To już jes chopie z górki ...

Latoś, bez te gorke lato, piźnie mi szejśćdziesiónt łoziym piyńć lôt. Jes to możno w życiu kôżdego richticznego chopa takô szwela, za kieróm już jakosik na wszyjsko blank inakszij sie gawcy, inakszij zaziyrô. Ftosik ci drugda rzyknie:
– Galantnie sie chopie trzimôsz, aże dziw! Jak ty to chopie robisz, iże côłki świat sie weksluje a ty, chopie, blank niy?
Ja, ja, skwolki i kómplimynty szykownô rzec, ale tak prôwdóm, to ino ty chopie miarkujesz nôjlepszij kaj cie targo, co ci sztychuje, co ci dyrgoce a co ... już niy.
A czas jak rzyka, jak rzyka płynie, płynie czôs, juzaś śleciôł roczek a kiej już tak blank polekuśku deptôsz, stôwiôsz corôzki myńszy szrit. Ze dalyka mijôsz krach i ciźba, i czujesz chobyś tak na isto miôł mynij zorgi i utropy. Dziecka już sóm na swojim, i ino baba, psiôk i prózny dóm przipóminać ci bydóm, iże blank niy ma letko życiô biyg nôgle zwekslować jak sie kce. Kiejś chopie durch i jednym ciyngiym wodziół rej, procnie sztopnóńć na szlag i merknóńć, co to ci już blank niy te lata. Kiejś bół mody, kciołeś chopie zmiynić côłki świat, a dzisiôj jeżeś rôd, kiej sie zgibiesz i udô ci sie zwekslować fuzekle. I tyż corôzki czyńścij napoczynôsz chopie kukać do zadku ...
Łostatnie dni we Grecji. Stôli my ze mojóm Elzóm na Hymecie i zaziyrali my w dół na srogachne miasta Ateny i Pireus, na te miasta i zapłocia, na chałpki łozciepane jak tysiónce kostków po attyckij równinie. Na połedniu łozcióngało sie snożne, modrawe, latowe morze a na niym blade wyspy farby bimsztajnu a dalszij nad horizóntym styrceli góry Peloponezu. Pogódne, szykowniste, festnie majystaticzne: szukôłech we gowie jakichsik mynij zużytch przimiotników ale kôżdy zdôł mi sie k’tymu ubogi. Weźrok sióngoł kajsik przinôjmnij bez sto kilomyjtrów w dalekość, wszyjsko bóło przejzdrziste, szumne, przeświytlóne, łogromnucne, take jak hań tam przed wiekóma. We Grecji światło zawdy jes całbrowne, tak wszechłobycne, tak intynziwne i gwôłtowne, iże na doczkaniu spodobani, miyłóść skuplowanô ze niynôwiścióm. Niyskorzij, już we hotylu patrzôłech na atyński Plac Konstytucji (Platija Sindagma), plac trefów côłkich Atynów. Przipatrôwôłech sie czelodkóm szpacyrników i szlandrôrzy, biôłe hymdy, ćmawe bryle, sage łopôlóne ramia. Sycóncy szmyr unosiół sie znad tiszów kafyjowych wysiodków. Panowôł wôr choby latoś u nôs we lipcu a niybo bóło dalszij doskónale klar. A kiejech sie tak wychylół ze łokna i kuknółech na wschód mógech ujzdrzić tyn Hymet, na kierego wiyrszółku stôłech jesce pôrã godzin tymu nazôd, a jego zachódni spad liloworóżowe jak fijółek alpyjski. Ze drugij zajty nad chaósym dachów wznósióła sie masiwnô czôrnô zilwetka Akropolu. I kiejchmy ze mojóm babeczkóm we tyn łostatni wieczór wieczerzali spokopiółech jak to tyż tyn czôs wartko leci, przeciykô miyndzy palcyskóma choby woda z kibla nafolowanego dnioszkami do przeżyciô na tym niy nôjgryfniyjszym ze światów.
