Ło ślónskich pierónach...

Dó nôs, Ślónzôków przilgło ci już na zicher słówecko: PIERÓN. We côłkij Polsce gôdô sie na nôs: „To sóm ślónske pieróny”, abo inakszij: „Juzaś ci sie sam przikludziyli te ślónske pieróny.”
Aji same Ślónzôki, kiej to usłyszóm, blank sie tymu niy prociwiajóm, bali i śpiywajóm sami ło sia: „Jô ślónski pierón spod Bytónia ....”.
Miano „pierón” przijimô sam roztomajtô wymółwa, cwek. Za starego piyrwyj bóło przeklyństwym. Eźli ftoryś ze naszych Łojców napocznół ci po naszymu „pierónować” – Mamulki rzóndziyli:
– Ustóń sklinać, bo niy wylejziesz ze samygo spodka piykła!
Abo tyż jesce inakszij:
– Chopie! Jak ty przed dzieckami wyglóndôsz? Pónbóczka sie niy strachosz!
Mode pokolyniô Ślónzôków corozki mynij, mało kej gôdô: pierónie. Wszyjske modzioki (dziołchy tyż, możno i barzij łod synków) przyjńszli już na zowcite przeklyństwa, napoczynajónce sie na literecka „k”. Te, ftore boczóm jesce piyrwyjszy jynzyk starych berkmónów, szmelcyrzy, szkaciorzy gynał ci miarkujóm take ałsdruki jak:
– A na pieróna mi to ...
– A pierón go tam wiy ...
– Cóżysz to za pierón śniego? ...
– A ki pierón? ....
– Pierón na pierónie niy łostanie ...
– Za żôdnego pieróna tego niy znôjdziesz!
– A, pierón by mi to kôzôł ...
– Nó, niech go pierón prasknie (szczeli)! ...
Stare ludzie gôdali tyż jesce pieśliwie „pierónek” wiynkszóścióm do maluskich chopców:
– A to ci dziepiyro pierónek!
– Jak jô ino tego łoszkliwego pierónka chyca ...
Inkszóm zortóm sóm wszyjske formy przimiotnikowe: pieróński, pieróńsko, pierónowo, zapierónowanie (pieróńsko pogoda, pieróńske porzóndki, take ci zapierónowane czasy) ... Kajniykaj gôdało sie tyż jesce „pierónica” ale możno czyńścij pieróńskô baba.
Samtyjsze ludzie, ftore sztyjc wciepowali do gôdki słówecko pierónie (ale niy we złóści) niy prziwiónzywali do tego żôdnyj szpecijalnyj wôgi. Juzaś cudze (gorole) łodbiyrali te słówecko nikiej szterowne, dróżniónce przeklyństwo. Łozprawiali taki fal jak to kiejsik we Lyndzinach kapelónka, ftory lajziół po kolyndzie, gospodôrz prziwitôł słóweckóma:
– Szczyńść Boże, farorzycku! Witóm Wôs piyknie ... Ale, pierónie, niy łoklupujcie tak tych waszych szczewików łod śniyga, ino wlazujcie rajn!
– Gospodôrzu, a czamu tak sklinôcie? – pytô ksióndz.
– Ale, bogać tam! Przeca jô blank niy sklinóm farorzycku ...
Ta łozprôwka gynał łoddôwo znaczyni słówecka „pierón” dlô godajóncego i dlô suchajóncego. Przinoleżałoby sie barzij pomedikować skany tela tych naszych ci „pierónów”, tela tych „pieróńskich” łokryślyni u Ślónzôków? Polôk, ftory bez cufal bydzie zaskoczóny wiadómościóm, kieryj sie blank niy spodzioł, abo kiero wkludzióła go we sroge zadziwiynie gôdô:
– O mój Boże! abo krótko: – O Boże!
Gynał tym tuplym rzóndzóm inksze nôcyje:
Miymiec gôdô: – Mein Gott!
Francuz – Mon de Dieu, Mon Dieu!
Italijôk – Dio mio!
A Ślónzôk juzaś – Ło pierónie!
Wytuplikować to idzie tak: Dugo skorzij przijimania krześcijaństwa bez Polska na dziydzinach, kaj miyszkali plymia słówiańske łoddôwali czyść roztomajtym bóżkóm. We pasie, ftory sie cióngnie łod Czech, bez Ślónsk, teryny górnyj i strzodkowyj Elby, łobszary skuplowane ze Odróm, Pomorze Zachódnie aże po wyspa Rugia zamiyszkiwali Słówianie Zachódnie, Ślynżanie, Serbołużyczanie, Obobryci i inksze jesce. Plymia te łoddôwali czyść Perunowi, bogowi pierónów i rzgmotów, i sprawcy niyba. Dló łoddôwania czyści tymu Perunowi łobiyrali ludzie szczygólne miyjsca: hyrbliki, gróniczki, gróndziki na jeziórach, take gôje porośniynte wiykówymi dymbóma ... Takim ci nôjbarzij wywołanym miyjscym na Ślónsku bóła góra Ślęza pod Wrocławiym łod kieryj miano przijón Ślónsk. I to Ślónzoki mianowali Peruna – „Pierónym”. Ło tym pisôł już kiejsik dôwno nasz Karol Miarka we jejigo „Klymynsowyj górce” tak:
„Pagórek ten nosił nazwę Górki Piorunowej, którą lud okoliczny za bardzo świętą uważał, bo na jej szczycie stały posągi dwóch bogów, którym z daleko i szeroko lud składał ofiary. W tej bowiem okolicy panowało bałwochwalstwo. Prawda, że już od dawna, a mianowicie od czasu apostołowania świętych Cyryla i Metodego – około 870 r. chrześcijaństwo w tej stronie szerzyć się poczynało, ale dopiero w 966 r., gdy cała Polska przyjęła chrzest wtedy i nasza kraina należąca do Polski przyjęła naukę Chrystusa; mimo to jednak w wielu miejscach, mianowicie między górami, lasami, jeziorami trwało jeszcze dość długo pogaństwo, zanim zupełnie wykorzenione zostało”.
Nó, i tak tyż do dzisiôj u nôs na Śłonsku łostoł tyn côłki PIERÓN!