Wilijô ... cheba nôjszykowniyjszy dziyn we tym pónbóczkowym kalydôrzu. Tyn dziyń nôjbarzij sie możno we żywobyciu pamiyntô. A mie, to Wilijô kupluje sie zawdy ze roztomajtymi wóniôczkami ... kiej sie ino spómna jakosik ważnô (dló mie) Wilijô to zawdy móm we nocholu wónianie....
Moja piyrszô Wilijô, ftorô już gynał bocza (bółech możno piyńć-szejść lôt stary). Szykownisto jedla ugarnirowanô glaskuglami, janielskimi wosami, alóminiannóm lametóm. Kajniykaj powtykane, prziprzóngniynte świycki, wiszóm tyż na nij bómbóny, pierniki, glancowane futermyjloki i – dló nôs ze bracikiym nôjsrogszô uciecha – wónderkerce, znacy zimne łognie. Ku tymu pod tóm chojnóm farbisto papyndeklowô betlyjka kupiónô bez Mamulka u starego Frąckowiaka na Krziżowyj, ftorô niyskorzij my poskłôdali do kupy ze Łojcym.
I wszandy wónianie apluzinami i citrółnami. Ja, wteda we piyńćdziesióntych latach szło je erbnóńć, choby ino ze „unrapakytów” abo tyż łod familijantów zeza granicy (ze Miymiec lebo Ynglandu skany niyftore wojôki niy wrôcali sie nazôd do dóm). Niy parszczónym kaperym, tyż niy makówkami, moczkóm abo siymióniôtkóm ale wóniało wszandy apluzinami i ... smóndym ze tych zimnych łogni, wónderkerców.
Ślecieli trzi-śtyry lata (niy poradza terôzki tego zmiarkować) i juzaś Wilijô. Ale blank inkszô. Już niy szmektne wóniôczki łod jôdła, chojny, świycek ale cuch. Tatulek mieli tego łoszkliwego „raka” i wszandy bóło czuć tym choróbskiym. Ja, capióło choróbskiym, chocia my ze bracikiym nic sie niy sprawowali. Taki ci jankor ino bół wszandy, cuło sie jak ta śmiyrtka krajzuje i tyn .... cuch, sztich tego choróbska. Na bezrok, we marcu Tatulka już snami niy bóło.
Zatym juzaś Wilije mynij abo barzij szczysne. Możno niy tak bogate jak terôzki, ale zawdy szło wywóniać nasze ślónske jôdło. Parszczóny na maśle (skorzij na margarinie abo ceresie) kaper, wóniôczka świyżo upieczónego kołocza a ku tymu na isto szmektne wónianie zupy grzibowyj do kupy ze rybnóm. Kajniykaj we siyni cióngło uwarzónóm kiszónóm kapustóm ze grzibami. To, co szło przed i przi Wiliji wywóniać łostowało na lata we boczyniu.
Niyskorzij żyniacka i piyrszô moja Wilijô na wsi, u szwigrów. Łod dwiuch dnioszków wóniało we izbach świyżóm jedlóm, ftorô sióngała aże do gipsdeki i sianym. Ale nôjbarzij mi ci uwiónzgłó we pamiyńci wónianie wandzónki. Szwigerfater bół masôrzym i u niygo na Gody musieli być swojske wuszty, wandzónki i co tam jesce. Tatulek mojij Elzy rychtowôł to wszyjsko już dwa-trzi tydnie skorzij ale, iże miôł tyn swój wyndzok na górze, po wszyjskich ci izbach cióngło smóndym, ftory bół zapowiydzióm masnych maszketów. A i łostało mi do terôzka wónianie łociypki słómy, ftorô styrcała we winklu paradnyj izby ku srogij zocy i reszpektu dlô chleba. Na stole tyż styrcôł jedyn frajny talyrz na przidawek tela, co niy dlô zabamóncónygo, zapodziónego i głodnygo wandrusa ale – jak to tuplikowała elzino Starecka Bolcia – dlô samygo Pónbóczka. Bo tyż festnie ważnym zwykiym bóło akuratne zasztrabowanie dźwiyrzy, coby bez jakisik cufal do côłkigo łobyjńścio niy wlazowała, niy wryła sie biyda. Ale wteda tym tuplym na blank dugo łostowała wóniôczka.
