„Carmen” i ... sztepdeka ...

Moja Mamulka i mój Tatulek festelnie mieli rade suchać (i łoglóndać) óperówe szpektakle. Jô tyż to miôł rôd ale możno barzij mi sie widziała óperytka. Kiejsik szło sam u nôs we Chorzowie łobejzdrzić kôżdô operytka, ftorô wystawiała Operetka we Glywicach. Na ópera jechało sie do Bytónia, i do dzisiôj sie tam trza zaklechtać, coby mieć przileżitość łobcowaniô ze „Sztukóm” bez sroge „S”. Kaj jak niy we Bytóniu szło łoboczyć i posuchać „Tannhausera” Wagnera, „Pajaców” Leoncavalla (to ci miôł nôjbarzij rôd mój Tatulek), Rigoletto”, „Nabucco” i „Aida” Giuseppe Verdiego. Mie łod bajtla, szkolorza muzycznyj szuli we Chorzowie belónce sie poniykedy szykowny i sztramski „Chór niywolników” ze tyj ópery „Nabucco”. Nó i jesce na łostatek tyż we Bytóniu widzieli my wrółz ze mojóm Elzóm „Carmen” Georges’a Bizeta, ło kieryj to óperze kciôłech sam małowiela połozprawiać a to skuli jednego srogigo Warszawiôka Stefana Wiecheckiego-Wiecha (ło kierym żech sam już niyrózł’ech rzóndziół). Łón ci szykowniście łopisôł jedyn fal skuplowany ze tóm óperóm a jô to sam rzykna terôzki blank po mojimu.
Przitrefiyło sie mi to wszyjsko tak jakosik rok-dwa po mojij żyniacce ... nó, śtyrdziyści możno lôt tymu nazôd. Mocka sie wtynczôs gôdało ło tym, iże we Bytóniu wystôwiajóm wywołano ópera, ftorô sie mianuje „Carmyn”. I coby miyndzy kamratami (nó, niy wszyjskimi, ino tymi festelnie kultóralnymi) niy wyjńść na sorónia lajstli my sie bilety i wypuściyli sie na tyn szpektakel. Mojij Elzie, nie idzie pedzieć, wszyjsko sie podwiyl co, spodobało ... widziało ji sie. Szpaniolski tôrg, taki Wiycie, szaberplac we Sewilli, handlyry ze citrółnami i apluzinami wyszabrowanymi ze ichniyjszych „Delikatesów” – wszyjsko blank jak sam u nôs. Taki życiowy kónsztik, znacy sie. Bali moja Elza niy miała pretynsjów ło to, iże ta Carmyn łodbijô szaca, unteroficyjera dragónów jednyj mamlasiatyj dziołsze a ku tymu na siyła jesce kce sie przigôdać, zbałamóńcić samego kómandanta policyji, chopa zdô sie żyniatego. Chichrała ci sie, klackała i wobec bóła festelnie rada. Dziepiyro kiej sie dowiydziała, co ta côłko Carmyn to Cygônka – zdech pies! Łobróciyła sie rzicióm i blank ci niy kciała gawcyć na bina, zaziyrać, co tyż to sie tam dziyje.
– A co mie tam jakiesik cyganichy łobłajżóm – gôdô – same śmierdzirobótki, szmodry, smykoce i wandrusy, filujóm ino, kaj i co by sam pichnóć.
– Haźbiytko ty moja (bółech dziepiyro pôra tydni żyniaty beztóż tyż żech tak gryfnie jesce dó nij gôdôł), ty sie blank chybisz, przecamć to ci jes Cygônka arbajtujóncô, robi we fabrice cigarów.
Ale moja Elza niy kciała mie suchać. Rozłajzni sie ło to, iże jesce chnet po naszyj żyniacce jedna ci Cygônka prziszła do mojij Elzy, coby ji pokłaść karty i powróżić, i szykownisto sztepdeka, gyszynk łod mojij świekry ji zahabióła. Nad to, jô już dôwno to przepómniôł i terôzki we tym tyjatrze brónia ci tych Cygónów jak ino poradza. A tu ci sie prask robi na binie, krach i rojszpróng. Pokazuje sie, co ta côłkô Carmyn dziabła pitwokiym kamratka we tyj fabrice i zakochanô policyjô przimuszónô jes jóm do heresztu zakludzić.
