Naszô gôdka...

A jô na isto mōm pierōnym rôd pisać po naszymu (mocka tyżech roztomajtych już gyszichtōw napisôł, i durch i jednym ciyngiym pisza), i idzie pedzieć, iże ze tym mojim pisaniym je jak... ze słepaniym. Bōł taki Julian Wieniawski, kery tyż blank ci mōndro napisôł bōł kejsik, iże: „Z gryzmoleniem tak jak z trunkiem; zakosztujez – wstrząśnie tobą albo i zemdli; pociągniesz drugi raz – miło... trzeci raz – błogo ... czwarty – bardzo miło ... piąty – jezcze milej! .... i aniś się spostrzegł, jak ni stąd, ni zowąd nałogowym zastałeś pijakiem.” I jak to stare ludzie gôdajōm: jedyn mô rôd grziby, inkszy łogōrki a nôjlepszy – łod łorganisty cery. A jô mōm rôd pisać, i rôd mōm naszô ślōnsko mōłwa, bo tak na isto je mojōm rodnōm gôdkōm, przi nij nauumiôłerch sie łod Starzikōw i Staroszkōw moresu i wyćwiki. Mōmy na isto szykownisto naszô, samtyjszô ślōnskô gôdka. Ludzie jōm piastujōm, tropiōm sie ło nia, eźli sie kajsik ta gôdka niy zapochōni, niy potraci. Ale tyż trza spomiarkować, iże ta naszô rodnô gôdka, to niy ino łozprawianie, gôwyndzynie naszych Starzikōw i Staroszkōw, ale tyż i to, iże modzioki, corôz terôzki mōndrzyjsze – idōm za mōłdōm, za postympym, za fōrtszritym, i blank jim jedno jako gôdajōm. Jim blank do palicy niy przilazuje, coby sie tyż tropić gôdkōm łojcōw i starzikōw. Terôzki jim niy styknie lecy jakô telewizyjô abo radijok. Łōnym niy nastyknōm cajtōngi, ksiōnżki i bele co. Modzioki muszōm mieć kōmputry, mobilnioki i telewizyjô (coby ło kinach niy gôdać) kaj wszyjsko poradzi wyfurgnōńć na wiyrch... take – jak to terôzki sie mianuje – 3D. Za bajtla toch bajstlowôł bryle ze jednym łokiym modrym a drugim szarłatnim i zeza forhangu łoświycało sie dwie fōncle takich samych farbōw jak szkła we brylach a podstawiony karlus, zdôwało sie, iże furgo we lufcie, ja we lufcie... I żôdyn niy miarkowôł, co to je jakesik 3D. Terôzki ale tyż bele kaj, prziszła takô mōłda na naszô fajnistô, ślōnskô gôdka. Wieluch je takich moc srogich angyjberōw, dōmorōsłych „jynzykoznawcōw”, kerym sie zdô, iże wszyjske filipy pozjôdali, i ino łōne poradzōm po naszymu gôdać. Znôcie taki klugszajsrōw? Anō, pewnikiym, iże znôcie, tela, co je jich corôzki wiyncyj i corôzki barzij sie bele kaj roztopiyrzajōm. Choby ino we tym internecu, kaj idzie bez miarkowaniô sie i bez szterōngu szkryflać wszyjsko, co ino do jejich – niy zawdy mōndrygo – filipōw wlejzie. Poradza wymiarkować, poszkopić, i mōm we srogij zocy, take ferajny jak naszô „Danga”, znacy sie Tôwarzistwo Piastowaniô Ślōnskij Môwy, abo „Pro Loquela Silesiana” (Towarzystwo Kultywowania i Promowania Śląskej Mowy), czy tyż na łostatek Instytut Ślunskij Godki, bo Łōni tam na isto trôpiōm sie ło ta naszô gryfnistô ślōnskô gôdka. Ale je ci tyż naobkoło mocka roztomajtych rajcōw i mōndrokōw, kerym sie zdô, iże inō łōni poradzōm po naszymu gôdać i pisać. Trefiōłech kejsik we internecu na jednego istnego ze hamerikōńskij Floridy, kery wypokopiōł, i do łostatka zbajstlowôł, jakosik samōdziylnô Republika Silesia (Republica of Silesia – Republika S’loonsko). Tak ci tyż winszbildy i marzyni ślōnskich „separatystōw” sie ziściyli, na te bogi, ino