to ci je gryfne, szykowne i prawe ślōnske słōwecko. Tym „pierōnym” idzie wypedzieć wszyjsko, idzie pokôzać, co cowiek je nerwyjs, idzie kôzać komuś gibnōńć sie, i idzie tyż je wstyrknōńć lecy kaj jak słōwecko: łōnacyć. I kajsiś żech wycytôł, co jece we latach dwadziestych zeszłygo wiyka jedyn nasz ślōnski karlus, Gōrnoślōnzôk ze Bytōnia sklinôł na łōwczysnygo prezidynta Republiki Weimarskij marszala Paula von Hindenburga i mianowôł go : pierōnym łognistym. Łapli go szandary, powiydli do gyrichtu kaj winowali ło ubliżowanie prezidyntowi. Tela, co sōndca niy bōł isty, co tyż te słōwko gelduje, co tak na isto kciôł tyn bytōński karlus pedzieć. Napisôł ci łōn do tego prezidynta cy łōn sie cuje sponiywiyrany, cy jimu tyn Bytōniok ubliżowôł, kej go mianowôł: pierōn? Na to wszyjsko grof Hindenburg łodpedziôł „kurz und bündig” znacy krōtko i knōłtlowato: NIY ! Nō, i tyn karlus wylôz niywinowaty. A na łostatek idzie gryfnie rzyknōńć za naszym tyż ślōnskim karlusym, za jednym mondrokiym, kery sie Heinz Olesch mianowôł: „Czy ciężko jet, gorąco albo zimno z głębi uczuć moich wyrażam uczucie, smutek lub żal słowem mocnym i dosadnym niezwykłym i radosnym "pieronie" a lżej jet mi na sercu.” Do sto pierōnōw! Gryfnie ci to łōn bōł pedziôł !

Kaczyca ze Krakowa...

Przilazuje jedyn istny do restaurantu, zicnōł przi tiszu i czekŏ. Podlazuje ōłber i pytŏ sie go libeźnie: – A cobyście sie panoczku zawinszowali? – Miŏłbych rŏd parszczōnŏ kaczyca, ale coby łōna bōła pno ze Krakowa! Kelner przijimŏ łobsztalōnek, idzie do kuchyni i wrzescy ku kuchŏrzŏwi: – Suchej ino chopie! Prziszŏł jedyn fric i zawinszŏwŏł se, łobsztalowŏł sie kaczyca... ze Krakowa... Dŏwej, co tam mŏsz i niych niy pierdoli! – Tyn ōłber wrŏcŏ ze łobsztalowanōm warzōm ku klijyntowi. – A sam majōm łōni, co se zawinszowali! Tyn istny wrażuje palcysko we dupa tyj kaczycy, łoblizuje je i rzōńdzi: – Kurwa! Ta kaczyca je ze Poznaniŏ, a jŏch łobsztalowŏł kaczyca ze Krakowa. Bydōm łōni tak dobrzy, panie ōłber, i weznōm nazŏd te jŏdło. Kelner wrŏco blank łogupiały do kuchyni i łod proga wrzescy: – Te! Jōłzel, tyn istny miyni, co ta kaczyca je ze Poznaniŏ... dŏwej inkszŏ! Wziōn tyn ōłber ta drugŏ kaczyca i wrŏcŏ ku kōndmanowi. Tyn robi gynał te same, co przi piyrszyj kaczycy i wrzescy: – Nō niy! Przecamć ta kaczyca je ze Warszawy! Panie ōłber, eźli jŏ gŏdōm cosik niy tak jak potrza? Jŏ kca kaczyca ze Krakowa! Kelner juzaś gzuje do kuchyni i rycy łod proga: – Wsiadejcie do autoka, zakulecie sie do Krakowa kupić ta kaczyca, bo jŏ sam, kurwa, do łostatka dostana do gowy! Po jakimsik czasie ōłber wrŏcŏ ku klijyntowi i ze uśmiychym dowo talyrz ze kaczycōm. Tyn istny wrazuje juzaś palcysko w dupa tyj kaczycy, łoblizuje te palcysko i rzōńdzi festelnie rŏd: – Nō, yntlich! Je to kaczyca direkt ze Krakowa! Dziynki wōm panoczku! Zarŏzki tyż biere sie do ćkaniŏ. Cŏłkij tyj zituacyji prziglōndŏ sie festelnie nadrzistany, naprany jak belōwa chop. Wstowo łod swojigo tisza i takim chwiyjnym, szurlawym szritym podlazuje ku tymu istnymu, ftory zawinszowŏł sie ta kaczyca ze Krakowa, syjmuje galoty, wypinŏ swoja rzić i gŏdŏ: – Panoczku roztomiyły! Słepia sam już ze trzi tydnie... mōgbyś pōn łobadać, kaj jŏ... miyszkōm?

Dwiuch kamratōw...

Dwa kamraty trefiajōm sie we szynku. - Słyszôłeś nôjnowszyjsze wiyści? Stanik niy żyje! - Mōj ty bożycku! A cōż to mu sie stanōło? - przejyżdżôł tōm sztrekōm wele mojij chałpy, niy zahaltowôł, niy przibrymzowôł do porzōndku i prasknōł we mur. Autokym ino prasło, Stanik wyleciôł bez sziberdach, zrobiōł dwa zalta we lufcie łoztrzaskujōnc szyba wkarowôł do mijigo szlafcimra na sztoku... - Ło rany, jakô łokropicznô śmiyrć... - Môsz ty rozōm, niy zatrzas sie! Wylandowôł we mojim szlafcimrze i leżôł tak akwawiōny we popraskanym szkle. Wtyczôs badnōł srogi, stary, zabytkōwy szrank, kery stôł we izbie. Siōngnōł w gōra i chyciōł za niygo prōbujōnc stanōńć. I mŏsz! Masiwny szrank łobalōł sie na niygo i przigniōt go! - Ło sto pierōnōw, siarōńsko sie zatrzas... - Niy, blank niy, utrzimôł sie przi życiu. Jakimsik cudym poradziōł eychachrôł sie i podpôłznōł ku gylyndrowi. Prōbowôł sie na niym podciōngnōńć, nale pod mjejigo wôgōm drzewnianny gylynder sie złōmôł i śleciôł ze sztoka gynał na szklanny tiszlik! - Ło żesz w mordã! Łoszkliwy szimel coby łodyjńś ze tego świata... -Nō, co ty, to go blank niy zabiōło. Śleciôł ło szkōcina wele kuchyni. Wpôłzô do pojstrzodka, prōbuje podciōngnōńć sie na kuchynce, nale zahôczōł ło srogachny kastrol ze warzōncōm sie wodōm, i chlast! Czowieku, côłki wor wylandowôł na niym i łoparzōł mu chnet côłkô skōra. - Ło sto pierōnōw1 To naisto łokropiczne tak zemrzić... - Niy, niy, terôzki tyż przeżōł! Leżôł tak na ziymi poparzōny worym, kej merknōł telefōłn. Prōbowôł siōngnōńć po suchôwka coby przizwać hilfa, nale miasto tego wyrwôł sztekdōłza ze ściany. We połōnczyniu ze wodōm wylôz pierōnujōncy miszōng, srogachnô dôwka woltōw przeskła bez niygo i chop pôd porażōny sztrōmym... - Jô pierdolã! Diosecko niy do wystawiyniô śmiyrć... - Bogać tam , blank wtynczôs niy zginōł... - Nō, tōż jak naprôwdy umrził? - Joch go zapukôł, zastrzelōł! - Zastrzelōłeś Stanika? - Czowieku, przecamć łōn by mi łozwalōł côłkô chałupa!!!