Bo przecamć życie spółczysne, to życie gibke. Niy idzie we teraźnich czasach smycyć za sia ciynżkij fóry „idyałów” i „rómantiki”. Kiej rajzuje sie fligrym, trza łostawić ciynżke bambetle. Poćciwô starô dusza bóła pasownô, kiej ludzie żyli langzam, poleku. Ale dzisiôj jes ci łóna za ciynżkô. Niy ma dló nij placu we fligrze. Możno to i bali żôl, ale niy idzie czegosik erbnóńć za nic, za psinco. Eźli sie mô rôd gibkość, eźli sie kce pożyrać srogô przestrzyń, niy lza na isto mieć przi sia dupnych pakytów. Nôjważniyjsze to gynał miarkować, czego sie tak yntlich kce, i być fertik za to zabulić. Kiej cowiek wiy gynał, co kce, poświyncô kofry. Mogesz ale cowieku rajzować we wagónie bagażowym. Niy spodziywej sie ale, iże bydzie ci ftosik w tym azistówać. I niy spodziywej sie tyż, co ftosik zabiere za cia twój ... klawiyr do swojigo dopldekra. I niy ma sam prôwdóm nic do śmiychu chocia ... bezmać fto sie śmieje tyn dugo, dugo żyje. Ale kiej sie dugo żyje, to niy ma chopie nic do śmiychu!
Niy tak dôwno bółeś chopie deczko po śtyrdzisytce, polekuśku siwiôłeś (abo robiół ci sie corôzki srogszy bauplac na palicy) i trôpiółeś sie skuli tych wszyjskich modszych, ftorzi przetwiyrali sie po twojim biórze i robiyli za blank myńsze pijóndze. A jakisik móndrok wypokopiół, co chopy łod śtyrdziyści piyńć do piyńćdziesiónt piyńć lôt stare sóm na isto nôjbarzij niyszczysnóm hormijóm wiykowóm. Te chopy tropióm sie bezmać fest ło starzyjóncych sie łojców, ło wydatki na dziecka i ... możno biyda na pynzyji, i wykazywajóm wszyjske łoznaki tego, co zwykło sie mianować krizóm strzydniygo wiyku: cni jim sie za uciychkóm kajsik na wiyś, sóm łóne usiotane, pragli by same sobie wypiykać chlyb, lecy kedy skapnie jim płacka ze ślypiów, łozpamiyntujóm przeszłóść nałónczôs sprawónków we jakimsik zupermarkycie, i czujóm taki gyfil rizika, letko szpana przi łobsztalowaniu wetów we jakimsik McDonaldzie abo we Pizza Hut. I kôżdymu z tych chopów znane mogóm być sztrofki Philipa Arthura Larkina, ynglickigo poyty ftory pisôł tak:
„Tyram cały dzień, potem piję, żeby zasnąć.
O czwartej budzę się w bezgłośny mrok i patrzę.
Za jakiś czas firanki ponakłuwa jasność.
Na razie widzę to co jest właściwie zawsze:
Nie znającą spoczynku śmierć, w tej chwili bliższą
O cały jeden dzień, śmierć, która poza myślą
O tym, jak, gdzie i kiedy będę sam umierał.
Nie pozwala na inne. Jałowe pytania,
Lecz groza śmierci, groza umierania
Ciągle na nowo błyska, dech w piersi zapiera.”
I ta śmiyrtka, tyn niyusiotany kośnik usiekôł go kiej mu pizło 63 lata, co niy łoznaczô, iże nigdy sie niy musiôł tropić jak prztwać bez duge lata ze knap pynzyjóm. Ale niy trop sie chopie, bo bezmać śtyruch na piyńciuch chopa zwiykuje aże do 85 lôt. I niy być w sztichu skuli tego, iże cie jesce zajimajóm mode frele a we badycimrze môsz nasztalowany radijok na Radio Piekary – tak majóm wszyjske chopy. I niy ma nic złygo we tym dioseckim „botoksie”, kiście piwa we kilszranku, we ciyngiym wkłôdanyj nowyj kiście do kilszranku, we niyuprôwianiu zeksu abo we łodkryciu, iże pierónym niy môsz rôd swojich łodnoszóncych zukcysy, majóncych darzyni i szczynśniyjszych we małżyństwie kamratów.