we internecu. Ale tyż tam ci wypokopiyli, co bydōm pisać blank inakszij niźli sie samtukej u nôs na Ślōnsku pisze; bydōm pisać po hamerikōńsku. Bo to bezmać ino we Hamerice żyjōm jesce prawe i richticzne Ślōnzôki. I już ci sie tyż znodli zarôzki samtyjsze ludzie, ftore – jak to zawdy u nôs we Polsce – napoczli choby jake małupice nachmachować tych hamerikōńskich Ślōnzôkōw. Nō ale, to już blank niy mōj cyrkus, i niy moje afy, i niy ma sie co kokocić i aufryjgować. Blank inkszōm zortōm sōm bajstlowane bele kaj roztomajte internecowe radijoki, ftore sie reklamiyrujōm słōweckiym „ślōnske” łodmiynianym bez wszyjske możebne „deklinacyje”, łosoby, i co tam jesce. Niy nastyknie ale tym wszyjskim mōndrokōm jednygo... naszych rodnych ślōnskich słōwecek. Jim sie zdô, iże kej ino wrajżōm słōwecko pierōnie, abo zwekslujōm literka „a” na „o” to już wszyjsko je richtik i na isto po naszymu, po ślōnsku. A tak prôwdōm, to tyj naszyj szykownistyj gôdki szło sie naumieć ino dōma łod naszych starzikōw i staroszkōw. I niy byda możno za tela wynokwiôł, bo mōm ci tam i richticznych kamratōw we tych roztomajtych radijokach (wiynkszōściōm we Miymcach), ale przitrefiyło mi sie tyż, iże po jakijsik mojij łozprôwce puszczōnyj we jednym ze tych miymieckich, ślōnskich radijokōw jakisik suchôcz spierōniōł jednego z tych, ftorzi wiydli audycjô, iże blank niy poradziōł mojij gôdki spokopić, bo bōło w nij za tela... ślōnskich słōwecek, ftorych tyn istny blank niy poradziōł spokopić. Ale, ale... Tak jakosik zarôzki po drugij wojnie przikludziyło sie sam ku nōm (niy ino do Chorzowa) pôłno roztomajtych Goroli. Śniymi to zawdy niyskorzij bōła uciecha, jak ze tymi , ftorzi markiyrujōm, co sōm Ślōnzôkōma. Przeca same to poradzicie spokopić. Jedne sie moc starali – inksze niy – coby sie przibadać do tyj naszyj gôdki. Bōło ci tyż skuli tego mocka szpasu. U nôs we werku robiōł ci jedyn Gorol łode Lublina. Blank łōn niy poradziōł zmiarkować, co tyż mu jego majster ciyngiym gôdô i pedziōł mu bōł kejsik tak: – Majster, wy tak gryfnie po waszymu (znacy po naszymu, pra?) gôdôcie, a jô bych sie tyż kciôł przibadać, naumieć tak gôdać. Mogã przijńść do Wôs, to byście mi ta gôdka ździebko wyeklerowali, wytuplikowali? – Dobra, synek – pado majster. – Wejźniesz jakô dobrô halba, przijńdziesz ku mie, nō i bydymy po ślōnsku gôdać. – Raduja sie festelnie, panie majster, ino... rzyknijcie mi, co to je ta halba? – Jezderkusie! Môsz prawie synek. Co to je halba na dwiuch? Przismyc zarôzki côłki liter i bydzie wszyjsko klar! A usłyszołech tyż kejsik we radijoku sam u nôs, we samtyjszym radijoku (niy byda mianowôł we jakim) jednego bezmać na isto richticznego Ślōnzôka, kery miyniōł, co samtukej na naszym gryfnych Ślōnzeczku, ślōnskij gôdki ludzie sie uczōm ino... na dole, na grubie. Tōż to już bōła na isto stopierōńskô gupota. Ale poszło ci to w świat i terôzki niyftorym łoszkliwcōm radszij gôdać, co tam gôdać, ciepać choby flapsym roztomajtymi żadnymi słōweckōma, bo ino takich poradziyli sie po naszymu naumieć, tam przi fedrowaniu wōnglô, i to niy łod prawych Ślōnzôkōw, ale łod roztomajtyj zorty werbusōw. Bo richticzny Ślōnzôk niy