Andrzyjki i katarzyńske...

Świynte: Katarzyna i Andrzyj napoczynajóm tak po prôwdzie tyn jagwiynt a jejich fajery to byli : „jyndrzejówki” i „katarzynki” abo „katarzyńskie”. I podle starodôwnych powiarków:
„We dziyń świyntyj Katarzyny chopcy pod zegówek dziołszyny”,
„Na świyntego Jyndrzeja dziołszannych wróżbów nadziyja”.
Świyntyj Katarzyny jes dzisiej, dwadziestego pióntego, a te côłkie „andrzyjki” to przeca miarkujecie, iże terôzki trefióm ci we pióntek. Côłke te planetowanie, te wróżynie i to, i we Andrzyja i we Katarzyny, to bóło zawdy we wilije tych dni. Fajrowanie świyntyj Katarzyny wywandlowało sie bezmać ze starożytnij Grecji, bo łod takigo greckigo słówecka „katharos” znacy „czysty”, i beztóż ta świyntô Katarzyna patrónuje wszyjskim „niywinnym i czystym dziywicóm”, znacy sie jóngferóm. A jedyn istny, Stanisław Trembecki, taki królewski „szambelan” dôwôł dorady karlusóm, fyrniokóm takóm gryfnóm sztrofkóm :
„Poradzić się Minerwy – sposób to jedyny,
Którą świat pod imieniem wielbi Katarzyny.”
Mocka ze tym fajerym bóło tyż skuplowanych zwyków, ło kierych już terôzki żôdyn cheba niy boczy, ale wtynczôs dôwali zwólô we tyn dziyń na wszyjskie (wszyjskie !) uciychy, bo gôdali za pierónym starego piyrwyj tak:
„Świyntô Katarzyna śmiychym, świynty Andrzyj grzychym”
abo tyż jesce inakszij, iże:
„Świyntô Katarzyna jagwiynd zabinduje,
kónduje i słepie, a nóm zaszperuje”.
Karlusy we wilijô świyntyj Katarzyny wstyrkali pod pierzina szkartki ze mianami roztomajtych freli i ta dziołcha, z kieryj mianym ze rańca wyjmli, miała łostać jejich babeczkóm. Byli tyż zawdy na podzim wiesiela, żyniacki i skuli tego tyż starecki gôdali jesce i takô powiarka:
„Na świyntô Katarzyna bier swoja dziołcha pod pierzina”.
Nó, i to by możno bóło ło tyj côłkij szpasownyj Kaśce na tela. A terôzki możno ździebko ło świyntym Andrzyju. Wszyjskich gryfnych zwyków skuplowanych ze fajrowaniym „andrzyjków” niy byda tukej terôzki tak gynał eklerowôł, bo to jesce mocka ludzi do dzisiej miarkuje i boczy, i we tyn dziyń, a tak ci na isto, to we ta andrzyjkowo noc, dalszij bajstluje. We ta ino nocka szło razinku mocka wszyjskigo we żywobyciu dziołchów, freli, samotnych przepedzieć. Te côłke planetowanie we „andrzyjki” łodbywało sie roztomajcie. Na tyn przikłôd:
Kôżdô dziołcha wziyna sie jakosik kostyrka (gansiô kostyrka, bo to bóło już po świyntym Môrcinie) i skukała jóm bele kaj we izbie. Niyskorzij kludziyło sie jakiegosik psioka i kaj łón nôjprzodzij potyrôł, ftorô kostyrka nôjprzodzij łapnół, to ta dziołcha mógła sie już na bezrok rychtować do żyniacki. Inksze gracki byli ze szczewikami, ale to jużech sam kiejsik tuplikowôł. Nôjgryfniyjszy juzaś zwyk, kiery mi sie zdo, to bół taki, iże samotnô, frela naćkała sie na łodwieczerz słónygo harynka i bez popiciô szła do prykola, tela, co ze chopskimi galotami pod jeji zegówkiym. Bez ta noc miôł ku nij przijńść tyn istny, tyn fyrniok za kierego by sie niyskorzij wydała. Nó, i jesce mocka inkszych takich fali, ze kierych szło na isto przepedzieć, ftorô, kiej i kaj wydô sie na bezrok.
