Nó, tóż mómy na karku Wielkanoc. I zawdy bóła łostuda, kiere świynta sóm ważniyjsze: Gody lebo Wielkanoc? Mie tam jes blank jedno, bo móm rôd i jedne, i druge fajrować. A jesce spómniôł mi sie taki ausdruk skuplowany ze naszymi móndrokami na Wiejskij we Warszawie: „Chopy! Szluknijcie cosik bez te côłkie świynta, ale ... niyskorzij wytrzyźwiyjcie!!!”
Nó ale, miało być ło świyntach. Spómnijcie sie jak to dôwnij bóło? Cowiek lotoł choby gupi łod masarza do piekorza, łod kónsómu do zieloka. I tak durch. Kiej znod już ci kajsik apluziny łod Fidela, to bół rôd choby mu fto nowy fligerek lajstnół. Po szinka to sie już łod nocy stôło, a u piekôrza to na tydziyń przodzij chlyb sztalowało. A terôzki co? Na samyj Krojcce to cheba ze śtyry masarze sóm a sklepów kaj idzie sie lajstnóńć apluziny, citrółny i inksze maszkyty jesce wiyncyj. I tu mi sie spómnioł taki jedyn wic skuplowany ze świyntami:
We koszycku na Świyncóne trefiyli sie dwa jajca.
„Coś ty jes take markotne? – zagaduje jedne jajco do drugigo.
„Anó, wiysz, bo mi tak jes troszycka gupio, kiej sie spómna jak my chichrali sie we grudniu ze tych kaperow, kiere rychtowali na Wilijo”.
Nó ale, to bół wic a jô sie już trôpia, iże po tych świyntach byda pôrã kilo spaśniyjszy. Wielkanoc, to tyż skorzij spówiydź i coby mi żôdyn niy gôdôł kapelónkowi we suchatelnicy:
– Wiyncyj grzychów niy pamiyntóm i ... niy za wszyjske żałuja!!!
A kiejsik do takij wielkonocnyj spowiydzi prziszoł u nôs do „Józefki” farorza Nity stropióny, usiotany wandrus. Klupie tak na te dźwiyrka opaternie, coby go tam fto usłyszôł.
– A cego to ty kcesz synu? – pyto sie farorz.
– A boczycie mie to, pamiyntocie farorzycku? – gôdô ździebko zachrapociały wandrus. – To jô jes tyn maluśki Jółzel ło Majzlinyj, kieregoście łapli jake dwadziyścia pôrã lôt tymu nazôd we zegródku, kiejech pichnół wóm pónki, cześnie, sztachloki... Daliście mi wtynczôs pôrã złotków i pedzieli: „Idź synu i niy grzysz wiyncyj!”
– A, ja, dyć co pamiyntóm – lachnół sie Nita. – Ale to już jes pôranôście lôt! A co cie dzisioj sam dó mie przikludziyło, mój synu?
– Nó, kciołech wóm farorzycku gryfnie podziynkować – wandrus dôł Nicie kusika na graca. – I kciołech sie jesce spytać eźlibyście mi jesce rôz niy borgli tyż pôrã złocioków????
Nó ale, kiej już Wielkanoc, to tyż muszóm być spóminki naszych starecek, naszych staroszków, kierzy jesce te wszyjskie zwyki fyjgujóm. Trefiółech na siyni jedna takô dziewiyńćdziesiynciolytniô sómsiodka, kierô mi napoczła berać cosik ło wielkanocnych świyntach.
– Wiysz Ojgyn, dziwoczne to świynta, bo we wiesiynnô wesółość i uciycha łozkwitajóncygo łod nowa życiô kuplujóm sie jankorne nutki, medikowanie ło naszyj ludzkij „kondycji”, takie ci tam driny we sia medikowanie i – nikiej to ftosik gryfnie pedzioł – juzaś sztaplowanie, ścibiynie tego wszyjskigo, co sie bez côłki rok kajsik potraciyło, kajsik nóm ze tego życio pitło, i kajsik we tym życiowym gzuciu za szczysnym falym, za złociokami zapodziôło. A wszyjsko to skuli tego łostatnigo tydnia. Wielkanoc, to tyż – jak już we szóstym wiyku gôdôł papiyż Gregorz Wielki – na isto zocnie: „Solemnitas Solemnitatum, co na nasze znacy: „uroczystość uroczystości”.
Srogi post, kiery zahaltowôł gupoty karnewalu i zapustów, mómy forbaj, zbyte. Wieli Pióntek i fajer srogij soboty ze świyncyniym jôdła tyż mómy za sia. Ale tyn tydziyń skorzij wielkanocnyj niydzieli – gôdô moja Starecka – bół zawdy festelnie nerwyjs i festelnie sie wtynczôs rychtowało wszyjsko, co nôjlepszyjsze do jôdła. Kołoczów, babów, wusztów, jajec i ... cego tam jesce. Napoczynało sie to wszyjsko łod niydzieli palmowyj, łod świyncynia palymek ze wiyrbnych, byrkowych, gruszpónkowych, kalinowych astów do kupy ze sosnowymi i ze wacholdra. Trza ino bóło dôwać pozór, coby tam we tych palymkach niy bóło łosiki lebo topola, bo te stromy byli jesce łod starego piyrwyj nacechowane, potympióne. Podle starodôwnygo beraniô – jak to mi eklerowała Starka – wszyjskie stromy take jak: sosna, cis, jałowiec, lyska, wiyrba ślimtajóncô, kieryj łod tego czasu asty wisieli i ślimtali „łzami jutrzenki” i wino, stropiyli sie tym umrzitniyńciym Pónbóczka na krziżu i wekslowali abo farba, abo dozwolali na wyciskanie ćmawego, cerwonego zoftu, kiery niyskorzij mianowali „lacrima Cristi”, znacy krew Krystusa. Ino topol, to bół taki strom, kiery pedziôł, co: Krystys umar na krziżu za dioseckich grzyszników i skuli tego, topola ci psinco łobłajzi, bo jes na isto bez grzychu. Aji niyskorzij żôdne ze stromów – podug powiarek, berów – niy dało zwólo na to, coby tyn côłki Judasz Iskariota móg sie na nich łoiesić, a ino topol zezwolół coby sie łón na niym hangnół.
– I beztóż topol i łosika ciyngiym dyrgocóm przed Pónbóczkiym – gôdô naszô Starecka.
Fórt tyż dowo sie do palymki ptasi mlyko, jymioła. Nó ale – gôdô dalszij ze rankorym, ze lutościom naszô Starecka Jaśka – niy tako popyrskano jakómsik pozłótkóm nikiej to terôzki wszandy idzie sie lajstnóńć.
Nó, tóż ludzie! Fajrujcie gryfnie te mortwychstani naszygo Pónbóczka, dejcie pozór cobyście sie niy łobeżrali za tela i ... chopy, nôjważniyjsze! We śmiyrgust to chopy lejóm, szpluchtajóm baby a niy na łodwyrtka!!!
Dziękuję!
OdpowiedzUsuń