Łostatnie słówecka przed śmiyrcióm...

Bezmać wszyjske ludzie, skorzij swojij włóśnyj śmiyrci poradzóm rzyknóńć cosik takigo, co ne duge lata inksze bydóm pamiyntać. Zawdy cosik pedzóm, a niyskorzij we roztomajtych ksiónżkach, cajtóngach i... bele kaj, bydzie sie te słówecka powtôrzać. Napoczna łodymie, i to niy beztóż, cobych miarkowôł, iże łó mie bydóm tyż po mojim umrziciu mocka gôdać, ale skuli tego, iże i mie sie przitrefiół hercszlag i moje kamraty wrółz ze mojóm babeczkóm myśleli, iże już poszoł pod sosiynki. A bóło to tak:
Procnie jakosi te ślypia łozewrzić... ale blynduje... kaj żech jes? I czamu ta po biôłu tak ci na mie zaziyrô... Jezderkusie! Sztreknóńć sie... po jakiymu jô leża? Jôch miôł być już we robocie... A Elza co sam robi?
– Mómy go nazôd – kajsiś ze daleka słysza chopski, znôjómy głós...
Przeca jô leża na prykolu, na blank biôłym łobleczyniu... Kaj sóm moje szczewiki? Binder, hymda... co sie sam wyrôbiô?
A te szlauchy, rułecki i... zgôście te fóncle... niy to klara bez łokno blynduje... ale już forhang zacióngli, lepij...
– Kuknijcie panie Ojgyn na mie – wystrachany głós... dziółszynny... zaziyrô na mie... kaj jô jes?
– Nó, już przitómny, już jes nazôd ze tyj drugij zajty...
Nó, jescech niy do łostatka prziszôł do sia. Niy sztimowało mi, iże leża na prykolu, niy łoblecóny, jakeś cudze fresy na mie zaziyrajóm... jes i Elza...
– Co sie stało... kaj jô jes? Mogesz mi Elza pedzieć? Jezderkusie, a wiela to jes godzin, czamuch jesce niy we robocie, niy we werku? Kaj sóm moje szczewiki?
Miarkujecie? Kaj sóm moje szczewiki? To bóło wteda dló mie nôjważniyjsze.
To wszyjsko, coch skorzij napisôł, spómniało mi sie, kiejech przeczytôł fajny artikel Mathiasa Schulza (napisôł to do miymieckigo cajtónga Der Spiegel) i na isto skuplowało mi sie to i ze mojim hercszlagym, i tym, co ludzie majóm rade gôdać, kiej już majóm pójńść, kaj wszyjske pójńść kiejsik muszóm... drógóm wszyjskich ludzi...
Dugo, dugo jesce przed śmiyrcióm, kiej sztachniyńcie sie cigaróm sprôwiało mu mocka uciychy, Groucho Marx, majster côrnego szpasu, zawinszowôł sie, coby na jejigo dynkmalu bóło napisane: „Wyboczóm mi wszyjske, iże niy stowóm.” Mocka lôt niyskorzij, kiej już richtik dolazowôł do łostatka swojich dnioszków, tyn hamerikóński wicman i kocynder nie straciół blank pogody ducha i ruły. Kiej leżôł we lazarycie we Los Angeles ze zapôlyniym puc, wyszeptłôł zachrapociałym ale szczysnym głósym do ucha modszyj ło 50 lôt babeczki:
„Umiyrać, moja roztomiyło? To łostatniô zacha, jakô... zrobia!”
Eźli to jes prôwda? Eźli wiyrzić powiarkóm, wszyjske sroge tego świata żegnali sie ze życiym na szprymny i pómysłówy sztrich. Do historyji przeszôł na tyn przikłôd srogi zyjman sir Walter Raleigh, ftory 29 paździyrnika 1619 roka łoznôjmiół: „Eźli cowiek mô serce we włôściwym miyjscu, to blank niy mô znaczyniô, kaj jes gowa.” I we tyn sóm dziyń ta gowa mu łodkraglowali.