Elza ino na to czakała. Żdugła mie okciym i rzóńdzi:
– Nó, i rzyknij mi Ojgyn, fto sam miôł prawie? Pieróńsko gizdula ze tyj twojij Carmyn, pitwokiym chlastô naobkoło. Wszyjske łóne take sóm.
– Haźbiytko roztomiyło, ty juzaś sie chybisz – gôdóm na to. – Przeca naszô Polska Ludowô we Nowyj Hucie, i we Hucie Katowice kielaset Cygónów przijmła do roboty i niy bóło takigo niyszczysnygo cufalu.
– Nó ja, ale haby, kradziyże sie przitrefiali!
– Przeca Huta Katowice to niy jakiesi ci tam zyminarjóm duchowne i niy idzie łod ludziów za tela wymôgać. W kôżdym bóńdź razie Carmyn śpiywô jak tyn nachtigal, łosmól ta sztepdeka i suchej dalszij tyj ópery.
Ale kaj tam. Terôzki dziepiyro napoczła sie nuchlać i do wszyjskigo sie przipiyprzać. A to, iże ji jes za gorko, a to artysty sóm za tela spaśne i paplate.
– Poduk mie sóm jak przinôleżi – gôdóm. – Wyrośnióne, urodne same we sia, jak to sie gôdô, przi kostyrach. Bali kiej i majóm deczko nadwôgi i tyngóści, to jes to ino ta łoszkliwe kabacynie. Rozłajzi sie ło to, iże we óperze bôwi drugda auslynderske publikóm i muszymy przeca pokôzać, jak sie piastuje i jakóm flyjgóm sie u nôs łotôczô kultóra i kómszt. Nasz artycha świadczy łó nôs. Ło naszym jôdle. A za druge Szpaniole sóm take mordziaste, wejź ino na tyn przikłôd tego jynerôła Franco. A tak we côłkości ustóńmy sie wadzić, bo już wszyjske ludzie naobkoło napoczynajóm syceć i pod fusiskiym sklinać.
Deczko sie moja Elza łopamiyntała, bali i płaczki ji sie we ślypiach pokôzali, kiej Don Jose – tyn unteroficyjer dragónów – bez ta niyszczysnô miyłóść pitnół ze policyji i chyciół sie szmuglu. Kaugómin, cwitry, suchy wuszt we tamesznym Zakopanym bez szwela przeciepowôł. Nic ci mu to ale niy spómógło, bo we krótkich abcugach ta Carmyna ciepła go dlô jednego całberkunstlera, kiery we cyrkusie na kalymbie abo na byku rajtowôł. Na przidôwek we takij spiyrce miyłósnyj, jak sie łóna łodwinóła, palicajt szłapami sie nakrół, chocia sóm bół chop jak sie patrzi. Taki ci łóna miała tympyramynt.
Tak we côłkości bóło co ujzdrzić i posuchać. Wszyjske artysty pylali swoje arije jak nôjlepsze wtynczôs szejściolampowe heterodyny ze siódmóm lampóm „prostowniczóm”. Balyt, zabranô sztafira, kómsztownô scyneryjô take, iże richticznô nôtura przi tymu wysiadô. Totyż publikóm – jak to sie gôdô – blank sfiksowała. Kwiôtki wnosiyli côłkimi koszami. Jednym słówym stopieróński szpektakel i forsztelóng.
Ino moja Elza wszyjsko na łostatku popśniyła. Kiej wyciepniynty unteroficyjer dragónów jako łobtargany łobrzympoł i ślapitkôrz ze pitwokym za pôskym we cyrkusie państwówym przed zaszlachtowaniym nôjszykowniyjszô ółperarijó „Skapniesz ze mojij rynki lampucero jedna!” zaiwaniôł na côłki karpyntel, moja starô wrzeskła:
– Nó tóż zaciukej jóm yntlich chopie! Zakatrup na amynt! ... Jes już pół jedynôstyj i ...pitnie nóm łostatniô banka do Chorzowa!
Nó, i same terôzki mógliście ujzdrzić, co poradzi zmachlować jedna pichniyntô bez cufal ze chałpy sztepdeka.