Nale, „andrzyjki”, dziyń świyntego Andrzyja-apostla nôjbarzij bół zawdy fajrowany we Szkocji. Ja, we Szkocji, we kraju, kierego patrónym jes tyn świynty Andrzyj. Świynty Andrzyj-apostel bół ci bezmać bracikiym samygo świyntygo Pyjtra, uczniym Jóna Krzciciela, i bół misjonôrzym nad Czôrnym Morzym. Urodziół sie łón we galilyjskij Betsaidzie a zemrził na krziżu we miyście Patras na Peloponezie we 30 listopada 30 roka. Tyn krziż bół podany na literka „X” łod kieryj biere sie miano „krziża świyntygo Andrzyja”. Tyn krziż bół tyż dyngóm, zimbolym côłkij Burgundii. Jes tyż tyn Andrzyj patrónym Rosji i Szkocji, a uważowali go już we szczwôrtym wiyku, i bez pôraset lôt grudziyń pisali jego mianym. Bół tyż ci u nôs patrónym rybôków, masarzy, hajerów (ja! tyż), zyjmanów i takich dôwniyjszych woziwodów. Zawdy ci tyż do niygo rzykali dziołchy, frele, samotne ło dobrygo, szykownygo, pijynżnygo i moc ci majyntnygo chopa. Kiej tyż napoczli ludzie te palnetowanie we ta noc przed św. Andrzyjym? Jedne gôdajóm, co to jes zwyk łod wyspów na Morzu Egejskim, ze Sporadów, kaj planetowali już łod blank starego piyrwyj ze łozkidanyj świycki. Juzaś Miymce miarkujóm, co te „andrzyjki” to jes blank jejich, miymiecki zwyk skuplowany ze takim bogiym Freym. Mie sie jednakowóż zdo, iże możno jes to sknółtlowane ze naszym słowiańskim bożkiym Godunym. Dôwno tymu nasze strzydniowiyczne Polôki (i Ślónzôki !) wykłôdali, co bożkiym côłkigo przóniô baby i chopa bôł bożek Lubicz, kiery tyrôł po świycie do kupy ze inkszym, ze bożkiym żyniaczkowych godów – ze Godunym. I bôło tak, co jedna herskô bóginka Łada ugryfniała wszyjskich modzioków, fyrnioków i frele, bindowała jich we pôry, i cióngła ci jich do sia. Juzaś tyn bożek Lubicz tych modzioków łozhajcowôł i rozgzukôł, a Godun kuplowôł jich tym „małżyńskim” knółtlym. Szło by sam jesce mocka berać i bojcyć, ale rzykna ino jedne. Byli dziołchy łostrzymne, kiere niy planetowali ze wszyjskimi inkszymi dziołchami we jejich dziydzinie, ino szli same na łodwieczerz na zagón i tam siôli pakopie i rzykali festnie do tego świyntygo. Niyskorzij legnyli sie na ziymi ze jakómsik bergóm pod gowóm i doczkali tak bez pôrã godzin, aże jim we śniku pokôzôł sie tyn jedyn, tyn roztomiyły, kiery wylazuje ze tych pakopi. Bocza jesce takô szykownô sztrofka Władysława Sabowskigo z dziewiytnôstygo wiyka, kiery tyż gôdôł ło planetowaniu ze świycki i blaju:
„Ową przyszłość dziś bez wielkich mozołów
Wskazać może wosk stopiony lub ołów,
Gdy swobodną kroplą w wodę upadnie.
Rzecz ciekawa co tam z niego się złoży...
Pewno młodzian urodziwy i hoży.”
I na łostatek dejcie sie jesce pozór jakô pogoda bydzie we tyn pióntek, we Andrzyja, bo już nasze starki zawdy gôdali, co:
„Na świyntygo Jyndrzyja, trza kożucha dobrodziyja.”