Wszyjskich Świyntych...

Terôzki, razinku, kej wszyjskie kiyrchowne gōnki, chodnicki sōm łobciepane liściōma, i kaj kôżdy ci wōl niy wōl mô sam swōj plac, kaj kôżdy umrzity mô doczkać, aże go dobry Pōnbōczek napytô ku sia – trza cichuśko porzykać i ta świycka łoświycić. I chocia cowiek stôwo i ze lutościōm, ze srogim jankorym ku niybu, ku Pōnbōczkowi gorście sztrekuje i jamruje ku tymu: – Po jakiymu łōn, po jakiymu łōna, po jakiymu tyn maluśki synecek abo ta dziołszka – musieli ślazować ze tego świata, a niy jô? Bo nikej te ślatujōnce listka, cowiek ani sie niy pozdo, ani spokopi, kej tyż we tyj côrnyj, zmarzniyntyj ziymi legnie na wiyki, wiykōw, amyn. Ech! Płaczki sie we łocach zwyrtajōm. A możno to skuli tego, iże rzecy gryfnie, piyknie, babskie lato jesce furgo w lufcie i chytô sie kôżdyj asty, kôżdygo ci tyż habozia, ale ku tymu jakisik jankor za chyrtōń chytô, a już nôjbarzij kej sie ujzdrzi tak chnet na łodwieczerz abo z rańca, i we kôżdô niydziela i beztydziyń, jak sie kulwito procno ku naszymu hasiokowi zwiekowano starka ze dwiōma psiokōma posznupać eźli niy nôjńdzie hań cosik do jôdła dlô sia i dlô jeji śtyroszłapnych przocieli. Tyż jōm już snami niy ma. Roztomajcie to inksze ludzie poradziyli mianować, naszkryflać. Wszyjskie, kere chocia do hilfki łamziyli suchali jejich rechtorōw, kierzy ze płaczkami we łoczach gôdali za Kochanowskim: „Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, Moja droga Urszulo, tym zniknieniem swoim! Pełno nas, a jakoby nikogo nie było: Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło.” Ja, na isto, kôżdy to moge pedzieć, iże pôłno sam nôs, a choby tak blank nikogo niy bōło, i ino te migotliwe świycki na smyntôrzu, kere blyskajōm miyndzy stromami, miyndzy liściōma choby te liche duszycki furgajōnce podle kôżdego krziża, kôżdyj mogiyłki ... Ludzie, a kej sie tak cowiek kuknie naobkoło, to chnet poradzi ujzdrzeć wieluch już sam snami niy ma. A jô jesce bocza ... Mały psiok jamruje, wyje, ale corôzki cichszij, corôzki barzij zachrapociały. Wszyjskie we siyni znajōm tego psiôka, to lipling łod sōmsiôdki ze szczwôrtego sztoku. Cosik sie musiało przidarzić. Ficywert, policajt i dochtōrka ze naszygo chorzowskigo retōngu, ajzynzyjga, zgrzitanie żelazła ... keta puściyła, psiôk tak jakosik ucichnōł ... ja, już my spokopiyli, naszô sōmsiôdka jesce wczorej takô wizgyrnô, a już leży na marach, we śniku jōm ta śmiertka dopadła ... Wszyjskie jōm blank dobrze znali. Zwiekowała fest, ale zawdy we łoczach bōło chichranie. Chocia gymbulka, czoło, côłko fresa połoranô nikej zasuszōnô byrka, nikej pieczka ze godnego kōmpotu, dlô kôżdego miała dobre słowo. Tydziyń, dwa, ulicha bez pôra dni, ziymia już zmarzniyntô, już tak śległa, po cichuśku jak bez côłke jeji żywobycie, jedna ino świycka... A inksze ... Mieli radzi gōry, srogie gōry, poszli rōłz, drugi, trzeci ... i prziszôł tyn jedyn fal ... już jōm niy znôjdōm, już kajsik śleciała na dōł, już niy bydzie sie już śmiôć Wanda Rutkiewicz ... ani Jerzy Kukuczka (zatrzas sie na 8300 myjtrōw nałōnczôs kletrowania sie na Lhotse), byli, i już jich niy ma ... Łod zawdy pamiyntōm takigo gryfnego, szykownego karlusa. Łod Logiewnik robiōł dlô trajningu taki dałerlałf aże do werku, kaj robiōł. Tyż pojechôł w gōry, Hajna Furmanik mu bōło po łojcach, tyż grobu ani szykownyj truły niy mô ... śleciôł kajsik do tify we Gōrach św. Elijasza we