Cornelius Hartz, móndrok i wizynszaftler ze Hamburga pozbiyrôł do kupy kieladziesiónt takich wywołanych „łostatnich słówecek” i wylôł nóm – ludzióm ftorzi chyntnie czytajóm i suchajóm takich farbistych gyszichtów – kibel zimnyj wody na palice. Pokôzało sie, iże mocka takich wywołanych pożegnaniów ze życiym, to dziyło ajnbildóngu i fantazyji kolyjnych pokolyniów. Tak tyż sóm Archimedes, na łoka mrzik przed śmiyrcióm ze graców rzymskigo lygiónisty na ist niy wrzesknół: „Niy psowej, chopie, mojich kółek!” Juzaś łosławióne słówecka: „Więcej światła”, kiere miôł wypedzieć Goethe wandlowali sie ło jejigo dochtora, kiery ale bół daleko łod miyjsca, kaj umiyrôł poyta. Barzij sztimuje to, co pedziała jego niywiôstka, ftorô siedziała przi łóżku wiyszcza, iże Gothe przed samóm śmiyrcióm rzyknół ku swojij babeczce: „Podej mi swoja szłapka, kotecku.”
We naszyj historyji niy brak wziyntych łosobistóści, kiere łozstôwali sie ze tym ziymskim padółym we mało paradny sztrich. Larma wele siebie niy robiyli ani Marlena Dietrich („Ida samstónd”), ani Bertold Brecht („Łostôwcie mie we pokoju”). Hermann Göring, kiery 15 paździyrnika 1946 r we hereszcie społyknół cyjanek, poszôł z tego świata i wiszowôł wszyjskim: „Dobranoc”. Moc żôl, iże niy wlazło mu to do filipa skorzij.
Przikłôdów ale nôgłygo łolśniyniô i jakisik wyjóntkowyj głôdkóści mółwy jes zglyndnie niywiela. Do srogich majstrów mółwy przinoleżi zarachować cysôrza Józefa II Habsburga, kiery kiej już chnet blank leżôł na tym łóżu śmiyrci szafnół do kupy ze abzolutnóm szczyróścióm swoje lichucne łosióngniyńcia: Na mojim dynkmalu mô być napisane: „Sam leży cysôrz, kierymu niy powiydli sie żôdne przedsiawziyńcia.”
U inkszych juzaś zaślypiynie włóśnóm perzółnóm utrzimuje sie do łostatka. Taki ci hamerikóński pisôrz Theodore Dreiser, nó, autór niy nôjlepszyjszych powiyści, miôł bezmać wrzesknóńć na côłki karpyntel: „Szekspirze, tóż ja, jô przilazuja, przikludzóm sie ku cia!” Juzaś ło za tela srogim miyniyniu ło sia świadczy jamer cysôrza Nerona: „Jakiż ci to srogi artysta ginie!”
Ale, idzie tyż pedzieć, co starożytnie historikery poradziyli pośmiyrtnie łoszeredzić niyftorych swojich wrogów i wrażowali jim w gymby niydorzyczne ausdruki. I tak, na tyn bajszpil srogi cysôrz Tyberiusz miôł bezmać zyjńść z tego świata ze słóweckóma: „Biada! Zdowo mi sie, iżech sie... zesrôł!”
Ale do łostatka richticzne, sto procyntów richticzne sóm jednakowóż przekazy, ftore gôdajóm ło pogodzie ducha Antoniygo Czechowa, kiery na łoka mrzik przed kipniyńciym dopóminôł sie i nastôwôł: „Szampana!” Śmiało tyż idzie dać wiara szkowroźności i szwóngu Tomasza Manna, kiery łod swojich kamratów żóndôł: „Dejcie mi ... bryle!” a łoka mrzik niyskorzi zawar na zawdy swoji łoczy. Juzaś na krótko skorzij śmiyrci Karol May (tyn łod tych naszych dzieckowych ksiónżek ło Winnetou i Old Shatterhanda), ftory bezmać miôł głósić: „Zwiyciynstwo, sroge zwyciynstwo! Widza wszyjsko na różowo!”
Nó ale, blank tragicznie brzmiyli łostatnie słówecka Jamesa Deana , szauszpilera i naszyj modziokowyj legyndy, kiery zatrzas sie za lynkiyróm swojigo porsche we 1955 roku. Ciyngiym gôdali, iże tyn hollywoodzki szauszpiler sóm jes winowaty za tyn niyszczysny cufal ale tyn Hartz, ftorego spóminôł skorzij, wykôzôł, iże łón jechôł przepisowo, 55 milów na godzina. Łorôz ze bocznyj drógi wyjechôł autok. Mechaniker Deana, Miymiec Rolf Wütherich, kiery siedziôł wele Deana, łostrzygôł go, coby dôwôł pozór na tyn autok. James Dean wrzesknół jednakowóż ku niymu: „Tyn fric musi zahaltować. Przecamć ci nôs widzi!”