I jô to tyż miarkuja, tyż wiym ło tym, łosobliwie po mojim siyrpniowym gyburstaku, kiej mi pizło ... dziesiónt i pôrã lôt. I szłoby sam pedzieć za Janym Wołkiym, iże:
„Jes kaj szluknóńć
ale niy ma z kim.
Tóż tyż do achtlika dyrgoce mi już dusza.
Chocia pewnikiym jesce szluknółbych
Kiejby sie trefiół szynk
jak tyn szynk „Pokusa”.”
Ale tyż niy ma nic gorszyjszygo niźli te chopy, co to razinku czujóm sie we łobowiónzku jawnie ukazôwać swoja szwarnota, szykowność i mynskóść, paradziôrze, ftorzi kiej sie chichrajóm, to tak choby gryjźli łorzechy ... tyn stopieróński rechót ... Te dziamdziały wartko pukajóm i wyślimtujóm sie na cyckach piyrszyj natrefiónyj baby, choby bóła i żadnô jak noc przed geltakiym.
Spómniôł mi sie ale tyż inkszy dziyń, zimowy dnioszek. Niy ćmawy, kalny tóm razóm, jak mi sie zawdy przitrefiô, ale całbrownie farbisty. Gorkô klara na bezchmórnym niybie; kóralówe tify Dolomitów, ftore lyskali różowo, pómarańczowo i biôło nad stromami i śniyżnymi spadami. Sjyżdżalichmy na nartach bez sage modrzyniowe lasy. Śniyg mróngaty ciynióma stromów łozpościyrôł pod naszymi szłapami jak łogrómnucnô biôło-modrô skóra tigra. Światło słóńca bóło pómarańczowe pojstrzód tych bezlistnych astków, a we zwisajóncych brodziatych mchach mergrinowych jak morze. Sućki śniyg krzyńściół pod nartóma, luft bół ciepły, a ku tymu łostry. Kiejech wychynół ze lasa, sroge weliste skłóny leżeli przed niym choby łobrys całbrownygo ciała; jóngferski śniyg bół głôdkóm skóróm, letko mróngatóm we zachodzóncym popołedniowym słóńcu i mechcóncóm łod brilantów, lamyty i flitergoldu.
– Niy byda już nigdy taki szczysny – pedziôłech do sia, kiej sztartnółech dalszij. – Nigdy, chobych żół i sto lôt ... miôłech wtynczôs ... nôście, ale tak żech wteda czuł i tak tyż’ech myślôł.
„Kiej utropa ze kluczym môsz,
Trefić śniym do dziurki.
Ty sie wnuka pytôsz fórt
Ło PIN swojij kómórki.
Kiej rachujesz kôżdy grosz
Ze swojij „emeryturki”
To już niy ma co tu kryć,
To już jes z górki.”
Podanô śpiywka śpiywôł bez lato mój kamrat Zynek Laskowik, ftorymu tyż pizło gynał tela lôt, co mie. A iże my tyż kiejsik (we latach łoziymdziesióntych) wysłepali mocka gorzôły, tóż mi to na isto gynał sam sztimowało. Bo eźli to niy ma na isto z górki chopie:
„Kiej górami zdajóm ci sie
Lyśne pagórki.
Kiej szkrabka ciyngiym môsz,
Kôrmić wiywiórki.
I kiej dziołchy łobłopiôsz już
Jak łojciec swoji ”córki”,
Nó, tóż szkoda słów,
To już na isto jes z górki.”
Ja, ja chopie, niy ma sie co kminić sóm siebie aniś sie łobyrtnół, aniś sie spodziôł a sam na isto wszyjsko u cia kulwitô sie ... z górki. A tyn niy nôjgryfniyjszy ze światów ślazuje na psy, ale przecamć zawdy tak ci bóło. I kogo to jesce łobłajzi? Przecamć mómy kista zimnego piwa i pyndalujymy dalszij. Eźli ci jes ganc egal, to możno radszij ... niy!