Piyrszy dziyń lata...

Gryfnô powiarka (tela co niy po naszymu): „Gdy święty Jan łąkę kosi, byle baba deszcz uprosi”. Kuknijcie! Juzaś baba. Nale styknie, bo terôzki ze blank, nale to blank inkszyj zorty. Łōńskigo roku kole świyntego Jōna berołech sam ło tych wszyjskich zwykach skuplowanych ze łostatkiym wiesny i napoczniyńciym lata. Za śtyry dni bydymy mieli juzaś lato. Jake łōne bydzie, niy idzie terozki pedzieć. Nale sie napocznie i szlus. A kej świynty Jōn to sobōtki i noc świyntojōńsko we keryj wszyjsko sie moge przidarzić, wszyjsko je myjglich, i wszyjskie – dôwnij, dôwnij – na to niy poradziyli sie doczkać. Już we szesnôstym wiyku jedyn istny, kery sie mianowoł Marcin z Urzędowa szkryfloł bōł cosik telkigo (jô to po naszymu rzykna): „U nôs we wilijô świyntygo Jōna niywiasty fojery polyli, tańcowli, śpiywali, dziobła w zocy i we rzykaniu mieli”. I polyli srogie fojery bez kere niyskorzij modzioki skokali, bo wszyjskie na isto wierzyli, co po telkim skokaniu bez łogiyń i po tańcowaniu nic, nale to nic niyszczysnego aże na bezrok do świyntego Jōna przidarzić sie niy moge. I jesce jedne. Bez ta fojera nojlepszij bōło fukać, skokać pôrami. Telko pôrã, kej już przekopyrtła bez ta sobōtka, bez ta blandera mōgła sie niyskorzij na côłkô noc stracić we lesie abo we stodole. Miarkujecie ło czym jô sam gôdōm, pra? Nō, i ciepali na rzyka (niy do jakigosik rybnioka) wiōnki ze świyntym łogniym, coby tyn łogiyń poszoł aże do morza podle powiarki: we świynty Jōnek ciypnym na wodã wionek. Ta nôjkrōtszo noc, łod starego piyrwyj, łod zawdy, jesce pokiel Jōn Krzciciej sie niy uplōncnōł, bōła na iste dziwoczno, połno uciechy, muzyki, tańcowanio, chichranio, szpasu i ...zbereźnictwa. Kej ci już wszandy przikludziyło sie krześcijaństwo, kapelōnki zwekslowali te ludowe świynto ze Jōnym Krzcicielym, coby jakosik zakôzać tego pogańskigo chacharstwa i – jak to mōndroki godajōm – „zeksualnygo rozpasania”. I chocia zwekslowali patrōna wiela tam sie niy zmiyniyło. Modzioki dalszij bajstlowali uciechy i balangi „biesōm nôjmilyjsze, a Pōnbōczkowi łobmierzłe, yjklich”. Gryfnie to naszkryfloł telki mōndrok-poeta, kery sie pisôł Kasper Twardowski. Wszyscy na rozpust jako wyuzdani Idą bylicą wpoły przepasani. Świerkowe drzewa zapalone trzeszczą, Dudy z bąkami jako co złego wrzeszczą; Dziewki muzyce po szelągu dali, Ażeby skoczniej w bęben przybijali. Włodarz jako wódz przed wszystkimi chodzi, On sam przodkuje, on sam rej zawodzi. Za nim jak pszczoły drużyna się roi, A na murawie beczka piwa stoi. Co który umie każdy pokazuje, Ten skacze wierzchem, płomienie strychuje, Ów pożar pali, drudzy huczą, skaczą, Aż ich dzień zdybie, to wżdy się obaczą. Napoczynali sie tyż roztomajte wrōżby. Tela co jô dzisioj niy byda tego spōminôł a ino byda rzōndziōł ło roztomajtych czarach, czarownicach i heksach, coby już do łostatka łostać przi babach łod kerych żech dzisioj napocznōł. Tak ci to już łod zawdy bōło, iże wszyjsko co czowiek niy poradziōł spokopić, co niy poradziōł sie gynał wytuplikować, chorōbska, umiyranie, gradobicie, ulichy lebo łogiyń łod pierōna, kery poradziōł i côłkô dziedzina zgorać, ściepowoł to na roztomajte czary i czarownice, heksy. Nale, tyż te czary mieli czowieka hilfować łode złygo, łod wszyjskigo co niyszczysne. A heksy, nikej heksy. Tyż już łod dôwiyn dôwna furgali w lufcie na mietłach, na hercōwach, na niyckach na wszyjskie gōry, kere byli glacate, znaczy łyse. I eźli to bydzie Monte Calwo, Chaumont, Kahlenberg lebo naszô Łyso Gōra, wszandy tam te heksy wyrobiali do kupy z dziobłami breweryje i ludziskōm na paskuda, na łostuda, i hilfowali sie słōweckami: „Płot niy płot, wiyś niy wiyś, ty nôs diosku niyś”. Fto bōł mōndrok, opaterny to suchoł tego Marcina z Urzędowa, kery na sōm łostatek szesnôstego wiyka rzōndziōł, co chabiny, asty ze sztachlokōw do kupy ze liściōma powtykane bele kaj we łoknach, we dźwiyrzach czary i jakesik inksze gusła łodegnajōm. Nale, mōmy chnet, za pôrã dni ta świyntojōńsko noc i napocznie sie te lato. Napocznie sie wtynczos, kej ci je nôjdugszy dziyń i nôjkrōtszo noc. Bez ta noc za dôwnego piyrwyj wszyske frele, dziołchy i samotne ciepały wiōnki na woda kaj bōła jako rzyka, a kaj niy – to ciepały bele kaj na trowniol. Terôzki tyż poradzōm stracić te wiōnki i to niy ino we ta jedna noc (nō, i niy ino samotne). Niyftore to sie dziepiyro we marcu na bezrok spamiyntajōm po basisku tak wele „Zwiastowanio Pańskigo”. Nō, możno krōm tych dziołchōw, kere sie za takigo zawalaca – z kerym wiōnek straciyły – wydajōm. A i niyskorzij dyciś możno być i tak nikej u Zefla łod Gerliszki. – Wiysz Marijko, we śniku zdało mi sie, iżech kipnōł – pado Zefel do swojij staryj. – Niy gôdej, tocieś cheba zarôzki dostoł sie do piekła, niy? – A dyć niy Marijko. Bo jak mie ino świynty Pyjter łoboczōł to zarôzki wziōn mie peramt, pod paża i pedziôł: ty Zefel pōjńdziesz do nieba, bo jô znōm twoja starô !!! Nale, fto tam jesce boczy ło tyj świyntojōńskij nocy, ło wiōnkach i ło skokaniu bez fojera ? Ojgyn z Pnioków