Na ślónskô nóta ...

Wiycie! Bez łostatnie pôrã lôt jeżech we festelnym sztichu, móm – jak to prziflostrowane Ślónzôki, a tak po prôwdzie gorole gôdajóm – miyszane uczucia. I blank niy poradza spokopić skany sie to biere.
Bo lato, łóńske lato i załóńske lata majóm to do sia, iże choby grziby po dyscu wylazujóm ze bele jakich winkli „artysty estradowe”, coby sie juzaś pokôzać szyrokimu, ale blank łogupiałymu póblikóm na roztomajtych binach pod sagim niybym. Zawdy idzie przecamć ustawić, narychtować skłôdanô bina abo skorzystać ze tych już istniyjóncych, nôjczyńskij we roztomajtych miyjskich parkach, tych tak terôzki modernych grinanlagach. Rychtuje sie wszandy roztomajte festy i lampartyje pod mianym ślónskich.
Ło wykónawców niy ma procnie, niy potrza szpecijalnie ło to zabiygać i fest posyrować, bo przeca mómy jich sam u nôs sporze, côłke hormije, i to łóne zaobycz zabiygajóm ło kwolba i popularnóść. Móm sam na myślónku muzyki, ftore zajimajóm sie própagówaniym, szyrzyniym ślónskich szlagrów.
Do terôzka żôdyn niy łocyniôł tych jejich wystympów i paradów podwiyl we sobota 13 lutego niy napocznół sie I Festiwal Śląskiej Piosenki. Fachmóńske „jury” we kierym byli Michôł Smolorz, Marian Makula i mój kamrat jesce ze szkoły muzycznyj Grzegorz Spyra łocyniajónce „artystów” daleke ci bóło łod pódziwu i łocałbrowaniô. Pedzieli łóne wrółz, co te „ślónske piyśniczki” niy tak do łostatka bieróm cosik ze ślónskich korzyni i wiynkszóścióm ło nich, ło tych śpiywkach żôdyn sam na Ślónsku nic niy słyszôł. Za to chyntliwie roztomajte łochyntole śpiywali wszelijakij zorty „hajmaty”, znacy melodyje blank żywcym zerzniynte ze miymieckich szlagrów do kierych lecy jake, pożôl sie Pónbóczku, poyty szkryflajóm (bo niy piszóm!) czynstochowske rymy, pôłne ci libeźnych i fest rzywliwych słówecek ło jakjisik ci tam niyłokryślonyj tynsknicy i pójńściu ku łostatkowi, ło przemijaniu.
Wiycie, móm sam już deczko zwiykowanych sznapskamratów, sómsiôdki i sómsiôdów, ftorzi po wysuchaniu niykierych śpiywek snadnie wymianowali tytulki i artystów pôruch śpiywek nadôwanych kiejsik we miymieckojynzycznyj audycyji Radia Luksemburg we wczysnych latach szejśćdziesióntych zeszłego wiyku z kierych jedyn „artysta” (Pónbóczku łodpuść mi tyn grzych!) poskłodôł, skuplowôł (he, he ...) „śłónskô piyśniczka”.
Jô miarkuja, co kôżdy kce jakosik na ta swoja sznita z tustym przidubnóńć ale niy styknie wzióńć melodijô, naszkryflać jake czynstochowske sztrofki ze wciepniyntymi rajn pôróma ślónskimi słóweckóma, coby to zarôzki bóła naszô, rodnô ślónskô śpiywka. Ślónzôki znane sóm z tego, iże majóm radzi sie bawić i kôżdô przileżitość jes blank dobrô ku tymu, coby łozpowszychniać ślónskô gôdka i kultóra ale niy idzie tego robić tak ci już blank frechownie.
Nó, a nôjlepszyjsze to sóm te „artysty” (Pónbóczku jesce rółz łodpuść mi tyn grzych), ftorzi z jesce srogszym cugym ku robiyniu za afa, wystôwiajóm na tych binach zwykowe, ślónske ... jółdlowanie.
