Piastowani dziecek...

Jô już we mojich artiklach, roztomajtych łozprôwkach, mocka pisôł ło piastowaniu ale i wyćwice, jake sie przinôleżóm dzieckóm, i niy ino jim. Pisôłech na tyn przikłôd ło tym we gyszichtach: „Jak niy być soróniym” i „Eźli potrza modziokóm wyćwiki”. A dzisôj połozprawióm sam ździebko ło piastówaniu dziecek, ło jejich chowaniu.
My sóm wszyjsko przecam dzieciô tamtych łojców, łojców ze piyrszyj półowy dwadziestego wiyku. Tóż tyż posuchejcie jak to bóło:
Jô, moje braciki i rest śpikoli ze naszyj hulicy, przetrôwiylichmy te nasze dzieciynctwo na łobrzyżach miasta, kajsik na kraju dziydziny i bele kaj. Bylichmy chowane na taki szimel, ftory psychologóm śni sie zaobycz we fachmôńskich sumeryjach. Na te bogi, nasze łojce blank niy wiedzieli, iże sóm „patalogicznymi” łojcami dlô swojich dziecek. My tyż niy miarkowalichmy, iże sómy „patologicznymi” dzieckami. W tyj słódkij niywiydzy prziszło przetrôwić nóm we côłkości nasze dzieciynstwo. I terôzki spóminómy ze mankulijóm nasze pofyrtane lata 50-te i 60-te.
Wszyjske my przinôleżeli do zidlóngowyj rojberbandy i móglichmy bawić sie, używać na roztolicznych samtyjszych budowach. Kiej we platfus wbiół sie papiok abo szpymôl, mamulka go wycióngali i dezinfekiyrówali bolok wodóm ze kali. Na drugi dziyń juzaś targali my na ta budowali dalszij sie bawić. Mamulka niy dyrgotali ze strachu, iże sie pozabijómy. Wiedziała, co tatulkowy pôsek gynał poradzi nauczyć wszyjskich regli bezpieczyństwa na placu.
Niy wszyjske bajtle, spikole łajziyli do ochrónki, ale żôdne tyż łojce niy tropiyli sie, co bydymy – jak to sie terôzki szykownie gôdô – uniyskorzyni we łozwoju. Żôdyn tyż niy lôtôł za nami ze copkóm i halstuchym, i niy sprôwdzôł eli my sie za tela niy zgrzôli.
Ze wszyjskimi syjzónowymi choróbskami zmôgała sie naszô starka. Do jeji ringowaniô sie ze gripóm bół knóbloch, tyj ze szpritym i rubô pierzina. Dziynka tymu nigdy niy stwiyrdzóno u nôs zapolyniô puc abo anginy. Bali dochtór tyż u nôs niy bywôł, tedyć tyż niy miôł szanzy nic stwiyrdzić – stwiyrdzali to zawdy starka. I żôdyn tyż by sie niy łopowôżół zawrzić starka do heresztu za rôczynie dziecek szpritym, nôlywkóm na szpricie.
Do lasa deptalichmy zawdy, kiej ino mieli my na to szkrabka. Jedlichmy brusiny i bery, na ftore najscali skorzij sorniki abo ryżokudły. Mamulka sie niy tropiyli, iże wećkô nôs jakisik wilk, iże zarażymy sie ściykliznóm abo kajsik skapnymy, zatrzasnymy sie. Kiej my sie tam już zaklechtali, tóż tyż i nazôd pewnikiym wrócymy. Powrót po śćmiywku bół nadgródzóny... starzikowym pôskym ze koplóm ze drugij wojny światowyj.
Kiej juzaś sómsiôd łapnół nôs na habiyniu jabek, sóm wymiyrzôł nóm sztrofa. Sómsiôd niy gorszół sie na pichniynte jabka, a łojciec niy gorszyli sie ło zastómpiynie go we łobowiónzkach wychówawczych. Niyskorzij łojciec ze tym sómsiadym szli – jak zawdy – na laga piwa.
Żódyn tyż ci nóm niy pómôgôł we łodrôbianiu zadaniô dómowygo kiej już napoczli my pyndalować do podstawówki. Łojce stwiyrdzali, iże kiej już łóni skóńczyli szkoła, to tyż niy muszóm ku nij nazôd wrôcać.