Kanadzie we 1974 roku – bōł ino trzidziyści siedym lôt stary ... I jesce inksze ci nasze Chorzowioki. Je taki, a tak richtik, to bōł już łod terôzka, taki jedyn srogi, szumny Chorzowiôk. Zemrziło mu sie szesnôstego paździyrnika 2007r we Rzymie.To nasz arcybiskup Ignacy Jeż, kery napoczynôł wszyjsko we kościyle Wniebowziyńciô NMP łod naszych Hajduk, łod kapelōnka. Niyskorzij ordynarjusz diycezyji koszalińsko-kołobrzyskij i już zatym łod 1992r, biskup-synior tyj diycezyji. Dziyń skorzij jesce, tak na łodwieczerz, łodprawiōł mszô we gryfnyj bazylice św. Sabiny na Awentynie, a z rańca, ło rozwidnioku bōło już Śniym gorzij i zemrziło Mu sie na drōdze do wywołanyj kliniki Gemelli, kaj tyż i nasz polski Łojciec Świynty łocy zawar. Latoś pizło by Mu aże dziewiyńćdziesiōt szejść lôt, we czyrwcu fajrowôłby siedymdziesiōnt trzi lata łod wyświyncyniô Go na ksiyndza ... „Rzućmy pruskie śmiecie – chyćmy polskie kwiycie Ślazacy-Polacy już od wiekōw przecie.” To śpiywôł kejsik Stanisław Ligoń, Karlik z Kocyndra. Kej Jimu sie zemrziło we piyńćdziesiōntym szczwôrtym roku, côłki Ślōnsk ślimtôł, a kej Go chowali na katowickim smyntôrzu kole Ślōnzôkōw: Arki Bożka i Emanuela Imieli, to aże kielanôście tysiyncy ludzi Go wiydło na tyn kiyrhow ... Abo tyż i maluśke łokno na piyrszym sztoku. Wiesna, lato, podzim, zima, zawdy we tym łoknie kukała nôjprzodzij jego fajfka a niyskorzij fresa ze srogim fusiskiym. Dlô kôżdygo miôł dobre słowo, z kôżdym poradziōł gryfnie pogôdać ... piyńć lôt śleciało, kej łokno je ciyngiym zawarte, niy ma starzika, tego istego starzika dlô wszyjskich nôs łochyntoli ze côłkigo familoka ... Piyrszy Farorz ze naszyj „Jōzefki”. Dusza cowiek, Paweł Czaja. Jak chodziōł po kolyndzie, to niy jednymu biydôkowi przed wojnōm poradiōł do kropielnicy złocioka lebo marka wciepnōńć; nigdy niy czekôł aże mu fto do reweryndy, do kabzy cosik wciepnie ... trzinôstego paździyrnika pizło szejśćdziesiōnt trzi lata, kej go Pōnbōczek do sia napytôł. Śtyrdziyści dwa lata tymu nazôd poszôł we swoja łostatnio cesta inkszy Farorz, tyż srogi duchym Hanys Nita ... Siedym lôt tymu nazôd mōj piyrszy kapelōnek łod kapistrantōw ks. Szpunar, już na kościylnyj pynzyji, tyż sie ze tego świata wykludziōł tam na wiyrch, tam kaj niy kôżdymu to pisane ... Co tam wiela gôdać. Wszyjskie znôcie takich kapelōnkōw, starzikow, dziecka, kere mieli dziepiyro żyć a już sōm na smyntôrzu, kamratōw, kamratki, jesce samotne, ale tyż i te wydane, kere jesce dziecek niy łodchowali, tyż naszych karlusōw, kierzy już ze gruby nazôd do dōm niy prziszli ... Chnet bydzie dzisiôj ćma. Jô sie zicna przi łoknie i kukna na ta moja „Jōzefka” i na mōj smyntôrz, kaj już mô swōj plac i Starka Klara, i mōj Tatulek Jorg, i Mamulka Rōłza, i już łod śtyruch lôt moja roztomiyło Świekra, i kaj – tak sie terôzki medikuja – tyż mie kejsik pochowiōm. A côłki smyntôrz, choby ci te gwiôzdki na niybie, blynduje tymi maluśkimi światełkōma, te wszyjskie świycki tyn jejich swōnd ciōngnie aże sam do mie na trzeci sztok, tyn nowy krziż, ze świyckami naobkoło, i wszyjsko to blikuje choby te Pōnbōczkowe gwiôzdki na tym côrnym niybie i corôzki cichszij, corôzki tyż srogszy jankor, tela sam jich bōło, a już niy ma, już wykludziyli sie na ta drugo zajta, tam skondyś sie już niy wrôcô, kaj je i możno lepszyjsze życie niźli sam nōm zrychtowali ... kaj bydzie lepszij ... eeee tam, stary dziamdziała ...