Ludzie! Widzieliście kajsik samtukej na placach wele naszych familoków jakich chopców (dziołchy) ftorzi łod dzieciynctwa, łod trowniola już ci jółdlujóm? Uważowanie, majnóng, iże kôżdy Ślónzôk łod malyńkości, łod łochrónki jółdluje, jes tela we wercie, co miyniynie, iże te jółdlowanie wypokopiół jedyn Rus, ftorymu jego chopske klyjnoty chyciół canrad i beztóż napocznół śpiywać tak zbytkównie moduliyrówanym klangym. Zali spóminka ło tych kółkach zymbatych jes ino blank starym wicym, to te nasze „artysty” (Pónbóczku łodpuść ...) jółdlujónc na côłki karpyntel miynióm, iże razinku w tym łoka mrziku łozpowszychniajóm łod dowiyn dôwna ślónske a niy – jak by to móndrok zmiarkowôł – bajerske prziśpiywki. Ku tymu tyż musowo tańcujóm prziplańtane ku nim mode, szykowniste dziołchy we bajerskich klajdach ze westami i chopcy w takich zielyniatych krótkich galotkach na hółzyntryjgrach, we tych bajerskich lyjderhółzach i tyrółlerhutami na palicach.
Wszyjske tyż ale śpiywajóm ze takigo modernego „playbacku” a natynczôs jejich „wystympów” łozprawiô sie niywymyślate, grubelacke „ślónske wice”, ftore ze richticznym ślónskim szpasym blank niy majóm nic spólnygo. We tych wicach kôżdy Ślónzôk jes zaobycz cepiatym yntóm i ćmiylym, i nic żôdnego niy łobłajzi, iże niyskorzij takim tyż cabalatym iptóm razinku jes pojzdrzany we inkszych rygiónach kraju i jes przi tyj przileżitości gróntym dlô roztomajtych ci gorolskich kocyndrów i zatiryków.
Ja, jô miarkuja, co terôzki jes we mółdzie flyjgowanie, piastowanie tyj naszyj „ślónskij kultóry”, pokazôwanie ślonskij klimy ale, ludzie, to musi być robióne ze gowóm. Te „ślónske klimaty” wkludziyli niydôwno na nasze rodne biny dwie samtyjsze stacje telewizyjne i jedna radijokowô do kupy ze fyrmami, ftore na gwôłt (to jes terôzki we mółdzie) wydowajóm platy ze tóm fałesznóm ślonskóm muzykóm. I podobô mi sie, móm rôd Gang Marcela, ftory śpiywô: „Ja jestem stąd ...”, bo przinôjmnij niy markiyruje ślónskij gôdki ale śpiywô łod serca. Tela, iże blank niy poradza spokopić, co mô spólnego ze naszóm dómowiznóm „chór niywolników” ze ópyry Nabucco Giuseppe Verdiego. Idzie sie naumieć naszyj gôdki we śpiywkach Ewy Prochaczek ze jeji „Kreplowym bluesem” ale juzaś suchanie łozprôwek, takigo na isto fandzolyniô ( bezmać po ślónsku) na Ślónskij Gali Biysiadnyj (w „Spodku” we môju, a we telewizyji – we siyrpniu) to już bóło blank ło rzić łoztrzaś. Wieluch ci tam ino markiyrowało, iże gôdô po naszymu; udało sie ino Wojciechowi Gąsowkimu zaśpiywać jedna sztrofka śpiywki po ślónsku.
A kaj indzij juzaś gorol z Kielc poprawiô, prości na binie i we telewizyji gôdka nôs, Ślónzôków i uczy ku tymu nôs gôdać po naszymu. Chop zie Kielc! I tak po prôwdzie, to ci niyftorych na isto niy idzie zdziyrżić.
A bez côłke lato niy szło we zapióntek wylyjźć na szpacyr, coby niy natrefić na jakisik ślónski fest, na kóncyrt pod mianym „ślónskich klimatów” a wszyjsko to blank ajnfach ino „kicz i sztampa” przi zajdlu piwa za rube pijóndze.