Bez lato fyrtali my na rynerówach, abo na inkszych kołach nad rzyka abo jakisik rybniôk. Majoryntne nôs blank niy wachowali. Żôdyn tyż snôs sie niy utopiół, bo kôżdy tyż poradziół pływać, i niy potrza mu bóło szpecijalnych lekcyji, coby sie tego knifu naumieć.
Bez zima juzaś łojce bajstlowôł nóm szlichtada za kóniami (u mie to bóło za staróm warszawóm). I zawdy ci tyż łóne ze uciychóm na skryntach urychlali, brali szwóng. Lecy kedy tyż sónki, nasze rółle zahôczyli ło strom, gródka lebo pot i wtynczôs ślatywali my na ziym. Żôdyn niy ślimtôł, chocia wszyjske my sie deczko strôchali. Majoryntne niy miarkowali ku czymu sóm łochróniacze abo helmiska. Kalnioki, zole, zadrôpniyńcia i boloki byli u nôs blank ajnfachowym zjôwiskym a szkolny pedagóg na isto niy posywôł nôs skuli tego do familijnego psychologa.
Żôdyn nóm niy łoznôjmiół jak wybrać nómer na MO, coby kapnóńć na łojców, coby jich zakapować. Na przecamć, radzi by my skorzystali ze tyj wiydzy. Nó ja, pôsek bół wteda dobróm pómocóm didakticznóm, a policyjô zajimała sie ino zachami majoryntnych, abo rapsikami i chacharami.
Swoje modziokowe zachy załatwialichmy ajnfachowóm hajóm, szarpackóm na szachcie abo na pniokowych pasiónkach. Łojce trzimali sie łod tego pozdaleku. I żôdyn snôs niy trefiół skuli tego do cuchthauzu, do poprawczôka.
We sobota na łodwieczerz łostôwalichmy same dóma, łojce wykludzali sie kajsik do kina abo tyjatru. I blank niy potrza nóm wtynczôs bóło kindermyjdli, bo przecamć po côłkim dnioszku przetrôwiónym na placu, tak by tak szli my moreśnie nynać.
Psiôk łajziół snami, i to blank bez hóndelajny i malkorba. Wysrôł sie kaj kciôł, jscôł kaj kciôł i żôdyn nôs skulitego niy absztychowôł, i niy żduchôł. Rółz tyż przisznalowalichmy go licóm łod żelôzka i pokwanckalichmy sie śniym na szpacyr, coby markiyrować „szanówne państwo” ze pudlym. Niyskorzij juzaś łojciec zabindowôł nôs, skrymplowôł sznóróm i tyż wykludziół nôs na szpacyr. Zwróciyli my wartko tymu psiôkowi słeboda na zawdy; niy bóło wtynczôs jesce u nôs rasów psów-zabójców. Móglichmy ale tykać wszelijakô roztomajtô gadzina, wszyjske naobkoło zwiyrzôki. Żôdyn niy miarkowôł tyż blank, co to sóm chóbska łodzwierzynce.
Same tyż jscalichmy na dworze. Bez zima trza bóło jscać zadkiym do wiatru, coby sie do imyntu niy łobejscać abo sie ciulika niy przeziómbić. Kôżdy bajtel to wiedziôł. Nó przecamć, jakóż by inakszij, żôdyn snôs tyż niyskorzij niy łoszpluchtôł ryncysków.
Starô sómsiôdka, ftorô mianowalichmy szandaróm abo chyrpóm, gónióła nôs krykóm. Ciyngiym tyż łajzióła bele kaj na nôs skargować. Łojce ale kôzali nóm sie ji kłóniać, i gôdać pozdrowióny, i smycyć jeji sprawónki. Wszyjskim starym heksóm musieli my gôdać pozdrowióny, a kôżdy majoryntny poradziół na nôs te pozdrowiyni wymusić.