Halloween ...

I niy kciôłech ło tym gôdać, nale tak ci mie to dopolōło, iże musza sam chocia ino spōmnieć ło tym. Bo, tōż mōmy jużcić richtik choby w Americe. Mockach już ło tym rzōńdziōł, ło tych wszyjskich Walyntynkach, św. Patrikach, roztomajtych cudzych fajerach. A łōńskigo roku, tak jakosik na dziyń przed Wszyjskimi Świyntymi przikwanckołech ci sie na ździebko sztajfnych szłapach i ślegnołech na szeslōng, coby sie moja staro niy kapła, iżech niy je monter. Przecamć ci mi słepać blank niy „wolno” (a jak gôdôł ficywyrt we lazarycie: kej niy wolno – no, to wartko!). Aż tu narôz, jak niy gruchnie muzika (sōm szlagcojg to cheba mog i szyby we elzinym wertiko szczaskać ), a jakiesik ci tam szarpidrōty niy nasze pieśnicki ku tymu wiskajōm, chocia tyż ze srogim larmym. To ci jece bōło małe piwo. Tak na łodwieczerz gawca ci sie, a sam wele naszyj klopsztangi na placu skokajōm jakiesik cudoki. Na łeby powrajżowali bele jake roztomajte larwy zbajstlowane ze ... bani. Ludzie, małoch hercszlaku niy dostôł. Lejza ci na dōł na plac i gryfnie pytōm : – Suchejcie nō łochyntole pierōńskie, cōż ci to sie samdo dioska dziyje ? – Panie Ojgyn – rykli łorôz te łoszkliwe gizdy – co wy to przedwojynny, i niy miarkujecie, iże dzisiôj mōmy halołin (Halloween)? Anō, możno niy blank przedwojynny, ale kiż pierōn tyn jakisik diosecki halołin – myśla sie – i ida ku Myrcikowi, ftory mô cera we Irlandii. I łōn ci mi dziepiyro pedziôł , iże to ci je take hamerikańske świynto (choby ci te nasze starodôwne polske Dziady) przi kerym bajstluje sie roztomajte gupoty, na fresy sie wkłôdô bele jake larwy i robi sie larmo na côłki karpyntel. Nō, ja ... terôzki wszyjsko muszymy choby afy podrzyźniać, co ino capi letkim auslynderskim, hamerikōńskim cuchym. Ale, do tego, to jô ci sie już na isto, prôwdōm blank niy przibadōm i tela !!! A tak blank na łostatek, coby mi żôdyn niy pedziôł, iże jô ino sam jankor i srogo żałość po naszych starodôwnych prziwykach flyjguja, rzykna tak jak kejsik tyż to tyn nasz Jan ze Czarnolasu pisôł: „Nie porzucaj nadzieje, Jakoć sie kolwiek dzieje: Bo nie już słońce ostatnie zachodzi, A po złej chwili piękny dzień nadchodzi.” Tak sie tyż terôzki medikuja, że to boło by na tela, trza ino jece we pyndziałek i wtorek (ja, przi Zaduszkach tyż!) deptać na nôjbliższy smyntôrz, i jece kōmuś ta świycka łoświycić, jece jedyn pociorek zerzykać. Tōż chowcie sie, trefiōmy sie na kiyrchowie

Lajstnōńć sie jajca...

