Dziyń Mamulki ...

We môju snadno sie u nôs festelnie fajruje, chocia je ino jedyn taki dziyń, bez kerego te côłkie nasze życie bōłoby blank bez cweku. Niy idzie mi sam ło 1-go lebo 3-cigo Môja. Rozłajzi sie ło nôjszykowniyjszy môjowy dziyń, ło ... „Dziyń Matki”, kiej na isto kôżdy snôs musi ło swojij modszyj abo i deczko starszyjszyj Mamulce boczyć, kiej kôżdy, bali i taki stary pryk jak jô, musiôłby chnet ci po klynczōncku te mamulkowe, zbakane rynce, te gorście łod praniô ształchniōne i bez rojmatyka powykrōncane – kusikować. Przeca fto jak niy naszô Mamulka sklapnyli nōm grace i naumieli do porzōndku rzykać „Aniyle Boży, strōżu mōj” i „Łojcy nôsz”? Fto tyrôł tyż we nocy po dochtora, kiej chyciōła nôs laksyra po habniyntych ze kamratami we zegrōdkach sztachlokach? Fto tyż ło szaroku, we połednie i na łodwieczerz rychtowôł jôdło, choby ino zupa ze papioka abo i ze pokrziwy? Chocia, i tam Mamulka niyrōłz chlastła bez rzić kopyściōm abo jakōm lapōm, mokrōm chadrōm, to przeca ino skuli tego, iże nōm fest przoła i kciała coby my na ludzi wylejźli. I niy bōło żôdnego jesce „Rzecznika praw dziecka”, ftory niy do zwōli, coby cowiek (łojciec abo mamulka) na swojigo bajtla krziwo kuknōł, bo to ci je „przemoc w rodzinie”. Jô ze mojim bracikiym bylichmy na isto dioseckimi gizdami, i jak my już tak do łostatka dopolyli naszym wyrobianiym Mamulce, to niyrōłz sie zapōmniała i praskła bez rzić tym, co tyż tam pod rynkōm miała. I do dzisiôj mōmy to we srogij zocy, łostôł nōm mores i reszpekt dlô Nij, a to wszyjsko dozwolōło nōm wyjść na ludzi i tyż dlô inkszych mieć mocka reszpektu. Nō ja, ale gôdô sie: Chocia ino rôz we roku Świynto Matki – jij kôżdydziyń dać trza kwiôtki! I terôzki we strzoda 26 môja wszyjskie dziecka, i te blank maluśke, i te srogsze, nō i te wszyjske stare chopiska i baby bydōm (co tam bydōm?) muszōm skłôdać swojim Mamulkōm kwiôtki i dôwać jakiesik tam gyszynki. Wiycie, mało fto dzisiôj boczy, iże piyrszy rōłz we Polsce fajrowali te świynto we 1926 roku we Krakowie. Chocia, historyjô Świynta Matki siōngô jesce czasōw starożytnich. Fajrowali te świynto, mianowane wiesiynnym świyntym Matki-Nôtury, tam we starożytnij Grecji kiej to skłôdali hōłd Rei, babeczce boga Kronosa, ftorô bōła mamulkōm wszychświata i wszyjskich bogōw. We Rzymie juzaś ci fajrowali świynto bōginki Cybele (tyż miyniyli jōm mamulkōm bogōw) a bōło to bezmać kajś miyndzy 15 a 18 môja. Kajsik kole 1600 roku, we Angli pojawiōła sie tradycjô fajrowaniô Maminyj Niydzieli. We tyn dziyń – a bōło to we szczwôrto niydziela Srogigo Postu – łoddôwali ludzie czyść swojim mamulkōm, skłôdali winszowani i tyż dôwali roztomajte maluśke gyszynki. Gôdało sie wtynczôs, co to bōła Niydziela u Mamulki (Mothering Sunday) i bōł ci to frajny łod roboty dziyń we kerym majoryntne, i robiōnce już dziecka wrôcali do dōmōw swojich łojcōw i ze sia przinosiyli gyszynki dlô mamulek. Bōło ci to skuplowane z tym, iże mocka chudobnych ynglickich chopcōw i dziołchōw, bedinowało kajś we dōmach zabranych Ynglynderōw. I skuli tego, co za robotōm trza bōło wteda wandrować niyrōłz fōrt daleko (zaobycz