Starzik dôwali zwólô, coby my sie mógli sztachnóńć sie jego fajfkóm. Zatym głóśno sie chichrali, kiej powykrziwiali ci sie nóm gymby. Łod tego czasu trzimalichmy sie pozdaleku łod tyj fajfki. Skôkalichmy ale radzi ze balkónu na łodlygłóść. Chiby, pucówa niyskorzij spuściół nóm sómsiôd... łojciec postawiół mu ale dobrô laga w szynku.
Do szuli (niyftorzi, jô niy) musieli deptać i półtora kilomyjtra piechty. Łojciec twiyrdziół, co miyszkómy k’tymu poblisku, blank kole, bo łón musiôł pyndalować i bez piyńć kilomyjtrów. Żôdyn ale nôs nie łodprowôdzôł ku szuli. Kôżdy gynał wiedziôł, co przinôleżi deptać lewóm zajtóm hulicy, i niy lza wlazować pod autoki, bo juzaś bydóm dóma chiby jak sto diosków.
Spółczulichmy, użôlalichmy sie nad kamratym ze naprociwka, bo łón musiôł pyndalować do muzycznyj szuli (jô tyż, jô tyż musiôł). Bół ino piyńć lôt stary. Łojce inkszych dziecek byli łoburzóne tryźniyniym i krziwdowaniym bajtla we tym wiyku... My tyż!
Warzylichmy sie „łobiady” ze dyszczówki, piôsku, trółwy i bóncu. Ale tyż łobjôdali my sie starcynnym kołoczym ze posypkóm do bezprzitómnóści i tyż żôdyn nie rachowôł nóm kaloryji. Żuchlalichmy jedyn kaugómin na zmiana bez pôrã dni i żôdyn sie niy brzidziół. Ćkali my tyż do łozpuku niyłoszpluchtane ółbsty direkt ze stromów i słepali my woda ze ulicznyj plómpy kole naszyj „Siedymnôstki”. Żódyn skuli tego niy kipnół, niy umrził.
Ale bez côłke dzieciynctwo żôdyn nóm sztyjc niy gôdôł, iże sómy ciacianymi janiołkóma. Majoryntne gynał miarkowali, iże bydymy sie tóm gôdkóm gańbić. Musielichmy ale kusikować starô tanta we lico na pówitani – bez ślimtaniô, i bez wyciyraniô fresy rynkôwym. Żôdyn tyż nie bawiół sie ze starkóm, kindermyjdlóm abo mamulkóm. Do wszelijakich gracek mielichmy sie wzajym. Żôdyn tyż ze majoryntnych niy chróniół nôs przed złym światym. Kiej szlichmy sie bawić, musieli my se dôwać rada same. I mielichmy, pniokowe bajtle, ino pôrã regli i mustrów do spamiyntaniô, dlô wszyjskich jednake. Łokróm nich, słeboda bóła naszóm włôsnościóm. Wychowywali nôs, dôwali nóm wyćwika tyż sómsiôdy, stare heksy, cufalowe przechódnie i kamraty ze starszyjszyj klasy. Łojce ale tyż chyntliwie przijimali hilfa cufalowych wychówawców. I Wiycie! Wszyjske przeżylichmy do siela, a żôdyn niy trefiół do heresztu.
Niy wszyjske sóm bildowane, niy kôżdy sztudiyrowôł na uniwerzityjcie, ale kôżdy snôs mô swój fach w gracy. Niyftore łobabiyli sie abo wydali, i dziecka wychowujóm podug... modernych terôzki pouczków psychologów. Blank niy łopowôżyli sie być... „patologicznymi” łojcami. Ja, ja sómy już terôzki mocka barzij „ucywilizjyrówane”.
My, dziecka ze naszego familokowego placu, przajymy naszym łojcóm za to, iże wtynczôs jesce blank niy wiedzieli, jak przinôleżi nôs, he,he,he „dobrze” wychowywać. To dziynka niym przetrôwiyli my nasze mode, smarkate lata bez ADHD, bakteryji, psychologów, zecniónych kindermyjdli, żłóbków, zawrzitych szpilplaców i szulsztóndów balytu.
A nóm sie sztyjc wydôwało, co nóm łojce i wszyjske majoryntne wszyjskigo brónióm i do łostatka wszyjsko szperujóm!