sklinôł. Kej już zapierōnowôł, to musiôł być do łostatka łozgzukany. Jesce za blank starego piyrwyj – jak zawdy berali moja Starka Klara – dziecka by sie niy łopowożyli przi łojcach, starzikach abo ino przi jakisik cudzych pedzieć niygryfne słōwko jernika, jezderkusie, co ło pierōnie sam niy spōmnã. A i jesce jô ze bracikiym, kejby nōm sie cosik takigo bulkło, wypsło, to by my zarôzki łod mamulki łoberwali lapōm abo kopyściōm bez rzić. Nō, nō... rzić tyż niy szło przi majoryntnych pedzieć, abo – niy dej Pōnbōczku – cosik spōmnieć ło dupie. Żôdyn tyż ze tych łojcōw mojich kamratōw, kerych łod malutkości bocza, kerych znôłech jesce łod trôwniola, wtynczôs tyż ci blank niy sklinali przi dzieckach. I niy bōłoby sam ło czym rzōndzić kejby niy to, iże terôzki dziecka poradzōm tak sklinać, tak pierōnić, iże niyjednymu starymu prykowi, nikej jô, uchole poradzōm uświyrknōńć. Ja, jô miarkuja, iże terôzki i we kôżdyj telewizyji, i we bele jakich cajtōngach idzie sie tych wszyjskich żadnych i fest grubelackich słōwecek naumieć. A, tyż i te mode, niełopiyrzōne mamulki i tatulki łod siydmiuch bolyści, niy zważujōm blank na to, co tyż jejich dziecka poradzōm wypiytnościć. Miarkujecie, co jô tak krajzujã, metlōm i łomylōm bele kaj i nałobkoło. Bo kca dōjńść yntlich do tego pierōna. Jake to ci je gryfne, szykowne i prawe ślōnske słōwecko. Tym „pierōnym” idzie wypedzieć wszyjsko (co sam niyrōłz’ech już tuplikowôł), idzie pokôzać, iże tyż cowiek je nerwyjs, idzie kôzać komuś gibnōńć sie, i idzie tyż je wstyrknōńć lecy kaj jak te słōweckô: łōnacyć. I kajsiś żech wycytôł, co jesce kajś we latach dwadziestych zeszłygo wiyka jedyn nasz ślōnski karlus, Gōrnoślōnzôk ze Bytōnia sklinôł na łōwczysnygo prezidynta Republiki Weimarskij marszala Paula von Hindenburga i mianowôł go: pierōnym łognistym. Łapli go szandary, powiydli do gyrichtu, kaj winowali go ło ubliżowanie prezidyntowi. Tela, co sōndca niy bōł isty, co tyż te słōwko gelduje, co tak na isto kciôł tyn bytōński karlus pedzieć. Napisôł ci łōn do tego prezidynta eźli łōn sie czuje festelnie sponiywiyrany, cy jimu tyn Bytōniok jako możno ubliżowôł, kej go mianowôł: pierōn? Na to wszyjsko grôf Hindenburg łodpedziôł „kurz und bündig” znacy krōtko i knōłtlowato: NIY! Nō, i tyn karlus wylôz niywinowaty ze tego gyrichtu. A na łostatek idzie gryfnie rzyknōńć za naszym tyż ślōnskim karlusym, za istym jednym mōndrokiym, kery sie Heinz Olesch mianowôł: „Czy ciężko jet, gorąco albo zimno z głębi uczuć moich wyrażam uczucie, smutek lub żal słowem mocnym i dosadnym niezwykłym i radosnym "pieronie" a lżej jet mi na sercu.” Nō, tōż ale dejcie se pozōr, iże niy styknie pedzieć, napisać – pierōn i zatym sie festelnie przi wszyjskich asić, co sie poradzi gôdać po naszymu, po ślōnsku. Tyj naszyj szykownistyj i galantnyj gôdki trza sie bez duge lata uczyć, i to nôjlepszij w dōma łod Starzikōw i Staroszkōw abo łod zwiykowanych sōmsiôdōw. I to by bōło ło tyj naszyj gôdce we keryj jô mōm rôd pisać, a to nôjredszij skuli mojich kamratōw, kamratkōw i côłkigo przocielstwa, ftore lecy kedy mie jesce we tym radijoku posuchać a we internecu (i we mojij ksiōnżce) poczytać.