Jedna istnô spytała sie rōłzczasu jednego grajzika, starego czowieka: ̶ Po wiela sprzedôwôsz pōn te jajca? Stary przedowacz łodpedziôł ze jankorym: ̶ Po 50 ceskich za jajco, proszą wôs paniczko. Tōż tyż baba rzykła: ̶ Wezna sześ jajec za dwa piōntka abo łodyjńda i niy wezna nic! Stary przedowacz łodpedziôł łōnyj ze rułōm: ̶ Mogecie paniczko sprawić sie te jajca po cynie jakô sie winszujecie. To je dobre napoczniyńcie dlō mie, bo dzisiôj niy skalōłech jesce ani jednygo jajca a potrza mi skalić co niy bōńdź, coby wykôrmić familijô. Lajstła sie tōż tyż ta baba jajca po cynie jakô kciała i łodlazła fōrt ze gyfilym, iże ze tym grajzikym wygrała. Wlazła do swōjigo sztramskigo, gryfnego autoka i pojechała do moc sztramskigo restaurantu ze swojim przocielym. Łōna i łōnyj przociel łobsztalowali to, co ino łōnym sie zakciało. Weckali ino ździebko i łostwiyli na tiszu spōrô czyńś ze tego, co łobsztalowali. Wziyni rechnōng... côłke śtyrysta złociôkōw. Baba łostawiōła kelnyrōwi piyńćset złociôkōw a włōściciylōwi tego sztramskigo restaurantu pedziała, co rest to dlô ōłbra na lepsze, taki trinkgeld. Ta gyszichta moge wydôwać sie blank ajnfachowô dlô włōśiciyla sztramskigo restaurantu, nale festelnie niysprawiydliwô dlô przedowacza jajec... I je pytani: Po jakymu zawdy muszymy udowôdniać, iże mōmy macht, moc nad biydokym, kery przedowô kaufmanowi to, co ino mô do forszlagowaniô? I po jakymu sōmy szczodrowbliwe wobec tych, kerzi bali niy potzrybujōm naszyj hōjnōści? Kejsik kajś przeczytôłech: „Mōj łojciec miôł zwyk kupować towôr łod chudobnych po srogachnych cynach, mimo iże niy potrza mu bōło tych zachōw. Lecy kedy, co i rōłz bulōł łōnym wiyncyj. Bōłech we szoku. Rōłzczasu spytôłech go: ̶ Po jakymu to robisz tatulku? Mōj tatulek łodpedziôł: ̶ To je dobrōczynnōś, miyłōsiyrdzie łowiyntô we gōdnoś, synecku.” Ja, jô wiym, miarkuja, iże wiynkszōś Swôs niy udōstympni tyj wiadōmōści, nale jeźli sōmeście jednōm ze tych łosobōw, kere poświyńciyli swōj czôs na czytanie tego do terôzka, tōż udōstymnpnij chowieku tã historyjô. Możno zasiyjesz dobre ziôrno? Ojgyn z Pnioków

Kartofle, kartofle...

Łojciec ze swojim synkiym handlujōm kartoflōma po roztomajtych zidlōngach. Jak zawdy wjyżdżajōm na plac i wrzescōm: – Karofle! Kartofleee! Ze drugigo sztoku wychylōła sie modo baba i rzōńdzi, iże winszowała by sie... – A wiela wōm paniczko potrza? – Anō, śtyry miechy! – Synek! Deptej na wiyrch! – gŏdŏ łojciec. Na wiyrchu baba sie pytŏ: – A wiela byda musiała zabulić? – Anō, jak dlŏ wŏs paniczko, to uczyni 200 złociokōw. – Hmmm, niy mōm tela, ale sōm łōni panoczku już majoryntny, dorōsły, mie tyż nic niy brakuje, to możno jakisik nōmerek, jakesik wartke dupczyni? – Anō, musiŏłbych pogŏdać ze fatrym. – Nale, nale, wiedzōm łōni panoczku, sōmeście już majoryntny, to po jakego pierōna pytać łojca? – Jŏ jednakowōż kciŏłbych sie fatra spytać... – Nale po jakiymu, panoczku, po jakiymu? – Bo wiedzōm łōni paniczko łōńskigo roka przedupczylichmy kajsik kole 8 tōn naszych kartofli! Ojgyn z Pnioków