Jednego roka zakciôło ci nóm sie ze mojóm Elzóm wykludzić na Gody i Zilwestra do Uheroków, do Budapesztu. Tam tyż Gody sóm fajerym, kiery kupluje ludzi wszyjskich religiów a i ku tymu tych, ftorych sie mianuje „miyłośnikóma świónt” a kierzy niy prziwiónzywajóm k’tymu wôgi żôdnyj kónfesyji. Tydnie skorzij Godów mianuje sie podle raje: papiórzannym, brónotnym, strzybnym i goldowym. We goldowo niydziela ludzie króm sprzóntaniô, schrónianio tyrajóm po sklepach za sprawónkami, i coby sie na łostatek lajstnóńć chojna nó, terôzki to już ino plastikowô. Ale wszandy wóniało takim ichnim narodnym maszkytym „szalocurym”, takimi pralinkóma, kónfektóma nafolowanymi łorzechowym, marcipanowym, wanilijowym dzióniym. We hotylu „Budapešt” (kaj my dwa tydnie miyszkali) wóniało ci jesce festelnie makowo-łorzechowóm sztrudlóm, ichnim kranckuchym, skwarzónym gusiokiym i madziarskim wywołanym na côłki świat winym zorty „Tokaj”. Do samyj wieczerzy wilijnyj szynkowali nóm jesce zupa rybno ze siedmiuch zortów fiszy, rozinami i côłkimi kirszami. Wóniało fajniście ale ... coby mi to smakowało ....
Wartko ślecieli latka, umrziła moja Mamulka i mój szwigerfater, elziny Łojciec. Świekra przekludziyła sie dó nôs do Chorzowa ale niy poradzióła ci sie sam do Jeji nowygo pomiyszkaniô przibadać. Jak ci to móndroki gôdajóm: przeca niy lza przeflancować starych stromów. Sakóm-pakóm uzdali my ze mojóm Elzóm, co na Gody i Zilwestra 1996 roka wykludzymy sie do Krynicy. Wyjechać fórt na friszny luft, daleko łod jankornych spómniyń .... coby sie do sia przibadać. Tam, we tyj Krynicy, we szykownym pynzjónacie mieli my ci narychtowanô Wilijô, wieczerzô wilijno. Szykowniście wónióncô chojna, jedla garniyrowanô jak wszandy srogimi glaskuglóma, lampeckóma (świycek przeca już żôdyn niy płużi), roztomajtymi bóntymi szlajfami, papiyrzannymi lyńcuchami i cym tam jesce. Wieczerzô wilijnô jak wszandy tela, co na isto niy poradza sie spómnieć wonianiô jôdła jake ci nóm tam narychtowali. Ale łostała jedna wóniaczka. Już po wieczerzy (szlus bół kajsik kole łósmyj na wieczór, bo przeca te dziołchy, kiere tam bedinowali, tyż mieli swoji familije) ta nôjważniyjszô kucharyjo naciepała do pieca na gluta, ftorô już ino ledwa sie miziyła, mocka chabinków i pyrści, coby bez côłko noc wóniało lasym i fojerkowym smyndym. I tyn smónd cióngnół ci sie za nami aże do Chorzowa. Wtynczôs tyż ta moja nieboszczka Świekra piyrszy rółz łod pôruch miesiyncy sama sie łozwała i rzykła gryfniste słówecka, iże wszandy gryfnie ale dóma nôjlepszij.
I szłoby sam jesce mocka wóniaczków spóminać ale same to przeca miarkujecie i boczycie, bo przeca kôżdy snos mo te swoji łod malyńkości, łod dzieckowych lôt umiyłowanie wóniaczki, ftore kuplujóm sie ino ze Godami, ze Wilijóm.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
ojgyn@interia.pl