Autosztop ...

„Autostop, autostop, wsiadej bracie dalij hop.
Ruszô wóz, bydzie wióz, bydzie wióz nôs dziś tyn wóz.”

Ja, ja, i rzyknijcie mi, Wy, terôzki już stare knakry i zwiykowane mamzele, fto niy znô, fto niy pamiyntô tyj szykownistyj śpiywki, kierô śpiywała naszô szwarnô dziołcha ze Bytónia, Karin Stanek.
To bóło pierónym dôwno tymu nazôd. Bóło to zarôzki przi napoczniyńciu lôt szejśćdziesióntych. Jôch tyż grôł na gitarze (my ze kamratami Cygónym, ale blóndinym Szynalskim i Bolkiym Sznapkóm gôdali na gitara „piynta”), bo mi sie już pierónym zmierzło dudlynie i skrzipiynie na krzipkach do kierych ci to Tatulek, a niyskorzij Mamulka mie przimuszali. Grôłech do kupy ze jednym mojich richticznym kamratym Yjdusiym Jelónkiym. Lecy kedy przikludzali sie ku nóm jesce dwa braciki cwilingry ze Bielska (łóni tam we Bielsku ze tym mojim kamratym Yjdusiym chodziyli do Technikum Budowlanego), ftorzi wygrali taki kónkurs modych talyntów organizjyrowany bez muzyka, bez takô kapela „Czerwono-Czarni”. I chocia mieli, mógli łod zarôzki grać do kupy ze tóm kapelóm Czerwono-Czarnymi uzdali, iże nôjprzodzij muszóm erbnóńć matura a dziepiyro niyskorzij bydóm sie gracać za artystów.
We tym samym kónkursie wygrała tyż naszô dziołcha ze Bytónia, Karin Stanek i znôdła sie do kupy śniymi we galantnyj finałowyj dziesióntce tego I Festiwalu Młodych Talentów we Szczecinie.
Nó, i ło tym autosztopie kciôłbych sam dzisiej deczko połozprawiać. Mółda na tyn autosztop wypraskła nôgle i łorôz pokôzało sie, co modzioki kcóm na isto wandrować, rajzować po côłkij Polsce (ło cudzych krajach jeszcze sie wtynczôs za tela niy miarkowało, niy lza bóło). Kcóm łóni, te modzioki, poznôwać inksze dziydziny, kamracić sie ze inkszymi modziokóma we naszym piyknym kraju.
Bezmać tyn autosztop we Polsce wypokopiyli dwa sztudynty AGH Bogusław Laitl (ze Opolô) i Tadeusz Sowa. Już we 1957r wypuściyli sie łoba ze Krakowa naobkoło Polski. Zbajstlowali se łóni tyż szykownisty tagebuch tyj côłkij rajzy we kierym zarôzki na piyrszyj zajcie bół łokróngły sztympel Wojywódzkij Kómyndy Milicji Obywatelskij pod takim szkriftym tamesznego kómandanta, iże: „Stwiyrdzô sie, co sztudynt AGH łobywatel Laitl Bogusław i łobywatel Sowa Tadeusz, tyż sztdynt AGH we Krakowie, zgłósiyli swoja rajza naobkoło Polski autokami-autosztopym.” To bół taki dló nich łobiuch glyjt, coby ci jich milicjô niy ścigała. Wtynczôs jesce jejździóło sie kajniykaj „na łebka” ale to ino we miastach abo na blank krótkich turach.
Te dwa karlusy mieli fajrant piyrszego roku sztudiyrowaniô i piyrsze sztudyncke trzimiesiynczne feryje. Wtynczôs już kajsik we Hamerice, we tym łoszkliwym kapitalizmusie, już taki szimel rajzowaniô fóngowôł. Ale u nôs? Ło tym blank niy mógło być gôdki, coby tak blank ajnfach krajzować po Polsce. A łóni kcieli tak rajzować tela, co strachali sie tyj milicyji, kierô mógła jich we kôżdyj kwili zahaltować. Nó, i beztóż tyż nôjprzodzij poszli do tego kómandanta i byli festelnie zadziwióne, iże takô zwólô łod niygo erbli. I we pyndziałek 9 wrzyśnia sztartli ze Krakowa do Bytónia.
Niyskorzij take rajzowanie wlazło we mółda. Już na bezrok blank urzyndowo zorganizjyrowali „Autostop”, co bóło niypotkane, wyjóntkowe dlô côłkigo bloku wschódnigo. Snadne fyrtanie po côłkim kraju miało być takim erzacym wolności i słebody, ftory erbli mode ludzie. Ale tak po prôwdzie kôżdy bół zaryjestrówany – bez ksiónżyczki „Autostopu” kôżdy bół podyjzdrzany. Ta ksiónżyczka, ftorô trza bóło mieć przi sia miała driny kupóny ze gynał wyrachowanymi kilomyjtrami, ftore łostawiało sie szoferokowi. Na podzim, kajsik we półówie paździyrnika szoferoki, ftore nazbiyrali nôjwiyncyj tych kupónów, mogli wygrać fajniste nadgródy. Byli tam i waszmasziny „Frania”, łodkurzacze, radijoki abo i kristalowe blumazy. Łorganizatorym akcyji bóła (to ci bóła irónijô i festelny szpas) redakcjô cajtóngu „Dookoła świata”. I już wtynczôs gôdało sie, napoczło sie gôdać, co Polska to ci jes nôjwicniyjszô baraka we tym kómunistycnym lagrze, bo te polske ksiónżyczki poradziyli sie lajstnóńć i Madziary, i Pepiki ze dôwniyjszyj Czechosłowacji.