bōła to robota kôżdydniōwô do kupy ze sobotami i niydzielōma), słōżba żōła we chałupach swojich chlybodawcōw. Beztōż tyż niy mōgła dać se zwōlo na to, coby czynsto nawiydzać swojich łojcōw. Ino we ta Mamulkowô Niydziela dostôwali te istne jedyn frajny dziyń, coby poradziyli łodwiydzić łojcowy dōm i strôwić pôrã godzin ze familijōm. Takim zimbolym tego fajeru bōło ciôstô mianowane mamulcynym kołocym, ftore we zocy dlô swojich mamulek piykli i prziwojziyli do dōm cery. Trza sam spōmnieć jesce, iże we Hameryce we 1858 roku jedna rechtorka Anna Reeves Jarvis łoznojmiōła Dni Mamulkowyj Roboty (Mother’s Work Days) a juzaś łod 1872 roka Julia Ward Howe reklamiyrōwała Dziyń Matek dlô Pokoju (Mother’s Day for Peace). We 1905 inkszô Anna Javris (cera tyj piyrszyj Anny) wyringowała ustanowiyni już richticznego Dnia Matki (Mother’s Day), ftory łod 1914 roka bōł już frajnym dnioszkiym (świyntym narōdowym, ja!) we USA, kery trefiô we drugo niydziela môja. Roztomajcie to ci je na côłkim świycie ale cheba niy ma takij dziydziny kajby sie tego świynta niy fajrowało. We Miymcach tyż to je ta drugô niydziela môja. We dôwniyjszyj Jugosławii (terôzki we tych wszyjskich krajach na jake sie ta Jugosławiô rozpyrskła, krōm Słowynii) fajrujōm tyn dziyń 8 marca a we Szpanielsku i u Madziarōw je ci to piyrszô niydziela môja, u Żabojadōw – piyrszô niydziela czerwiynia. Nôjskorzij fajrujōm Dziyń Mamulki, bo we drogô niydziela lutego, we Ygipcie – 21 marca. Nôjniyskorzij juzaś fajrujōm Ruske, bo dziepiyro we łostatniô niydziela listopada. Nō ale, je ci sam u nôs zawdy we môju te jedzine świynto, ło kerym niy idzie przepōmnieć. Je ci to tyn „Dziyń Matki”, Mamulki, Mamuśki, Mamecki, i jak tam jesce fto bydzie to inakszij mianowôł. We tyn dziyń na isto, prôwdōm trza chocia rōłz wybrymzować, haltnōńć, lajstnōńć Jim, tym dlô nôs nôjdrogszym ludziōm, chocia jaki bukytek blumōw, tytka kōnfektōw i pokwanckać sie yntlich tam, kaj na nôs na isto niy poradzōm sie doczkać, kaj zawdy je plac przi stole, kaj zawdy nōm, choby my byli nôjsrogsze gizdy – przajōm. Tam trza tyn kusik na te posmôrszczane łod roboty rynce dać, piyknie, szykownie podziynkować za ta utropa, za te staranie bez côłki żywot. I niy godejcie mi sam gupielokowato, co przi tym waszym côłkim tyraniu za złociokōma, moge być knap ze czasym, iże możno zaboczyć ło Tyj, kierô nôs na tyn świat wykludziyła i – tak blank po prôwdzie – na ludzi wyrychtowała. Choby i Łōna miała już swōj spokojny plac na smyntôrzu. Deczkoch sie ino latoś tropiōł, coby juzaś te dioseckie angyjbery tego gryfnego świynta nie zwekslowali, bo Amerikōny fajrujōm tyn dziyń dwa tydnie skorzij nôs. Niy rzykna, coby niy bōło na mie, iże bez te łostatnie lata pozōrnie kukoł żech, gawcōłech, zaziyrôł na tych pōnabushowych cy – terôzki obamowych – kowbojōw i naszych samtyjszych utrzidupskich politykerōw, coby my tyż niy bōło nikiej ze Walyntynkōma, Halołinym, jakimsik świyntym Patrikiym i inkszymi tam jesce gupotami. Nō, tōż podwiyl co, wszyjskie terôzki we strzoda dwadziestego szōstego môja trefiōmy sie u naszych MAMULEK! I niy ma Pōnbōczku smiyłuj sie!