Jô tam niy bół za modzioka teli wandrus, jô bół barzij wygodliwy. Za to mój bracik miôł festelnie rôd wandrować, rajzować i krajzować po Polsce. Łón bez możno śtyry lata zarachowôł kajsik kole śtyry a pół tysiónca kilomyjtrów po wszyjskich cestach Polski i bół we wszyjskich dôwniyjszych wojywództwach. Mie ino rółz sie przitrefiyło wypuścić sie na tyn autosztop. Bóło to (już terôzki gynał niy bocza) we 1960 abo 61 roku. Bylichmy na obozie harcyrskim we Szumiradzie, maluśkij wsi na trasie Łolesno-Łopole pojstrzód gryfnych Borów Stobrawskich. Kiejsik, za pierónym starego piyrwyj bół to prynżny łostrzodek przemysłowy, za mojich czasów wieś we ftoryj miyszkało kajsik kole tysióńc chopa a terôzki bali i dwiesta tam niy żyje. Kiejsik tyntnióło ci tam życie a dzisiej cichóść przerywô łodgłós przejyżdżajóncych autoków. Tam tyż piyrszy rółz miôłech przileżitość skusić łorzechów wodnych, mianowanych kotewkóma, ftore cichtowali we sublu Smolnik. Te łorzechy mieli pierónym twarde szupy, ftore ale tyż wartko pukali, łozlazowali po wciepniyńciu na deczko do fojery. Bółech na tym harcyrskim obozie już drugi miesiónc, drugi turnus i ździebko nóm sie mierzło. Upytali my naszego kómandanta Tadka Przybyłowicza i łón dôł nóm zwólô, coby my sie na jedyn dziyń zrobiyli ausflug, szpacjyrfart .... autosztopym do Łopolô. Ale niy ma sie czymsik asić, bo tam a nazôd bóło to ino cosik wele piyńdziesiónt pôrã kilomyjtrów.
Co tyż ale przeżół na tym pôralytnim autosztopie mój bracik, to szłoby sam i ksiónżka napisać. Poradziyli chopcy celt na placu postawić ... ło szaroku stary cap abo barón łozwlyk go po côłkim łobyjńściu. Kiejn indzij za gorki łobiôd musieli farorzowi do mszy sużyć (bracik, tak jak i jô bół za bajtla kapistrantym). Ale przitrefiyło mu sie kiejsik spać na ... wytrzyźbiołce. Niy, niy coby łón i jego kamraty byli naprane, to niy. Ino już fest na wieczór, kajsik na Mazurach niy poradziyli ani za Boga łapnóńć żôdnego autoka i poklechtali sie do szczyrych i przocielskich milicjónerów, ftorzi dali jim zwólo, coby sie przespali na tyj tamesznyj wytrzyźbiółce.
Nó, i szłoby dalszij za tóm Karin Stanek pod fusiskiym sie pospiywać:
„Jadymy autosztopym, jadymy autosztopym.
Hej udôł nóm sie dzisiôj, wóz tyn i tyn szofer.
Choć dyszcz zaczynô mżić, nóm cesty biôłô nić
Uciekô sztyjc spod kół kalupym.”
Nó ale, tak po prôwdzie to łobyczajówość piyrszych lôt „Autostopu” stracióła sie, zemrziła śmiyrcióm naturalnóm. Napoczli krajzować po naszym piyknym kraju roztomajte hippisy i inksze podane na nich dugokudłe łochyntole. Łostatni rółz jaki anhalter pofómlowôł, pomôchôł ksiónżyckóm we 1980r. A na bezrok mielichmy już u nôs tyn łoszkliwy „stan wojynny” i niyskorzij już żôdnymu niy prziszło na myślónek, coby juzaś takô akcyjô napocznóńć.
Łodkludziół sie tyż i autosztop, kiej ino modzioki napoczli mieć inksze marzyni, i blank inksze ci jesce winszbildy. Chocia, możno niy tak do łostatka. Wiycie, łozprawiajóm mi kamraciô, co łod gryfnych kielanostuch lôt juzaś idzie uwidzieć przi cestach, przi chnet wszyjskich drógach przelotowych corôzki wiyncyj „autosopowiczów” .. nó, możno „autostopowiczków”, ftore zôwzicie próbujóm zahaltować, zaszperować a zatym i napasztować szoferoków, łosobliwie szoferoków we tych srogich TIR-ach. Ale, to już możno blank inkszô bôjka.



poduk „Nowej Trybuny Opolskiej” ze lipca 2010r